Презентация, доклад по татарской литературе на тему Авылым - горурлыгым (8 класс)

үлсә, эше калсын
Мең яшәрлек имән булып.
(М. Җәлил)

да
Алыштырмам туган ягымны.

медальләр.
Золотая звезда Героя Социалистического Труда - Шәйхиева Мәрфуга
Ленин ордены.
1. Сафин Фәйзерахман
2. Шәйхиева Мәрфуга
Хезмәт Кызыл Байрагы ордены.
1.Сафин Фәйзерахман
2. Погодина Прасковья
3. Шәрәфиев Габдулла
4. Шәмсетдинова Мөршидә
5. Сәйфетдинов Зәйнетдин
Октябрь революциясе ордены.
1.Таҗиев Гатаулла Таҗи
2. Сәйфетдинов Зәйнетдин

Фәйзерахман
Галиуллина Фәүзия.
Газимов Ибраһим
“Хезмәттәге батырлык өчен “медале
Хәмидуллин Зәйнетдин.
Садыйков Шиһап
Айбушев Тәүфыйкъ
Сәлимов Фәсхетдин
“Урак һәм Чүкеч “ алтын медале
Шәйхиева Мәрфуга
ВДНХның Алтын медале.
Галиуллин Зәбир
Зәйнетдинова Фәүзия
ВДНХның Бронза медале.
1.Сафин Фәйзерахман
2.Әхмәтҗанова Тәскирә
3.Сафин Ислам
4. Зәйнетдинова Фәүзия

- РСФСРның атказанган агрономы.
3. Мөхәммәтҗанова Мәрзия - РФның атказанган врачы.
4. Мәҗитов Хәлим - ТРның атказанган механизаторы.
5. Мөхәммәтҗанов Салих– ТРның атказанган механизаторы.
6. Зәйнетдинова Фәүзия– ТРның атказанган терлекчесе.
7. Җәгъфәров Гайзулла– ТРның атказанган терлекчесе.
8. Сафиуллина Галимә – ТРның атказанган терлекчесе.
9. Хәмзина Роза Самойловна – ТРның атка-занган врачы.
10. Абдрахманова Язилә -ТРның атказанган укытучысы.
11.Гайсаров Илсур– РФның атказанган укытучысы.
12. Шәмсетдинова Мөршидә - II Дәрәҗә Дан ордены.
13. Гәрәев Мәгъсүм– ТРның ат-казанган сәнгать һәм мәдәният эшлеклесе.
14. Садыйков Йосыф– ТРның атказанган укытучысы.
15. Гыйбашева Хәлимә - Хезмәт Кызыл Байрагы ордены кавалеры.
16. Мөхәммәдъяров Ислам –ТРның атказанган комбайнеры.
17. Газимов Зөфәр - ВЛКСМның “Ашлык фронты батыры”.
18. Гыйбашев Фәрит – ВЛКСМның “ Ашлык фронты батыры”.
19. Фәтхуллина Наҗия - РСФСР Верховный Советы депутаты
20. Галиәхмәтова Хәдичә - Татарстанның атказанган терлекчесе.
21.Хәсәнова Минзифа - ТРның атказанган укытучысы.
22. Бикчәнтәев Илнур - ТРның атказанган экономисты. Хәлимә әби фильм

Мәрзия- сугыш чоры баласы. Әтисе 1941 нче елны сугышка киткән. Ә ул вакытта әбием нибары 5 яшьтә генә булган. Күп үтми, әнисе үлгән. Әбием яшьтән әти-әнисез калган. Ә ул вакытта әбиемә 14 яшь булган. Әбием әби-бабай тәрбиясендә үскән. Алар олы яшьтә булу сәбәпле, бөтен эш әбием җилкәсенә төшкән. Иптәш кызларының әниләре белән әбием болынга ат колаклары җыярга барган, алар ат колакларын ашарга җыйганнар. Әбиемнәргә ат колагы гына түгел, кычыткан яфраклары, алабута орлыклары һәм черек бәрәңге бенән тукланырга туры килгән. Эшкә остаргач, әбием 6 ел бригадир ярдәмчесе булып эшләгән. Ул, иртүк торып, һәр өй саен эшкә әйтеп йөргән. Йөзәр кешегә урак урырга җир бүлеп биргән.1958 елда сыер савырга кергән. Лаеклы ялга чыкканчы, әбием сыер савучы булып эшләгән.

