Презентация, доклад по якутскому литературе

Содержание

Анемподист Иванович Софронов-Алампа

Слайд 1Саха литературатын классик суруйааччыта



Базар, эмиэ,-
Саха аймах сайдарыгар,
Үлэһит норуота
Үөрэзэ үрдүүрүгэр
Үөрэ – көтө

үлэлиир,
Үөрдүһэн ханыылаһан сылдьар
Үтүө киһи буолуом.
Сүрэзим – быарым сөрүүн,
Санаам – өйүм дьайза...
(«Азабар сурук” айымнньыттан)
Саха литературатын классик суруйааччытаБазар, эмиэ,-Саха аймах сайдарыгар,Үлэһит норуотаҮөрэзэ үрдүүрүгэрҮөрэ – көтө үлэлиир,Үөрдүһэн ханыылаһан сылдьарҮтүө киһи буолуом.Сүрэзим –

Слайд 2Анемподист Иванович Софронов-Алампа

Анемподист Иванович Софронов-Алампа

Слайд 3А.И.Софронов төрдө ууһа.
Анемподист Софронов төрөөбүт сирэ - Таатта улууһа (урукку Боотуруускай

улуус), I Дьохсоҕон нэһилиэгэ, төрөөбүт кэмэ - сэтинньи 14 күнэ, 1886 сыл. Куобах буьарбыт диэн төрүт өбүгэ алаастара.

А.И.Софронов төрдө ууһа.Анемподист Софронов төрөөбүт сирэ - Таатта улууһа (урукку Боотуруускай улуус), I Дьохсоҕон нэһилиэгэ, төрөөбүт кэмэ - сэтинньи

Слайд 4

Аҕата Иван Корнилович Софронов, сүөһү иитэн, бэйэтин уйуттар сэниэ ыал буолан

иһэн, үс кэргэнэ субуруччу өлөн, элбэх оҕото өлөн, аһыыга ылларан айманан, бэрт кыһалҕалаахтык олорбута.


Аҕата Иван Корнилович Софронов, сүөһү иитэн, бэйэтин уйуттар сэниэ ыал буолан иһэн, үс кэргэнэ субуруччу өлөн, элбэх

Слайд 5
1907 сыл.
Азата Иван Корнилович Софронов уола Роман кийиитэ Дария ортолоругар олорор,Алампа

убайа Василийдыын тураллар
1907 сыл.Азата Иван Корнилович Софронов уола Роман кийиитэ Дария ортолоругар олорор,Алампа убайа Василийдыын тураллар

Слайд 61902 сыллаахха Алампа Ытык Күөлгэ таҥара дьиэтин оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ.

1902 сыллаахха Алампа Ытык Күөлгэ таҥара дьиэтин оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ.

Слайд 7Тураллар: Р.Кулаковскай,Е.Егасов,А.Кулаковскай,А.И.Софронов,М.Слепцов,Г.Сивцев.Олороллор:Алампа таайаФ.А.Сивцев,кэргэнэ Лукерия.

Тураллар: Р.Кулаковскай,Е.Егасов,А.Кулаковскай,А.И.Софронов,М.Слепцов,Г.Сивцев.Олороллор:Алампа таайаФ.А.Сивцев,кэргэнэ Лукерия.

Слайд 81907сыл
"Уон алтабын туоларбар, мин дьолбор, биһиги чугаспытыгар таҥара дьиэтин оскуолата аһыллыбыта.

Онно аҕабыттан-ийэбиттэн көрдөһөн, дьиэбиттэн өйүөлэнэн, бэйэм астанан, ол оскуола иккис курууппатыгар дэҥ кэриэтэ түбэһэн, икки кыһын үөрэнэн бүтэрбитим. Онтон салҕаан үөрэнэр күүс суоҕа. Хата, ол сыл улахан биим, үөрэҕин бүтэрэн, Байаҕантай Алланыгар биир кылаастаах оскуолаҕа учуутал буолбутугар баран, бииргэ олорон, үс кыһын кэриҥэ салайтаран үөрэммитим. Сонно эрэ олорон, эдэр саас үчүгэйин бэрт кыратык билэн аһарбытым. Сонтон ыла кинигэни ааҕарга үөрэммитим. Үрэх баһа дойду буолан, оччотооҕу мин ааҕарбар сөптөөх кинигэ диэн суоҕа, инньэ гынан биим ааҕар, нуучча улахан суруксуттара - Пушкин, Гоголь, Лермонтов, Некрасов суруйбут кинигэлэрин ааҕан бартым".

