Презентация, доклад по татарскому языку Газиз Мухаметшин

Эшне башкарды: 7”а” сыныф
укучысы Шайхатаров Булат

Газиз Мөхәмәтшин турында кыскача мәгълүмат
Туган ягы: Татарстанның Минзәлә райлны Яңа Бикчәнтәй авылы
Язучы белем алган белем йортлары:
- Иске Мәлкән авыл мәктәбендә җиде сыйныф тәмамлый;
- 1952 елны Минзәлә педагогия училещесын тәмамлый;
- 1952 – 1956 елларда Казан дәүләт педагогика институтының татар теле һәм әдәбияты бүлегендә югары белем ала.
Хезмәт юлы:
ике ел (1956–1958) Төмән өлкәсендә авыл укытучысы булып эшли;
 1958-1960 елларда ул – «Чаян» журналы редакциясендә әдәби хезмәткәр һәм «Ялкын» журналының җаваплы редакторы;
 1963 елдан алып 1965 елның маена кадәр «Казан утлары» журналының җаваплы редакторы.
Г.Мөхәммәтшин – 1961 елдан СССР (Татарстан) Язучылар берлеге әгъзасы.

Әдип турында истәлекләр

“Кайткан саен сине сорашырлар
Бикчәнтәй һәм Мәлкән таллары.” (Р.Гәрәй)
“...Җирдә без калабыз
Яшәр өчен сине сагынып.” (Р.Гәрәй)





Газиз Мөхәмәтшин Ык буйларында су коенып,аның табигатен күреп, шуңа хозурланып үсә. Җидееллык белемне үзләреннән 7-8 чакрым ераклыктагы Иске Мәлкән мәктәбендә ала. Сугыш чорының,сугыштан соңгы авыр елларның бөтен кыенлыкларын кичерергә туры килә Газизҗанга. Якташы, шагыйрь Рәшит Гәрәй Газиз аганы сагынып, аның истәлегенә берничә шигъри әсәрен багышлый.

 .

Укыганда ук бик матур итеп шигырьләр яза иде. Ә инде Мәлкәндә укыганда ул хикәяләр яза башлады.” “Табигатькә чиксез гашыйк кеше иде ул. Гомере буе авылга кайтып йөри,нәни генә очракны да кулдан ычкындырмый.Бик сагынды ул туган авылын! Кайсы гына әсәрен алып карасаң да, анда – Бикчәнтәй табигате,кешеләре,әйләнә-тирә авыллар тормышы.” Г.Мөхәмәтшин балык тоткан Ык буе Язучы белем алган мәктәп

басылган юмористик һәм сатирик хикәяләре («Кадерле бүләк», «Минем характер» һ.б.) белән күренә. 
1960 елда «Сер итеп кенә» исемле тәүге җыентыгы чыга. 

башлый. Хикәя жанры аның яраткан юнәлеше була. Г.Мәхәмәтшинның хикәяләре тупланган җыентыклар:
«Яз башы», «Йолдызлар астында», «Кояш кызы», «Торналар киткәндә» .
Язучы прозаның эрерәк формаларында да көчен сынап карый: балалар, яшүсмерләр тормышына багышланган «Без әле җирдә яшибез» (1963), «Саумысыз, аккошлар!» (1971) повестьларын һәм мәхәббәт темасына бәйле рәвештә кешенең җәмгыятьтә бурычлары, яшәү мәгънәсе турында әхләкый – фәлсәфи проблемаларны күтәргән «Йөрәктәге эзләр» (1967-1969) исемле романын яза. 

һәм К.Нәҗми, Ә.Еники, И.Гази, М.Әмир кебек хикәя осталары дәвам иткән күркәм традицияләргә таянып иҗат итә. Әдипнең иң яхшы хикәяләре: «Бал чүлмәге», «Без ничек ураза тоттык», «Дулкыннар», «Ике әби бәрәңге ала». Бу хикәяләр материалының тормышчанлыгы, сюжет–композиция төзелешенең җыйнаклыгы, тел – сурәтләү чараларының табигыйлеге, халыкчанлыгы белән аерылып тора. Аның хикәяләрендә иң җитди фикерләр дә, уен-көлкегә төрелеп, мавыктыргыч деталь-күренешләр, тормыш ситуацияләре аша бирелә, чынбарлыктагы гадәти вакыйгалардан эчке мәгънә эзләнә, аларны сәнгать дәрәҗәсенә күтәрергә омтылу сизелә.