нче елның 1 нче сентябрендә 4 нче бала булып дөньяга килә.
1948 нче елда 1 нче сыйныфка укырга бара.
7 нче сыйныфны тәмамлаганнан соң фермага бозаулар карарга керә.
1958 нче елдан сыер савучы булып эшли башлый.
1995 нче елда пенсиягә чыга.
1976 нчы ел – “Тугызынчы бишьеллык ударнигы” , 1977 нче ел – СОЦИАЛИСТИК ЯРЫШЫ ҖИҢҮЧЕСЕ” дигән күкрәк билгеләре белән бүләкләнәI һәм II класслы терлекчелек мастеры була.

белән

кыз дөньяга килә. Ул урта хәлле крестьян гаиләсендә үсә. Сәкинә апай 7 класс белем алган аралыкта төрле сынаулар аша үтә.
7 класс укуны тәмамлагач, Сәкинә апай колхозга сыер савучы булып эшкә керә. Ул анда бәрәңге, чөгендерләрне чүпләп вак-төяк эшләрне дә башкарган.Җәй көннәре лагерьларда көне-төне кунып сыер сауганнар.

ахирәт дуслар

туа. 8 нче сыйныфны тәмамлауга фермага сыер савучы булып эшкә керә. Шуннан бирле 41 ел буе туган хужалыгында хезмәт куя. Ул районда беренчеләрдән булып 5000 тонна сөт сава. Әбием күп тапкырлар халык депутатларының район Советы депутаты булып сайлана.
1988 елда IV Бөтенсоюз съезды делегаты була.

ФӘҮЗИЯ ӘХМӘТ КЫЗЫ

Вахитов исемендәге колхозда озак еллар бозау караучы булып эшләгән Фәүзия Әхмәт кызы Зәйнетдинова 1940нчы елда Шәле авылында дөньяга килә. Аңа тулы гаиләдә тәр-бияләнергә туры килми: 2 айлык чагында әтисе Бөек Ватан сугышына киткән җиреннән кире әйләнеп кайтмый. Балачагы авыр чорга туры килә.Мәктәпне бетерүгә ,колхозда төрле эшләр башкара.Аның тырышлыгын тиз күреп алалар. Тавыклар үстерү технологиясен үзләштерү максатыннан Мәскәүгә укырга җибәрәләр.1958нче елда тавыклар ферма-сында эшли башлый.
1965 елдан бозаулар карауга күчә.Ул шушы эшендә 40 ел хезмәт куя.
Тырыш хезмәте, ирешкән уңышлары өчен аны күп кенә диплом-грамоталар, медальләр белән бүләклиләр.Аның өчен иң кадерлеләре , әлбәттә, алтын һәм бронза медальләре.Ә 1993нче елда “Татарстанның атказанган терлекчесе “ дигән мактаулы исем бирелә.

6 нчы декабрендә Шәле авылында колхозчы гаиләсендә дөньяга килә. !956-1964 нче елларда Шәле урта мәктәбендә белем ала. *нче сыйныф ны бетерүгә фермага килә, 41 ел гомерен терлекчелеккә багышлый.
Үзенең хезмәт юлын бозау караучы булып башлый, ел ярым эшләгәч сыер савучы булып эшли башлый. 30 ел буе сыерлар сава, колхоз җитәкчеләре соравы буенча тагы 9 ел яшь бозаулар карый.
Кем булып эшләсә, һәрчак беренчелекне бирми, исеме мактау такталарыннан төшми. Күкрәген мактаулы хезмәте өчен орден- медальләр бизи. Бүгенде көндә Мөршидә апа лаеклы ялда. Ул- кызларының оныкларын үчстерешә. Өендә дә тик тормый. Мал-туар асрый, җиләк-җимеш, яшелчәләр үстерә.

