Презентация, доклад на тему Ұлттық саз аспаптары. Сөз таптары.Зат есім

білім - ертеңгі болашағым

күйді тыңдағанда қандай аспаптардың үнін естідіңдер?

3.Тағы қандай саз аспаптарын білесіңдер?

Үнтаспадан Құрманғазының күйін тыңдайық

логикалық ойлау қабілеттерін, алған білімдерін тапсырмаларды орындату арқылы дамыту;

Тәрбиелік: Пәнге деген қызығушылығын арттыру, өнер құдіретін сезінуге үйрету;

Сабақтың мақсаты:

дамытады.
Пәнге деген қызығушылығы артады.

Сабақтың міндеттері:

әдісі: сөздік, көрнекілік,деңгейлік тапсырмалар, тіл ұстарту,тірек сызба

Пәнаралық байланыс: музыка, тарих, әдебиет

табылады. Ол халықтық музыкалық өнердің ажырамас бөлігіне айналды. Сыбызғы шопандардың отар бағып жүрген кезде жалғыздығын жебейтін аспап ретінде, ал кешкі демалыс мезгілінде музыканттар ол арқылы ескі аңыздар-жырларды айтқан. Сыбызғының оңай және тез жасалатынына қарамастан, ойнау жеңіл болмаған. Сыбызғылық күйлер әдетте екідауысты болып келеді. Бір дауыс аспаптан шықса, екінші дыбыс орындаушы-музыканттың тамақты дыбысынан пайда болған.      
Осы екі дыбысты қатар орындау техникасын меңгерген адам сыбызғыда ойнай алатын болған. Талдық сыбызғылардан басқа ағаш сыбызғылар да бар.

С Ы Б Ы З Ғ Ы

Қазақстан аймағындағы Отырар қаласында жүргізілген қазба жұмыстары кезінде табылған. Ежелде бұл аспап балалар мен жасөспірімдер арасында кеңінен таралған.

асықтарды пайдаланған. XX ғасырда белгілі фольклор зерттеушісі Болат Сарыбаев жетігенді көне көз қариялардың сипаттауы бойынша құрастырып, қайта қалпына келтірді. Ертеде жетіген аспабын жыраулар жиі қолданған — оның әуені аң аулуға шыққанда немесе алыс жорыққа аттанарда сәттілік әкеледі деп сенген.

аспап. Оның сирек кездесетін бір түрі — ағаш шаңқобыз — ағашқа бекітілген жіпті тербеу арқылы дыбыс шығарылады.
Бұл аспап әртүрлі атпен (Варган, темір қомыз, шаңқобыз және басқалары) көптеген халықтарда, кездеседі. Ол якуттарда, тувалықтарда, хакастарда, қырғыздарда, түркмендерде, өзбектерде, қарақалпақтарда, дұнғанда, башқұрда, қалмақтарда, украиндықтарда, орыстарда және басқа халықтарда бар. Шаңқобыздың құрылымы қарапайым. Ол кішкентай доға түрінде бастары жіңішкеріп келетін темір аспап, бұл доғаға жұқа темір серіппе бекітіледі. Шаңқобызды ерінге қойып, ойнайды.

музыкалық аспап. Қобыздың екі ішегіне және ысқышына аттың құйрық жалының қылы тағылады. Қобыз адамның денесін шымырлатып, жүректі тербейтін қоңыр қою дыбыс береді. Қобыз күйлері халықтың мұңы мен қуанышын, ішіндегі сырын айқын суреттейді. Ерте заманда қобызда жыршылар, бақсылар, емші — балгерлер ойнаған. Қылқобыздың қазіргі заманғы түрі — прима қобыз.

байланысты күйлер «төкпе» және «шертпе» дәстүріне бөлінеді. Домбыра аспабының пішіні де осы орындаушылық мектептерге байланысты жасалынады. Домбыра күйлері — қазақ хақының ішкі жан дүниесін суреттейтін туынды.

орны ерекше. Халқымыздың қолданылып жүрген аспаптары да, түрі мен пішіні жағынан бір – біріне ұқсамайды олардың бірі – ағаштан, бірі – саздан, енді бірі – теріден, сүйектен, мүйізден жасалады. Аспаптардың жасалған материалы табиғат заттар болғандықтан, одан табиғи үн шығады. Ұлттық аспаптар ойналу нақышына қарай, ұрмалы, үрмелі, ыспалы, шертпелі топтарға бөлінеді.
Қолданылу аясы:
Ұрмалы аспаптар: дабыл, дауылпаз, шыңдауыл, асатаяқ аңға шыққанда, діни мерекелерде, жорықтарда, үрмелі аспаптар: сыбызғы, сазсырнай, шаңқобыз халық билерін сүйемелдеуге қолданылса, ішекті аспаптар домбыра, қылқобыз, жетігенмен ән, күй орындаған.

инструмент
Ұрмалы аспап – ударный инструмент
Мүйіз - рог

құрастыр

қазақ, орны,аспаптардың,алатын
2.музыкалық, ішекті, қос, қобыз, аспап, көне
3.аңға, қолданылады, ұрмалы, шыққанда, аспаптар.

ішекті көне музыкалық аспап

3. Ұрмалы аспаптар аңға шыққанда қолданылады.

қазақ-Домбыра!
Білгің келсе біздің жайды, содан сұра тек қана:
Одан асқан жоқ шежіре, одан асқан жоқ дана.
Ақиқатты айтқандардың бәрі осылай сорласын
Деп бір хаһан шанағына құйған оның қорғасын.
Көкірекке толған кезде бар қуаныш, бар бақыт,
Сандуғаш боп, бұлбұл болып сайрайды ол әр уақыт.
Көкірекке толған кезде бар қасірет, бар қайғы,
Бозінген боп боздайды ол, бозінген боп сарнайды.
Екі ішектің бірін қатты, бірін сәл-сәл кем бұра.
Қазақ – нағыз қазақ емес,
Нағыз қазақ – Домбыра!

қобызым.
Ақ түйенің сүтіне
Шылап алған қобызым.
Қарағайдың басынан,
Қайырып алған қобызым.
Үйеңкінің түбінен,
Үйіріп алған қобызым.
Қара еменді қақ жарып,
Ойып алған қобызым.
Бесті айғырдың құйрығын
Ішек қылған қобызым.

балаларда бар шығар. Өнерімізді өркентіп, ата-бабамыздың ізін жалғастыруға үлес қосар өрендер көп болсын.

Бағалау

Әр оқушының деңгейлік тапсырмасының жауабын анықтау.
Оқытушы әр оқушының белсенділігіне қарай бағалайды.

жазу. “Киелі домбыра”.