Презентация, доклад на бурятском языке (краеведение, фольклор)

Содержание

Түрэл хэлэн, ТүрэҺэн дайда хоёр хаанашье ябахада мартагдахагүй. Yргэн Олой нютагаймнай байгаали Һайхан, ундалжа байҺан уҺамнай арюухан, хүльбэржэ наадаҺан ногоомнай зɵɵлэн, арад зомнай ажалша, хүндэмүүшэ. Урда сагҺаа эхилээд дайдамнай баян түүхэтэй, гүнзэгы удхатай ёҺо

Слайд 1

Проект
«Түрэhэн нютагаа
дуулан магтая»

Проект «Түрэhэн нютагаа дуулан магтая»

Слайд 2 Түрэл хэлэн, ТүрэҺэн дайда хоёр хаанашье ябахада мартагдахагүй. Yргэн Олой

нютагаймнай байгаали Һайхан, ундалжа байҺан уҺамнай арюухан, хүльбэржэ наадаҺан ногоомнай зɵɵлэн, арад зомнай ажалша, хүндэмүүшэ. Урда сагҺаа эхилээд дайдамнай баян түүхэтэй, гүнзэгы удхатай ёҺо заншалнуудтай. Аман γгөөр дамжажа, маанадта хγрэжэ ерэhэн угайнгаа баялиг болохо, тγрэл хэлэеэ, тγγхэеэ, ѐhо заншалаа, шажан мγргэлөө арюун hайханаар сахижа, зγбөөр сэгнэжэ, дэлгэрγγлжэ, хγгжөөжэ ябаха манай шиидхэхэ ажал ба зорилго болоно ха юм даа.
Түрэл хэлэн, ТүрэҺэн дайда хоёр хаанашье ябахада мартагдахагүй. Yргэн Олой нютагаймнай байгаали Һайхан, ундалжа байҺан

Слайд 3 ТүрэҺэн нютагтаа, турэл хэлэндээ дуратай ябаха гэжэ

хумуужуулэлгэ, нютагайнгаа байгаали, эхэ буряад хэлэеэ, ѐһо заншалаа, арадай аман зохёол суг хамта шудалалга.

Проектын зорилгонууд

ТүрэҺэн нютагтаа, турэл хэлэндээ дуратай ябаха гэжэ хумуужуулэлгэ, нютагайнгаа байгаали, эхэ буряад

Слайд 41.Турэл нютагайнгаа түүхэ, ёҺо заншал, арадай аман зохёол шудалалга. 2.Нютагайнгаа үбгэд

тɵɵдэйнэртэй уулзалга бэлдэхэ. 3.Хэлэ хүгжɵɵлгын ажал ябуулха.

Проектын задачанууд:

1.Турэл нютагайнгаа түүхэ, ёҺо заншал, арадай аман зохёол шудалалга.  2.Нютагайнгаа үбгэд тɵɵдэйнэртэй уулзалга бэлдэхэ.  3.Хэлэ

Слайд 5 Олойн дунда һургуулиин багшанар, һурагшад, Олойн соёлой байшанай ажалшад, буряад арадай

фольклорно ансамблиин хабаадагшад, Олой Отонхой нютагай ажаhуугшад.

Проектын хабаадагшад:

Олойн дунда һургуулиин багшанар, һурагшад, Олойн соёлой байшанай ажалшад, буряад арадай фольклорно ансамблиин хабаадагшад, Олой Отонхой

Слайд 6
Олой Отонхой нютагуудай наҺажаал хүнүүдтэй, «Арюун булаг» ансамблиин хабаадагшадтай уулзалга.
Олойн

библиотекэдэ номуудые уншалга.
Һургуулиин музейдэ шудалалгын ажал ябуулга.
Нютагаар аяншалга.
«Усть-Ордын үнэн» газетын статьянуудые шудалалга.
Фотозурагуудые бэлдэлгын ажал ябуулга.
Презентаци бэлдэлгэ.

Проект бэелүүлхэ механизмууд:

Олой Отонхой нютагуудай наҺажаал хүнүүдтэй, «Арюун булаг» ансамблиин хабаадагшадтай уулзалга.Олойн библиотекэдэ номуудые уншалга.Һургуулиин музейдэ шудалалгын

Слайд 7 1.Нютагайнгаа наҺажаал хүнүүдтэй уулзажа, нангин газарнууд тухай,арадай аман зохёол суглуулга. 2.Аман ба

хэлэ хүгжɵɵлгэ. 3.Түрэл нютагайнгаа байгаали шэнжэлэлгэ. 4.Презентаци хэжэ Һураха.