1907сыл

Слайд 9Аймахтара
Алампа ийэтин балта М.Слепцова дьиэ кэргэнинээн

Аймахтара Алампа ийэтин балта М.Слепцова дьиэ кэргэнинээн

Слайд 10Бииргэ төрөөбүттэрэ убайа Василий Софронович
Василий Иванович Алампаттан баара-суоҕа түөрт сыл аҕа

этэ, кини оҕо эрдэҕиттэн үөрэнэн, кэлин Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрбитэ. 1904 сыллаахтан Василий Иванович билиҥҥи Кириэс Халдьаайыга, уруккута III Байаҕантайга учууталынан ананан улэлээбит.

Бииргэ төрөөбүттэрэ  убайа Василий Софронович Василий Иванович Алампаттан баара-суоҕа түөрт сыл аҕа этэ, кини оҕо эрдэҕиттэн

Слайд 11Улахан убайа Роман Иванович нэһилиэгин туһугар элбэзи үлэлээбит киһинэн биллэр.
Ини бии

Софроновтар үһүөн айа - тута улэ үөһүгэр сылдьан күн сириттэн эрдэ барар дьылзаламмыттара...
Улахан убайа Роман Иванович нэһилиэгин туһугар элбэзи үлэлээбит киһинэн биллэр.Ини бии Софроновтар үһүөн айа - тута улэ

Слайд 12Били - көруу сомсо киэҥ сиргэ барар.
1907-1908 сыллаахха Анемподист Софронов «Якутский

Край» хаһыакка типографияза наборщигынан улэлээбитэ.

Куоракка туохтааҕар да ордук кини кулуупка, театрга сылдьарын сөбүлүүрэ, олохтоох полит-сыылынайдар туруорар спеклаклларын көтүппэт этэ.

Били - көруу сомсо киэҥ сиргэ барар.1907-1908 сыллаахха Анемподист Софронов «Якутский Край» хаһыакка типографияза наборщигынан улэлээбитэ.Куоракка туохтааҕар

Слайд 13«Якутский край» хаһыат үлэһиттэрэ
Биииргэ үлэлиир үлэһиттэрин кытта. Манна А.И.Софронов ортоку олорор.

«Якутский край» хаһыат үлэһиттэрэБиииргэ үлэлиир үлэһиттэрин кытта. Манна А.И.Софронов ортоку олорор.

Слайд 14
Кирилл Давыдов дьиэ кэргэнин кытта.Бааллар кэргэнэ Мария Ивановна ,кыыһа Варвара,

күтүөтэ Терентий,сиэнэ Вася уонна Алампа

Үлэтэ суох Алампа 1909 сыллаахха олунньуга Дьокуускайга олорор эрээри, Лена төрдүгэр балыксыттары тутан эргинэр саха баайыгар Кирилл Спиридоновичка үлэлээбитэ.

Кирилл Давыдов дьиэ кэргэнин кытта.Бааллар кэргэнэ Мария Ивановна ,кыыһа Варвара, күтүөтэ Терентий,сиэнэ Вася уонна АлампаҮлэтэ суох

Слайд 15Архыып докумуонуттан
Ити курдук 12 сыл - 1921 сыллаахха диэри - саха

атыыһытыгар, үөрэҕэ суох баай киһиэхэ К.С. Давыдовка суруксуттаабыта.
Архыып докумуонуттанИти курдук 12 сыл - 1921 сыллаахха диэри - саха атыыһытыгар, үөрэҕэ суох баай киһиэхэ К.С.

Слайд 16Үлэни таһынан быыс булан
1906 сылтан Якутскай кулууптарыгар саха олоҥхолорун спектакллар турбуттара.