Кама буендагы төзелешләрнең берсендә эшләүче яшьләр тормышыннан алып язылган «Тынгысыз төн» комедиясе (әсәр «Казан утлары» журналының 1969 елгы 7 санында басыла), үз вакытында Татар дәүләт күчмә театры (хәзерге К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры) сәхнәсендә уйналып, тамашачы һәм әдәби җәмәгатьчелектә уңай бәя ала.

кадәр бары 10 ел вакыт узган. Шул кыска гына вакыт эчендә аның 12 китабы басылып чыга.
Сер итеп кенә: хикәяләр. – 1960 ел
Яз башы: хикәяләр. – 1961 ел
Без әле җирдә яшибез: повесть, хикәяләр. 1963
Йолдызлар астында: хикәяләр. – 1964
Кояш кызы: хикәяләр – 1966
Торналар киткәндә: хикәяләр. – 1966
Язгы кичтә: хикәяләр. – 1968
Йөрәктәге эзләр: роман. – 1971.
Саумысыз, аккошлар!: повесть. – 1972
Тәрбия сәгате: юмористик һәм сатирик хикәяләр. – 1973
Без әле җирдә яшибез: повестьлар, хикәяләр 1977
Кадерле бүләк: хикәяләр 1979
Саумысыз, аккошлар! 2006. – 335 б. – 3000 д.

барган
Яктысында гомер утымның,
Тормыш китабының мин нибары
39 битен укыдым.
Бу китабым минем –
Хәтерләүләр.
Хәтерләүләр гомер юлларын.
Еллар үтте,гомер утым сүнде,
Тик шулай да,
Хәтерлидер әле дусларым.

Газиз Мөхәмәтшин истәлегенә

язучы дуслары һаман сагыналар, искә алалар.Әдәбиятыбызның тагын бер гаять үзенчәлекле язучысы Миргазиян Юныс үзенең “Безнең өй өянке астында иде” хикәясен аңа багышлап язды.
Якташыбыз, Минзәлә төбәгенең данын әдәбиятка менгергән шагыйребез Рәшит Гәрәй дә “Без калабыз җирдә” шигырен аңа багышлаган иде.

Минзәләдән килдем.
Минзәләдә
Ак күбеккә баткан чияләр,
Ботакларын Җиргә кадәр иеп:
“Бер кайтырсың әле,
Танымабыз...” – диеп
Шаулап калды...
Ык буеннан килдем.
Ык буенда
Калды мин чуммаган чоңгыллар...
Калды төнбоеклар,
Бер төш булып...
Калды мин яраткан сары комлык:
“Нәрсә икән, бала, һай, уеңда? –
дигән төсле.,
Моңга чумды да...

буеннан, Урманнардан, Яшел болыннан... Ал таңнардан килдем, Тын кичләрдән... Авылдагы олы-кечеләрдән, Күрше-күлән, Кардәш-ырудан Хәер-фатихалар алып килдем...   Ярты җаным шунда калды минем! Шунда калды... Тагын сезгә нәрсә әйтим инде?!

әдипләрен, Таңнар ата аны юксынып. Иртәләрдә кошлар сайрамас булды, Корып кипте сөйгән чиясе. Иртә китте безнең арабыздан Киң колачлы талант иясе. Зыялы һәм тыйнак кеше булып, Газиз яши безнең күңелдә. Гомер буе язган китаплары Урын алды музей түрендә. Буыннардан буыннарга күчәр, Күңеләәргә рухи багучы. Тормышта һәм иҗат юлында Якты эз калдырган язучы. Фәрит Миргалимов