Презентация, доклад на тему Яков Ухсай - чăваш поэзийĕн çăлтăрĕ

паллă çынсем хак панипе паллашасси.
3. Поэт чĕлхин илемне, сăнарлăхне асăрхаса хайлавĕсене хак парасси.

халăх чунĕпе илемлĕ
Çÿрет çÿлте те çĕр çинче вĕçсе.
Юрланă чух сассу хитре те уçă,
Каять вăрман та, хир те янраса,
Чулсем çинчи канми-тăми çăл-куçĕ
Юхса йăпаннă пек сассу таса

майлă янăрать. Халăха пĕлмесĕр, унăн сăмахлăхне ăнланмасăр, çавăн пек çепĕç, янăравлă, сăнарлă çырма çук. Çавăнпа вăл чăваш поэчĕ çеç мар, Раççей поэчĕ пулса тăрать. А.Твардовский, М. Исаковский, А. Прокофьев, А.Малышко, Петрусь, Бровка… Çак ретре тăрать чăваш поэчĕ Яков Ухсай. (Егор Исаев )

çепĕçлĕхĕпе илемлĕхĕ, чăваш халăхĕн ĕçченлĕхĕпе типтерлĕхĕ, кирек мĕнле йывăрлăхра та халăхăн сÿнми ĕмĕчĕ, пулас çутă кунсен шанчăкĕ палăрать, чăваш çĕр-шывĕпе унăн çыннисен пурнăçĕ курăнать. (И.И.Иванов)

повеçне юлашки çулсенчи интереслĕ те чаплă пулăмсенчен пĕри тесе палăртасшăн. (А.Фадеев)

сумлă ят. Ухсай поэзийĕн хăватлă юхăмĕ унта хăйĕн тĕсĕпе, хăйĕн кĕввипе, хăйĕн шухăшлавĕпе палăрса тăрать. Эпĕ астăвасса, Александр Твардовский туслă калаçусенче унăн пултарулăхне яланах ырлатчĕ, уйрăмах поэмисене палăртатчĕ. «Тĕлĕнмелле талант!» - терĕ пĕрре ун çинчен вăл. (Мустай Карим)

пĕсехи пек кăн-кăвак пурçăн тутăр.
Тăрна карти пек ушкăн шухăш.
Ват ăмăрт кайăк пек атте-аннемĕр.
Авмак çăра куç харшисем
Пĕкĕльмере пĕветнĕ пĕкĕ пек.
Шур Атăл хĕрринчи тирек пек шавлă
Такмаксем чĕртетĕп чĕрере.
Аслатилле кĕрлев пасар çине
Хумсем пек ыткăнать.

Юна, шăмма та ир те каç. («Шурă хурăнпа калаçни»)
Шăрши пулсан, çĕр юнĕ хупă
Тăраймĕ, парĕ хăй мулне. («Кĕсле ту тăрринче шухăша кайни»)
Тÿпе маччин кăвак чаршавĕ
Тăрать хĕвеллĕ люстра пек. («Вăрман юрри»)

ман пурнăç
Сывларĕ мăкăрланнă тĕтĕмпе.
Ыталанса лараççĕ ик тирек.
Пĕр юрă çеç чуна хĕртсе вут хурĕ.

юппиллĕ тусан
карма çăварлă çилсем

пиçен пек эпĕ пултăм,
Хăш чух кĕтмел чечекĕ пек.
Мĕн чухлĕ тимĕр-хурçă ванчĕ,
Мĕн чухлĕ вилĕм сапаланчĕ
Кунти сăртра, кунти хирте? («Кĕсле ту çинче шухăша кайни»)
Тав тикĕтпе пурак панишĕн,
Тав сухăршăн тата тепре,
Тав ешĕл милĕк кастарнишĕн,
Пурне те, хурăнсем, сире. («Шурă хурăнпа калаçни»)

сана амантнă,
Амантрăм эп те сан пĕвне. («Шурă хурăнпа калаçни»)

пекех йĕпкĕн хура.
(«Çырă куçăм, ылтăнăмçăм, чунăм»)

Хĕреслĕ рифма

çулçă ÿкнĕ вăхăтра.
/ / / / /
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

/ / / / /
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
/ / / / /
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
/ / / / /
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

чăп-чăпар, ачаш çиллипе, шĕвĕр пÿрнипе, вăйлăрах та чĕрĕрех çĕр те пĕлĕт те тĕнче.

Танлаштару: тиха пекех кĕçенет.

Сăпатлантару: сассем тавлашса саланаççĕ, янратаççĕ сывлăша, вăй пырса кĕрет, вăй ÿтре кĕçенет.

Гипербола: çичĕ вăй пырса кĕрет, çичĕ çамрăк вăй ÿтре.

пул, тăван кил, анлă Атăл,
сыв пул,
Яш çăкаллă урам, ĕмĕрех ешĕл юл.
(Ю.Сементер)

вĕрентекен Краснова И.Ф.