Холобур: "Бэрт киһи Бэриэт Бэргэн", "Кулун Кугас аттаах Кулантай бухатыыр", ити пьесалары туруорууга политсыылынайдар көмөлөспүттэрэ.
1909 сыллаахха Дьокуускайга нуучча улуу суруйааччытын Н.В.Гоголь "Кэргэннэнии" ("Женитьба") диэн комедията сахалыы туруоруллубута, бу пьесаҕа кэлин саха аатырар суруйааччылара буолбут Алексей Кулаковскай, Анемподист Софронов сүрүн оруоллары толорбуттара
Үлэни таһынан быыс булан1906 сылтан Якутскай кулууптарыгар саха олоҥхолорун спектакллар турбуттара. Холобур:

Слайд 17Ыччат сахаларга
Саргылардаах сахаларбыт,
Салааһыннаах саҥаларын,
Саналыыра тойугунан,
Салайан саҥаран иһиэҕиҥ!
Ийэттэн-азаттан айыллыбыт,
Элэ-была тыллары,
Ирдээн тордоон тураммыт
Этэн

саҥаран иһиэҕиҥ!
Ыччат сахаларгаСаргылардаах сахаларбыт,Салааһыннаах саҥаларын,Саналыыра тойугунан,Салайан саҥаран иһиэҕиҥ!Ийэттэн-азаттан айыллыбыт,Элэ-была тыллары,Ирдээн тордоон тураммытЭтэн саҥаран иһиэҕиҥ!

Слайд 18Бастакы билсиһии
Евдокия Константиновна Яковлева
Театры таптаан, Анемподист Иванович сахалыы пьесалары туруорсар кэмигэр,

Намтан куоракка киирэн, ыалга эстэрээпэлиир кыыһы - Евдокия Яковлеваны кытта доҕордоспута, кини оччоҕо талааннаах эдэр актриса этэ.
Бастакы билсиһииЕвдокия Константиновна ЯковлеваТеатры таптаан, Анемподист Иванович сахалыы пьесалары туруорсар кэмигэр, Намтан куоракка киирэн, ыалга эстэрээпэлиир кыыһы

Слайд 19Евдокия Константиновна иитиллибит дьоно Калинкиннар

Евдокия Константиновна иитиллибит дьоно Калинкиннар

Слайд 20Тапталы үҥэр таҥара оҥостон
Евдокия Константиновна, кырдьан олорон, маннык ахтан кэпсиирэ:
"Дьэ

туран оонньоо. Үөрэҕэ суох кыысчаан маҥнай сатаабакка муҥ бөҕө. Ол эрээри син ханнык эмэтик да буоллар, толорбутум быһыылаах. Онно суфлерунан хара бараан, көрсүө баҕайы Софронов диэн уол баара...
Ол уол туран мин оруолбун толорорбор маҥнайгыттан көмөлөһөөччү буолла. Эмиэ да дьиэбэр тиэрдэн биэрээччи буолла. Дьэ ол курдук Алампаны кытары билсиһэн барбыппыт...
Тапталы үҥэр таҥара оҥостон Евдокия Константиновна, кырдьан олорон, маннык ахтан кэпсиирэ:

Слайд 21
*

* *
Уруҥ туллук өрө мөлбөстуур
Маҥан туллук өрө далластыыр
Ыраастыыра эрэ бөлтөрдүүр
Дозойумалыыр эрэ дозоруом!

Ылбазайдыыр эрэ чыычаазыам
Туллуктуур эрэдозоруом!
Туохха базас эрэ туора көрөн
Туоххаһыйар эрэ буоллун дуу.







Дьуунньатынаан 1913 сыл
*  *  *Уруҥ туллук өрө мөлбөстуурМаҥан

Слайд 22Дозотторо
Бырааттыы Григорий ,Терений Слепцовтар.

ДозоттороБырааттыы Григорий ,Терений Слепцовтар.