Хүлеэгдэхэ дүнгүүд:

1.Нютагайнгаа наҺажаал хүнүүдтэй уулзажа, нангин газарнууд тухай,арадай аман зохёол суглуулга. 2.Аман ба хэлэ хүгжɵɵлгэ. 3.Түрэл нютагайнгаа

Слайд 8Проектын сагай хугасаа- Нэгэ Һара. Бэлэдхэлгын үе - 5

үдэр Шухала ажалай үе-20 үдэр Түгэсхэлэй үе- 5 үдэр
Проектын сагай хугасаа- Нэгэ Һара. Бэлэдхэлгын үе  -   5 үдэр Шухала ажалай үе-20 үдэр

Слайд 9Проектын шатанууд
1 шата- Нютагайм түүхэҺээ
2 шата-Нангин газарнууд
3 шата-Арадай ёҺо заншалнууд соо

алтанай дуҺалнууд байдаг юм
Проектын шатанууд1 шата- Нютагайм түүхэҺээ2 шата-Нангин газарнууд3 шата-Арадай ёҺо заншалнууд соо  алтанай дуҺалнууд байдаг юм

Слайд 10
Олой нютагай хүнүүд Батлайн долоондо ородог. Тоглогор Бубайн дүү хүбүүн.

Тоглогор (мүнɵɵнэй Олой) Огсогор ахатаяа (мүнɵɵнэй Отонхой) Хулэни нуурта загаҺа барижа байгаад, Ашабагадай аха дүү хоёртой хэрэлдэжэ, алуулҺан байгаа. Тоглогорой Һамган Олой Муу-Эмэ нэрэтэй хүбүүтэй Һэн. Тэрэнь ехэ болоод, гэрлээ, олон үхибүүдтэй болоо. ТүрэҺэн үхибүүдые Олой үхибүүд гэжэ нэрлэдэг болоҺон юм.

Нэгэдэхи шата
Олой Отонхойн түүхэhээ

Олой нютагай хүнүүд Батлайн долоондо ородог. Тоглогор Бубайн дүү хүбүүн. Тоглогор (мүнɵɵнэй Олой) Огсогор ахатаяа (мүнɵɵнэй

Слайд 11
Тоглогорой болон Олойн аша хүбүүн Загаша бүхэ баатар олондо сууда

гараhан, үльгэр домогто ороhон. Тэрэ бухэ шэнээтэй байхаhаа гадна, ехэ хурса ухаатай байhан.Хоёр зуун килограммhаа үлүү шэгнүүритэй байhан, ямаршье морин тэрэниие дааха аргагүй байhан юм. Тиимэhээ үхэрɵɵр ябадаг hэн. Наhа барахаhаан урид иигэжэ хэлэhэн: «Зуун жэлэй hүүлээр алтан hүнэhэмни Хошхой дээрэ бууха» Энэ баатарай үри бэе олон, харин Хошхойн угай Анатолий Валерьевич Михаханов үлүү мэдээжэ. Суутай хүнэй үри хадаа, Анатоли баhашье хүштэй, томо бэетэй. Сумо барилдаанда мэдээжэ. Японидо ажаhуудаг.

Загаша баатар

Тоглогорой болон Олойн аша хүбүүн Загаша бүхэ баатар олондо сууда гараhан, үльгэр домогто ороhон. Тэрэ бухэ

Слайд 12
Ой модод, арюун уҺатай булагууд тойрон нютагайм байгаали үшɵɵшье гоё

болгоно. БаҺашье нангин газарнууд бии.
Баруунь таладань ялганууд Һубарин дэлгээгдэнэд:
Хортойн
Нуумайн
Нэхэй
Танаа
Далхай
Шадар
Бухнай


Нангин газарнууд

Хоёрдохи шата

Ой модод, арюун уҺатай булагууд тойрон нютагайм байгаали үшɵɵшье гоё болгоно. БаҺашье нангин газарнууд бии. Баруунь

Слайд 13Олойн ялганууд

Олойн ялганууд

Слайд 14

Басай (Олой

Гушадай хоорондо)
Хошиин тала (нүүдэлэй бариса)
Мурын толгой (Ишин Отохойн нажара Һүри)
Хонгор добуун (Урда хада)
Обоолой (Ирсайн саана томо шулуун)
Отонхойн бариса (хада дээрэ)
Долонгир
Хүндэлэн ялга

Барисанууд

Басай (Олой Гушадай хоорондо)Хошиин тала (нүүдэлэй бариса)Мурын толгой

Слайд 15Булагhаа гараhан уhамнай бурьялжа байг.
Нуумайн булаг
Хортойн булаг
Ирсайн булаг
Буруун булаг
Зүүн булаг
Шэбэр хаяа
Булагай

толгой.
Булагhаа гараhан уhамнай бурьялжа байг.Нуумайн булагХортойн булагИрсайн булагБуруун булагЗүүн булагШэбэр хаяаБулагай толгой.

Слайд 16
Эртын урда сагҺаа хойшо буряад зон адуу мал

үдхэдэг, тиимэҺээ уҺанай хажууда байрладаг байгаа.
Би Отонхой нютагта ажаҺуудагби.Нютагни хоёр айл боложо хубаардаг: Баруун-булаг ба Зүүн-булаг. Би Баруун-булагта ажаҺуудагби. Булагаймнай уҺан арюун, сэбэр,амтатай, эмшэлгын шэнжэтэй. Эртэ үглɵɵгүүр абажа ууха хэрэгтэй. Хүнэй досоохиие Һайжаруулдаг.
Нютагаймнай эрэшүүл нажартаа булагаа сэбэрлэдэг, арюулдаг, «булагай шүүргэдээбди» гэжэ хэлэдэг.
Yшɵɵ жэл бүри булагай хажууда зундаа тайлган болодог. Тэндэ Баруун-булагҺаа гараҺан хүнүүд булта суглардаг. Хура бороо орохын тула, таряа ногоомнай Һайнаар ургахын тула мургэдэг. Тэрэ тайлганда ганса эрэ хүнүүд ошодог. Булагнай ходо бурьялжа байг даа!


Отонхой нютагай булагууд

Баруун булаг

Эртын урда сагҺаа хойшо буряад зон адуу мал үдхэдэг, тиимэҺээ уҺанай хажууда байрладаг байгаа.

Слайд 17
Баруун-булаг үбэлдɵɵ

Баруун-булаг үбэлдɵɵ

Слайд 18
Минии нютагайм хажууда хоёр булаг бии. Нэгэниинь «Шэбэр хаяа» гэжэ

нэрэтэй, нютагай хойто зүгтэ байдаг.
Хоёрдохинь «Булагай толгой» гэжэ нэрэтэй, зүүн талада байдаг. Жэлнай Һайн, таряа ногоотой, хүнүүд элүүр энхэ байг гэжэ зунай эхиндэ Шэбэр хаяада тайлган болодог. Булагнай ходо бурьялжа , уҺаниинь арюухан байха гэжэ табан жэлдэ нэгэ дахин Булагай толгойдо нютагаархиднай сугларжа, тайлган үнгэрдэг.
Бидэ булагаа уҺа уужа,хүштэйбди, булагайнгаа уҺаар нюураа угаажа Һайхан, сарюун ябанабди.
Булагтаа муухай оруулхагүй, нягтаар байхаяа оролдодогбди.

Зүүн-булаг

Минии нютагайм хажууда хоёр булаг бии. Нэгэниинь «Шэбэр хаяа» гэжэ нэрэтэй, нютагай хойто зүгтэ байдаг.Хоёрдохинь «Булагай

Слайд 19
Шара нуур Ирсайн булагҺаа эхинтэй, тиигээд тэрэ булагай хажуудахи айл

Шаранууд гэжэ нэрэтэй гэжэ убгэд хɵɵрэдэг.
Ирсайн урда булагта
унагад даагад тэншүүрбэ
Эжын баабайн хормойдо
энэ бэем тэншүүрбэ-
иимэ урданай дуун.

Ирсайн булаг

Шара нуур Ирсайн булагҺаа эхинтэй, тиигээд тэрэ булагай хажуудахи айл Шаранууд гэжэ нэрэтэй гэжэ убгэд хɵɵрэдэг.

Слайд 20 Арадай ёҺо заншалнууд соо алтанай дуҺалнууд байдаг юм. (Булаг, уҺан тухай, Олой

Отонхой тухай)

Гурбадахи шата

Арадай ёҺо заншалнууд соо алтанай дуҺалнууд байдаг юм. (Булаг, уҺан тухай, Олой Отонхой тухай)Гурбадахи шата

Слайд 21ОньҺон үгэнүүд 1.Уһанай дээжэ булаг,урагай дээжэ нагаса. 2.Уһаа голоҺон үхэр муудаха, урагаа голоҺон

хүн муудаха. 3.Уһанай ойронь Һайн, урагай холонь Һайн. 4.Уһан далай булагҺаа эхитэй, ухаан, эрдэм номҺоо эхитэй.
ОньҺон үгэнүүд 1.Уһанай дээжэ булаг,урагай дээжэ нагаса. 2.Уһаа голоҺон үхэр муудаха, урагаа голоҺон хүн муудаха. 3.Уһанай ойронь

Слайд 225.Уһан эрьеҺээн үлэхэгүй, хүн угаҺаан үлэхэгүй.
6.Уһа тойрохо, урагаа тойрохогүй.
7.Урагаа ерэхэдэ уҺагүй,

түрхэмɵɵ ерэхэдэ түлеэгүй байжа болохо.