кавалеры

депутат итеп сайлана.

авылында 1934 елның 2 нче ноябрендә 2 нче бала булып дөньяга килә.
Алырның әтиләре, Фәттах бабай бик уңган кеше була һәм шуңа күрә аларның әтиләрен Шәле авылына тегермәнче итеп чакырып китерәләр. Шәледә яши башлагач, бабамның тагын 4 туганы дөньяга килә. Алар гаиләдә алты бала үсәләр.

һәм 1941 елның көзендә әтиләрен сугышка алып китәләр. Алар бер анага алты бала кала. Шул елларда ачлык, ялангачлык башлана. Әниләре, Нәгимә әби 6 баланы берүзе, тырышып үстерә. Алар черек бәрәңгеләр, кузгалаклар, алабата үләннәре, кычытканнар ашап үсәләр. Бабамның әтисе 4 ел буе сугышып, столинград медальләре алып, 1944 елның маенда батырларча һәлак була. Әбиемә бик зур кайгы килә. Ләкин ул бирешми: балаларын карап үстерә, аларны кечкенәдән үк эшкә өйрәтә. Бабам 12 яшендә тракторга ярдәмче булып эшкә керә. 18 яшькә кадәр шунда эшләгәч, бабам көз көне армиягә китә.

Анда 3 ел да 4 ай хезмәт итеп 1956 елның 22 декабрендә кайта. Армиядән кайткач, 1957 елның 2 мартында гаилә корып җибәрә. Сания әбием белән бергә яши башлыйлар. Әбиемнең дә әтисе сугышта һәлак була. Бабаем кабат колхозда тракторист булып эшли башлый. Анда 42 ел буе эшли. Ул бөтен авыл кешеләрен икмәк белән туендырып тора, бик күп орденнарга, мактау грамоталарына лаек була. Сабантуйларында кыр батыры булып бик куп бүләкләргә дә лаек була. Мәсәлән, мотоцикл, тәкә һәм башкалар.
1994 елда лаеклы ялга чыга. Алар Сания әбием белән 3 малай, 1 кыз тәрбияләп устерәләр. Шул балаларның ин кечкенәсе минем әтием, Илдус.

хезмәт итеп, старший сержант булып кайта, ә уртанчы малайлары, Илсур абый Тын океанда 3 ел моряк булып хезмәт итеп кайта.
Әби белән бабай үз тырышлыклары белән 3 малаен башка чыгаралар, кызлары да кияүгә китә. Ләкин озак та үтми ике кызы булган олы малайлары колхоз кырыннан кайтып килгәндә фаҗигале рәвештә вафат була. Әби белән бабай бу кайгыны бик авыр кичерәләр.
Алар хәзер икесе дә лаеклы ялда, бик матур гына яшиләр. Хәлләренә күрә балаларына да булышалар. Балалары да аларга кирәк чакта ярдәм итәләр, аларны яраталар, хөрмәт итәләр һәм гел кунакка хәлләрен белергә килеп йөриләр.
Хәзерге вакытта әбием белән бабамның 10 оныгы һәм 15 оныкчыгы бар. Алар да әби-бабайны яраталар һәм хөрмәт итәләр.

Питрәч районы Шәле авылының ТатЦИК поселыгында колхозчы гаиләсендә дөньяга килә. Шунда җиде сыйныф белем ала. Пионер,
комсомол була. Армия сафларына киткәнче, 1955-1958 нче елларда балта остасы булып эшли. 1958 нче елның 19 нчы сентрябрендә армия сафларына китә.