Слайд 24Саха тойотторун кытта

Саха тойотторун кытта

Слайд 25Хаһан эрэ кинилэр олус да дьоллоох этилэр...
К.Д.Спиридонов Алампаза Бэлэхтээбит дьиэтэ

Хаһан эрэ кинилэр олус да дьоллоох этилэр...К.Д.Спиридонов Алампаза Бэлэхтээбит дьиэтэ

Слайд 26Бастакы айымнньыларын суруйан барбыта Бастакы суруйууларын бэчээттиир кэмнэригэр А.И.Софронов псевдонима: аттат Ноуруппос,Озо

Тулаайах,Кыайыгыйап,Куорат сахата, диэн бастаан сурукка киирэ сылдьыбыттара.
Бастакы айымнньыларын суруйан барбыта  Бастакы суруйууларын бэчээттиир кэмнэригэр А.И.Софронов псевдонима: аттат Ноуруппос,Озо Тулаайах,Кыайыгыйап,Куорат сахата, диэн бастаан

Слайд 27Кыларыйан турар кырдьык буолуохтаах…
Суруйааччы бастакы кэпсээннэрин нууччалыы суруйбута.
«Что- нибудь махонькое, «Остроумный

якут», «Бред пред смертью человека» уо.да.а. 1911 сылтан суруйан сазалаабыта.
«Кэпсээн»1912с.
«Селукуун кэпсээнэ»1913с.
«Албыннаппыт»,
«Ордугу булаары олозун алдьаппыт» 1924с.
«Барда»1926с.
«Дьуьун кубулуйумтуо»,
«Уйбааннаах Маайыстара»1926с,
«Куораччыт»
«Баччаза тиийиэххэ»,
«Озонньор кэпсээнэ»
«Сотору даа кестер сордообут»курдук саха литературатын классиката буолбут айымнньылары суруйбута.




Кыларыйан турар кырдьык буолуохтаах…Суруйааччы бастакы кэпсээннэрин нууччалыы суруйбута.«Что- нибудь махонькое, «Остроумный якут», «Бред пред смертью человека» уо.да.а.

Слайд 28Драмалара бастакы драмаларын 1914 сыллаахха Дьаданы Дьаакыбы суруйбута.Тута илиинэн суруллаат киэнник

тарзанан барбыта.бэйэтэ литературнай-общественнай олозор драматург,Театральнай дьыаланы тэрийээччи,национальнай театры теруттээччи,теоретик быьыытынан кыттыбыта.
Драмалара  бастакы драмаларын 1914 сыллаахха Дьаданы Дьаакыбы суруйбута.Тута илиинэн суруллаат киэнник тарзанан барбыта.бэйэтэ литературнай-общественнай олозор драматург,Театральнай

Слайд 29Ыстатыйалар,очеркалар…
Агитационнай –публицистическай хабааннаах элбэх ыстатыйалары суруйбута. «Саха омук» общество иьинэн агитсекция

иьинэн А.Кулаковскайы кытта ынырыы сурук тарзаталлара.
А.И.Софронов «Саха санаата» хаьыаты тэрийэн таьаарбыта.


Ыстатыйалар,очеркалар…Агитационнай –публицистическай хабааннаах элбэх ыстатыйалары суруйбута. «Саха омук» общество иьинэн агитсекция иьинэн А.Кулаковскайы кытта ынырыы сурук тарзаталлара.

Слайд 30Дьон олозун аймаабыт репрессия
Теьелеех элбэх сайдыах,уунуех дьон сымыйаза балыллан елбутэ суппутэ

буолуой?
Россия урдунэн контрреволюционнай буруйга элбэх киьи буруйданан хаайыллыбыта. Саха сиригэр репрессия массабайдык устэ ыытылла сылдьыбыт:
1927-1930 с.с «Ксенофонтовщиназа» буруйданан;
1937-1939 с.с «националистар»,
1950- 1952 с.с. «Г.Башарин» дьыалатынан.
Ол курдук «Ксенофонтовщина» дьыалатынан ер сыллар тухары саха чулуу дьонун массабайдык кыдыйбыттара.

1928 сыл алтынньы 29 кунугэр 28 киьини сууттаабыттар,мантан 25-ьэ Соловецкэй концлагерга ууруллубуттар. Кинилэр истэригэр А.И.Софронов баара.

