Презентация, доклад Фәнни-тикшеренү эше: Мин - табигать баласы

районы Вахит урта гомуми белем бирү мәктәбенең татар теле һәм әдәбият укытучысы

Педагогик стаж – 27 ел
Категория - югары

- Вахит табигатенә мәхәббәт тәрбияләү; яраткан шагыйрьләребезнең, язучыларыбызның әсәрләре аша табигатьнең матурлыгын күрә белергә, саклый белергә өйрәнү; танып –белү сәләтемне үстерү.  

бик күп җырлар, шигырьләр, картиналар, хикәяләр иҗат иткән. Үз эшләрендә табигатьнең камил һәм кабатланмас булуын, аның ярдәмгә мохтаҗлыгын, табигать белән һәрчак гармониядә яшәргә кирәклеген ассызыкларга, Табигать-анага ярдәм итү юлларын, табигатьне яратуларын һәм аны яхшы белүләрен дә күрсәтергә теләгәннәр.

һәм сихри бишегендә туып үскән табигать балалары, җир балалары. “Шәһәрне макта, авылда тор “ - дигәннәр борынгылар һәм бер дә ялгышмаганнар.

ягыбыз...
Суларын эчеп туймаслык чишмәләребез, су коенган инешләребез, җиләкле аланнарыбыз, урман – кырларыбыз... Җәнлекләр,үсемлекләр, кошлар дөньясы...

Авзалованың “Җир елый” исемле шигыре шул турыда:

Җир елый, ишетәсезме?
Мин ишетәм!
Челтерәп аккан чишмәләрем
нигә кипкән?
Табигатьне кемнәр шулай
Әрәм иткән?
Кешеләрдә миһербанлык кая киткән?
Җир елый, ишетәсезме?
Мин ишетәм.
Сандугачлы талкайларны
Кемнәр кискән?
Җир елый, ишетәсезме?
Ә мин ишетәм.
Бу гүзәллек, бу җир шары яшәр микән?

утыртырга тиеш”.
“Агачның тамырларына балта чабып, яфрагы белән дус булма”.
“Кул пычранса, су белән юарсың,
“Су пычранса, ни белән юарсың?”.
“Бер агачтан мең шырпы ясап була”.
“Бер шырпы белән мең агачны яндырып була”.
“Каен себеркесе хан кызын терелткән” һ.б.

өзек
Тау башына салынгандыр безнең авыл,
Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;
Авылыбызның ямен, суы тәмен беләм,
Шуңа күрә сөям җаным, тәнем белән.

Шушы кыска гына шигыре белән ул туган авылының матурлыгын, гүзәллеген, аны нык яратуын төрле яклап ачып биргән.

Дөнья гиздем - табалмадым һичкайда,
Сөйгән туган авылым Балыклы,
Синдәгедәй мул бер байлыкны,
Җир күкрәтеп уңган ашлыкны,
Синдәгедәй гадел халыкны,
Синдәгедәй юмарт халыкны,
Очратмадым һичбер вакытта...

А.Алиш әсәрләре аша табигатьнең матурлыгын күрү

һ.б. шагыйрьләребез чишмәләр янында күп булганнар, алар аларның күңелләрен дулкынландырган. Чишмәләргә багышлап Сибгат Хәким “Бер тауда 10 чишмә”, “Фазыл чишмәсе” шигырьләрен, Әхмәт Исхак “Чишмә” шигырен иҗат иткәннәр. Аларның кайберләре көйгә дә салынган.

Ә.Исхаков "Чишмәләр иле син, Туган як!”

Еракка китмәгез су сорап.
Бу җирдә таулардан көй алып,
Чишмәләр яшиләр чылтырап...

торабыз.

күңелгә
Су салып торсаң икән...

сулы чишмә,
Ашыгасың кайларга?
Боргаланып-сыргаланып,
Ни әйтәсең талларга?
 
Чишмә буенда таллар
Башкайларын игәннәр.
Саклагыз, бу табигатьне,
Матурлыкны дигәндәй.

кешеләр дә урман байлыгыннан тиешенчә генә файдаланып, аны саклый беләләр микән соң?

Урман һәм мин. (Р.Валеева)
Урман янына килдем,
Зурлап башымны идем:
–Урман, – дидем, – урманым,
Мин үтим әле, җаным,
Эчкәрәгерәк керим,
Сукмакларыңда йөрим,
Җимешләрең авыз итеп,
Гүзәллекләрең күрим...
Урман әйтте: – Әйдә, бала,
Рәхим ит!
Син бит дустым минем, – диде, –
Түрдән үт!

хуҗабыз! Моны беркайчан да истән чыгармыйк һәм табигатьнең кагыйдәләренә,кануннарына каршы килмичә аңа булышыйк.