7 нче февралендә туган авылына әйләнеп кайта. 1962-1964 нче елларда йөк ташу машинасында, 1965-1967 нче елларда комбайнер ярдәмчесе булып эшли. Шул 30 ел эчендә, Ислам абый куп кенә буләкләр белән буләкләнә.
1974 нчы елда “Алдынгы комбайнер” исемен ала,
“Почетная грамота” һәм бронза медаль белән буләкләнә. 1974 нче елда Исламгали абыйга күп ашлык суктырганы өчен “Победитель соцсоревнования” дигән медаль бирәләр.
1976-1979 нчы елларда ул алдынгылыкны башкаларга бирми, гел беренче була. 1978 нче елда Мөхәммәди улы Исламгали «Лучший комбайнер района» дигән мактаулы исем белән бүләкләнә.

Кышларын кыр эшләре беткәч, ул слесарь , механик, төзүче булып эшләгән. Ә 1998 нче елдан Исламгали абый лаеклы ялда. Ислам абый 1962 нче елның 5 нче сентябрында Рәисә апай белән гаилә корып җибәрә. Дүрт бала үстерделәр. Малайларыда үзеннән калышмаган-нар, ике малае да комбайнер булып эшләгәннәр, ике кызлары югары белем алганнар. Хәзерге көндә 11 оныгы, 4 оныкчыгы бар. Тормыш иптәше белән бәхетле, тату 50 ел тормыш иткәннәр. Хәзерге вакытта да бер-берсенә булышып, ярдәм итеп, туганнарын ташламыйча,тату яшиләр.

Гайнетдинова урта мәктәпне тәмамлаганнан соң, туган авылында эшкә кала.
Унҗиде яшьлек кызның хыяллары зурдан була,әлбәттә. «Артист булырга хыялланып йөргән кеше бит мин. Хәтер шәп иде минем. Шигырьләргә бер генә күз төшереп алам, шундук ятлыйм. Сәләт бар, теләк бар дип уйлыйм үземчә, Нигә әле миңа артистлыкка бармаска?! Уйларымны апаем белән бүлешкән идем: «Синнән нинди артист чыксын, авыл кешесенең эшемени ул?!» - дип шундук кырт кисте. Күктән матур гына җиргә төшергәч, авылдан беркая да китмәскә булдым. Сыер савам», - дип, үз-үземә сүз бирдем. Ни өчен шулай дигәнмендер, хәзер дә әйтә алмыйм»,- ди Рәисә апа яшьлеген искә төшереп.
Унҗиде яше тулар-тулмас, апасы янына фермага йөри башлаган Рәисә, чыннан да, гомерен яратып өлгергән эшенә багышлый.Бүгенге көндә ул ООО “Рацин – Шәле” хуҗалыгының алдынгы сыер савучысы. Һәр елны республика күләмендә оештырыла торган сыер савучылар бәйгесенең күпкырлы җиңүчесе. “Хезмәтенә күрә хөрмәте дигәндәй”, уңышлары төрле дәрәҗәдәге диплом, грамоталар һәм кыйммәтле бүләкләр белән бәяләнә.

Кояш нурларыннан эрлә
Шәл бәйли киленнәре.
Ил җылысын тояр идең
Шәлегә бер кил әле.
Кушымта: Олы юлдан каршы ала
Пардан киенгән нарат,
Тәрәзәләр сине көтә
Шул наратларга карап.
Тәрәзәләре- яз өлгесе,
Таллары- яшел бәйләм.
Чәчәкләр иркен җәйләүгә
Чигүле яулык җәйгән.
Кушымта(шул ук).
Җирдә, күктә шат авазлар,
Кызлар җыры кырларда,
Чишмәләр бергә тезелгән
Авыл көен тыңларга.
Кушымта: Олы юлдан каршы ала
Пардан киенгән нарат
Тәрәзәләр сине көтә
Шул наратларга карап.

Шәлегә бер кил әле.