1933сыл

Дьон олозун аймаабыт репрессияТеьелеех элбэх сайдыах,уунуех дьон сымыйаза балыллан елбутэ суппутэ буолуой?Россия урдунэн контрреволюционнай буруйга элбэх киьи

Слайд 31Барыта наар аанньа
Словецкайтан ходатайствотын иккистээн кереннер Архангельскайга 5 сылга кеске ыытыллар.
Сымыйа

балыырга тубэьэн,онорботох буруйугар эриллэн сытар кэмигэр барыта наар аанньа диэбиккэ дылы…
Кэргэнэ Алампаны быразан атын киьиэхэ ойох барбыта эбии сугэьэр буолар. «Туох иннигэр маннык баьаам батталга барбытым буолуой?»- диэн Алампа бэйэтиттэн ыйытара. Ол эрэн кини хаьан да Сэбиэскэй былааска естуйбэтэзэ,хом санаабатаза.

Поэт А.И.Софронов ссылкаттан этэннэ эргиллэн кэлэн баран салгыы айар улэтин суруйарын тохтоппот.

Барыта наар аанньаСловецкайтан ходатайствотын иккистээн кереннер Архангельскайга 5 сылга кеске ыытыллар.Сымыйа балыырга тубэьэн,онорботох буруйугар эриллэн сытар кэмигэр

Слайд 32Кыаза тиийэринэн элбэзи ситиспитэ…

Кыаза тиийэринэн элбэзи ситиспитэ…

Слайд 331928 с.с. 70 хоьоонун саха сиринээзи кинигэ издательствотыгар ыыппыт. Уонна хоьоонун

хомурунньугун бэчээттииллэригэр кердеспут.
Оччотоозу кэмнэ политическай буруйдаах айымнньыларын бэчээттээбэтэхтэр.
Кэлин 1933 сыл от ыйыгар дойдутугар эргиллэн айымнньыларын суруйан салгыыр.
Суруйааччылар союзтарыгар киирээри гыммытын,нэьиилэ кандидатынан эрэ ыларга кенуллууллэр.







1935 сыл Алтынньы 24 кунугэр ссылкаттан этэннэ еэргиллэн кэлэн баран доруобуйата айгыраан лер.

1928 с.с. 70 хоьоонун саха сиринээзи кинигэ издательствотыгар ыыппыт. Уонна хоьоонун хомурунньугун бэчээттииллэригэр кердеспут.Оччотоозу кэмнэ политическай буруйдаах

Слайд 34Суруллубут суоруллубат…

Суруллубут суоруллубат…

Слайд 35Уунэр келуенэ театра А.И.Софронов айымнньыларын саналыы тыынныыллар.

Уунэр келуенэ театра А.И.Софронов айымнньыларын саналыы тыынныыллар.

Слайд 36А.И.Софронов олозун айар улэтин ырытыылар:

А.И.Софронов олозун айар улэтин ырытыылар:

Слайд 37Алаас ааттаах дойду сурахтаах.
Дорообо, дойдум! тозотун тоҥоомо,
Туоһулуу сураама,
Туората көрүмэ!...
Аҥы халлаан
Анныттан

айаннаан,
Сылайан сындалыйан
Ахта аймаһыйан
Эйиэхэ эргиллэн кэллим...
Алаас ааттаах дойду сурахтаах.Дорообо, дойдум! тозотун тоҥоомо,Туоһулуу сураама,Туората көрүмэ!...Аҥы халлаан Анныттан айаннаан,Сылайан сындалыйанАхта аймаһыйанЭйиэхэ эргиллэн кэллим...

Слайд 38Алампаза анабыл хоьоонунан тумук.
Кырдьык үрдүгэр сымыйа- ыттыбат!
Алампа олоххо күүстээх – Базата,
Кини

төрөөбүт дойдуга – Таптала,
Кини таптыыр дьахтарга Сүгүрүйүүтэ,
Алампа кырдьыга
Алампа көҥүлэ-
Бүгүн да биһигини кытта...
(М.А.Попова)

Алампаза анабыл хоьоонунан тумук.Кырдьык үрдүгэр сымыйа- ыттыбат!Алампа олоххо күүстээх – Базата,Кини төрөөбүт дойдуга – Таптала,Кини таптыыр дьахтарга

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть