Презентация, доклад урока на тему Звукодорожательные слова

алатын болады.
Дамытушылық: Оқушылар еліктеу сөздер мен бейнелеуіш сөздердің айырмашылықтарын, ортақ белгілерін түсінеді. Еліктеуіш сөздерді өмірде қолдана алатын боламыз. , сөздік қорын байытамыз, ауызекі сөйлеу тілдерін қалыптастырамыз
Тәрбиелік: Оқушыларды дұрыс сөйлеуге, әдептілікке дағдыландыру

Оқушыларды бағалау
5.Үйге тапсырма беру

қимыл әрекеттеріне еліктеумен немесе олардың бейнелерімен байланысты туған сөздер.
Мысалы: тырс етті, былш етті, шорт сынды, дүңк етті, қолп ете қалды т.б

Еліктеу сөздердің басқа сөз таптарынан өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, бұл сөздер айналадағы құбылыстардың әр түрлі дыбыстарынан есту арқылы және түрлі қимылдарына еліктеуден туған. Мысалы олар: қаңғұр - күңгір, тасыр – тұсыр бүгжең – бүгжең, далаң – дұлаң т.б. әр түрлі қимыл, іс - әрекетке, құбылысқа еліктеуді білдіреді. Сондықтан да олар еліктеу сөздер деп аталады.

Еліктеу сөздер мағынасына қарай, айналадағы әр түрлі дыбысқа, жеке қимылға, іс - әрекетке еліктеуді білдіруіне байланысты еліктеуіш сөздер және бейнелеуіш сөздер болып екіге бөлінеді
Табиғаттағы заттардың қозғалуы, бір – бірімен қақтығысуы, соғылуы сияқты алуан түрлі қимыл, әрекеттердің нәтижесінде әр түрлі дыбыстар пайда болады. Сол дыбыстарға еліктеу арқылы пайда болған сөздер еліктеуіш сөздер деп аталады.

Еліктеуіш сөздер қайталанып та, қосарланып та жұмсалады. Ондайдакөмекші етістікпен тіркесіп, онымен бір қызметте немесе жеке тұрып қимылдың амалын білдіреді. Мысалы: Тырс - тырс етті, сарт етті, арс – арс етеді, пыр – пыр етті т.б.
Мысалы: Өтеді ауыздығын қарш – қарш шайнап. (Жамбыл) Ырғалып қарға қарқ етті, ірмішік жерге салп етті. (Абай)
Еліктеуіш сөздер көбінесе көмекші етістікпен ( көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: сарт етті, қыңқ етпеді, саңқ етті, топ етті т.б.

Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деуге үлгермей, жүрісін кілт тоқтатып, жалт қарады. (Сәбит Мұқанов)
Берілген мысалдардағы кілт сөзі бірден, тез тоқтауды, жалт сөзі шапшаң бұрылып қарауды білдіріп тұр.
Бейнелеуіш сөздер көмекші етістікпен (көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалп ете түсті, жалт қарады, қалт етті, ербең етті қайқаң етті, сылаң етіп шыға келді, тыржың етті т.б. ейнелеуіш сөздер қайталанып, қосарланып, көмекші етістікпен тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалт – жұлт, маң – маң, Бүгжең – бүгжең жүрді, қиқаң – қиқаң етті т.б.

тіркесіп тұрғанын көрсетіңдер, мағынасын ажыратыңдар

сарт -

Абыр -
Мәре -
Шарт -
Жалт -

нешеге бөлінеді?
3.Бейнелеуіш сөз дегеніміз не?
4.Еліктеуіш сөзді қалай түсінесің?
5.Абай атамыздың бірыңғай еліктеуіш сөзге құрылған «Жаз»өлеңін жатқа айту

сөздерді қатыстыра отырып, көктем мезгілін суреттеу арқылы ойтолғау жазу