Презентация, доклад по обычаям обрядам на тему иччилэр (4 класс)

буолуохтарын соп.
Суолталара: Иччи ханнык эмэ эйгэ хаьаайына буолар, ол
Эйгэлэрин харыстыыр аналлаахтар.
Иччилэр бары истэр дьо5урдаахтар. Ол иьин кинилэргэ
Утуону санааьыны биллэрии – алгыс- оноьуллар.

Иччилэр, уот нонуо санардахха, ордук истэллэр дииллэр.
Иччи уоруон соп эбэтэр оьургэниэн соп.
Иччи уордэ5инэ, биэрэр кууьэ улаатар.
Оттон оьургэннэ5инэ, тиэрэ хайыьар,биэрэр кууьун
аччатар эбэтэр суох онорор.

Айыы тойон иччилэри
айбыт.

Урун Айыы тойон о5олоро иччи
болан Орто дойдуга туьэллэр.

мас иччитэ
Сир иччитэ
Суол иччитэ
Таас иччитэ
Тыа ичиитэ
Хотон иччитэ
Уот иччитэ
Уу иччитэ
Сэргэ иччитэ

баар. Бу уот-
Кун уота.
Айыы уотун этин туспут маьын чыыппаанын уматан ылаллар.
Абааьы уота диэн итиини биэрбэт, тымныы уот.
Улуу Суорун уота- оьох уота. Айыы уотун биир корунэ.

Аата: Уот иччитин аата элбэх. Суруннээн, Аан Уххан диэн кинини ааттыыллар.
Дьуьунэ: уот иччитэ, уксун, о5онньор буолан костор.

тар5атар, Айыыларга тиэрдэр. Ол иьин киьи иччилэри, Айыылары кытта уот нонуо кэпсэтэр буолбут.
Айыы уота киьиэхэ киирдэ5инэ киьи олус аьа5ас буолар, сурэ кууьурэр.
Айыы уота – киьи дьиэтин –уотун киинэ. Уот Айыы киьитин араначчылыыр.

алаадьыны, сыалаах эти, сиэли ус оттугэр уура-уура
Алгысчыт этэр:
Аал уоппут иччитэ.
Алаьа дьиэбит араначчыта-
Алтан сарын.бырдьа бытык, хаалык тобо-
Хатан Тэмиэрийэ о5онньор эьэбит!
Сиэн –аьаан сирдьигинэт,
Сирилий-бурулуй!
( Арыылаах алаадьыны ас кээьэр!)
Аьаа-сиэ. Асхарый!
Уор-кот, кулумнээ!
( сыалаах эти ас кээьэр)
Корбутун ко5улээ,
Кохпутун ко5улээ-
Кул-сал, куугунээ,
Куодьуй,
Кууьур!
(сылгы сиэлин ас кээьэр).

уота – киьи дьиэтин –уотун киинэ. Уот Айыы киьитин араначчылыыр.
Ол иьин ал5аабыттар:

Аал уоккун отун,
Алаьа дьиэ5ин тэрин.

Дом!

Аалай Хотун
-Аан Алахчын Хотун
-Айыы Ньэлбэрдээн.

Сир иччитин биьиги уксун Аан Алахчын диибит. Кини Аар хатынна олорор. Кини баарын бэлиэтээн,итинник маска салама ыйыыллар.

Аан Алахчын дьуьунэ.
Дьахтар дьуьуннээх, батта5ын ыспыт, бэргэьэлээх,соно нэлэккэй уна илиитигэр кылгас салама тутуурдаах, ханас илиитигэр чыычаах уйатын туппут.

Тыа5а бо5у-сыыьы ыьыма.
Айыл5а5а сылдьан айдаарыма.
Аарыма маска тохтоон тугу эмэ бэрсэн аас.

Аалай о5олоро.. Кинилэр дьэргэлгэн курдук от-мас быыьынан сылдьаллар.Арыт кып –кыра о5о буолан костоллор. Кинилэр тыыннарынан от-мас ко5рор эбит.
Олортон биьиги ордук тар5аммыт Ойуу-бичик эбэтэр Эрэкэ-Дьэрэкэ о5олор диэн ааты туьанабыт.От- мас иччитэ о5олор тустарынан айыл5а уьуктуутун са5ана саныыр. Ордук оттуур сирдэригэр бол5омто уураллар. Ол туьугар ходуьа5а дэлбиргэ анньаллар уонна алгыс этэллэр.
От- мас иччилэрэ оту маьы ко5ордоллор.

Дьуьуннэрэ: кинилэр от атахтаах, от илиилээх, улахан истээх, от-мас танастаах о5олор. Уна илиилэригэр сибэкки, ханас илиилэригэр лабаа тутуурдаахтар.

кугас бытыктаах;
-туулээ5инэн олус баай.
Ойууру уонна кыыллары харыстыыр. Булчуттарга комолоьор.
Коруннэрэ:
-Байанайдар олус элбэхтэр:
-ойуур булуннарын байанайдара;
-кыыл, котор байанайа;
-бултуур тэрил байанайа;
-булду а5алар байанай.
Дьуьунэ:
Байанай уксун булчут о5онньор буолан костор.Кини олус омуннаах,уорунньэн, оьургэс. Уна илиитигэр ох тутуурдаах,ханас илиитигэр тогурук мутук тутуурдаах (байанай эмэгэтэ)
Туома:
Байанай туома бултуу барыах иннинэ оноьуллар. Байанай кулугэр алгыс оноьуллар.Байанай ыйа – сэтинньи.
Бэлиэтэ: Оно5ос.

диэтэхпинэ,
«Ьук» диир боларын,
Кой соголооннор ыалдьыттат,
Хааннаах соголооннор олорт,
Санныбар суктэр,
Оттукпэр ииллэр.
Ой буурунан маанылаа,
Улар которунэн кундулээ
Ьук!

Тойон –уу иччитэ.
Уу иччитин туьата:
-Балыксыттарга туьалаах.
-орус арыллаатын кытта кытылга икки тоьо5ону анньаллар.Ол икки
Ардыгар ситии тардаллар. Онноох танастарынан киэргэтэллэр, сиэл
Ыйыыллар.Ууга арыы, алаадьы быра5аллар.
Уу иччитэ баар сиригэр уу тыыннаах буолар. Ону таьынан уу иччитэ
уу харамайдарын корор, онно уу котордоро кытта киирэллэр.
Куойа-манкы тутуурдаах,
Куйуур-тьымтай сугэьэрдээх,
Куох ньамах бытыктаах,
Курун хара дьуьуннээх,
Онор-ускэм бэйэлээх,
Одугэт Боотур о5онньор.
Уу иччитигэр алгыс ыам ыйыгар оноьуллар. Алгыс этэллэр,аьаталлар. Ол кэннэ уу таьыгар олорон аьыыллар.

туьэрэн,
Хайыылааххынан ханаан,
Сургуохтээххинэн байан,
Урун комус
Сууруктэнэн,
Кыьыл комус хал5аьаланан
Дьолло-соргута
Тосхойо тур,
Дом!

тумэр суолталаах.
Иччи киирбит киьитэ- этитиилээх киьи.

алгыьы уорэт, толорорго
кыьалын