5.Уһан эрьеҺээн үлэхэгүй, хүн угаҺаан үлэхэгүй.6.Уһа тойрохо, урагаа тойрохогүй.7.Урагаа ерэхэдэ уҺагүй, түрхэмɵɵ ерэхэдэ түлеэгүй байжа болохо.

Слайд 23 Һургаалнууд

hургаалнууд
Булаг, горхондо муухай юумэ оруулжа болохогүй
Ехэшье, багашье уҺа баҺажа болохогүй.
Уһа голнуудаа, булагуудаа шэргээжэ болохогүй.
Нангин газарнуудые сахижа ябаха
Һургаалнууд

Слайд 24
Уһан гээшэ хүштэйл даа
ургамал шулуу хүдэлгɵɵ
урагууд

гээшэ хүштэйл даа
уушха зүрхыем хүдэлгɵɵ
Уһан дээрээ ерээбди
ундалхаяа ерээбди
урагууд дээрээ ерээбди
зугаалхаяа ерээбди.

Арадай дунууд

Уһан гээшэ хүштэйл даа  ургамал шулуу хүдэлгɵɵ  урагууд гээшэ хүштэйл даа  уушха зүрхыем

Слайд 25
Ирсайн урда булагта
унагад даагад тэншүүрбэ
Эжын

баабайн хормойдо
энэ бэем тэншүүрбэ
Булагайм уҺанда дурлаа хадаа
Ирса Отонхойдом ерээрээ
Зугаа сээжэдэм дурлаа хадаа
зугаалхаяа ерээрээ

Олой Отонхойн булагууд
тухай дуунууд

Ирсайн урда булагта  унагад даагад тэншүүрбэ  Эжын баабайн хормойдо  энэ бэем тэншүүрбэБулагайм

Слайд 26Отонхой дүрбэн булагуудни
дүүрэн сэгээн уҺатайл даа
Дүрбэншье Отонхойм

молодёжиин
дүүрэн сээжэ зугаатайл даа
Ороод эдиҺэн омольгон даа
Олой Отонхой Ондоргон даа
Ондоргооронь яахатнайб
Ябан даруу болуужан.

Отонхой дүрбэн булагуудни  дүүрэн сэгээн уҺатайл даа  Дүрбэншье Отонхойм молодёжиин  дүүрэн сээжэ зугаатайл даа

Слайд 27
Ундалжа байҺан уҺантнай арюухан байг, ургажа ябаҺан үхибүүдтнай золтой байг

даа.
Булаг адли бурьялжа, сэсэг адли Һалбаржа, алтан адли яларжа жаргаарайт.
Уһа голнай харьялжа байг, нугаҺа загаҺамнай олоржо байг.

Үреэл үгэнүүд

Ундалжа байҺан уҺантнай арюухан байг, ургажа ябаҺан үхибүүдтнай золтой байг даа.Булаг адли бурьялжа, сэсэг адли Һалбаржа,

Слайд 28
Худаг дайралдабал-уҺатай байг,
ХуҺан дайралдабал-Һүүдэртэй байг.
Булаг бүриҺɵɵ малаа

уҺалжа,
буурал үбгэнҺɵɵ Һургаал абажа
ябаарайт.
Буянтнай булаг мэтэ дэлгэржэ,
Һүн сагаан эдеэнтнай хүнэгɵɵртнай
дүүрэжэ байг.
Худаг дайралдабал-уҺатай байг,  ХуҺан дайралдабал-Һүүдэртэй байг.Булаг бүриҺɵɵ малаа уҺалжа,  буурал үбгэнҺɵɵ Һургаал абажа

Слайд 29
Мадасова Людмила, Олойн дунда Һургуулиин долоодохи классай Һурагша. Эхирэд-Булагад

аймагай буряад хэлээр олимпиада түрүү Һуури эзэлэгшэ.

Проектын авторнууд

Мадасова Людмила, Олойн дунда Һургуулиин долоодохи классай Һурагша. Эхирэд-Булагад аймагай буряад хэлээр олимпиада түрүү Һуури

Слайд 30Урмаева Ангелина, Олойн дунда Һургуулиин долоодохи классай Һурагша.
Олон творческо конкурснуудые илагша,

олимпиадада ород литератураар 3-дахи Һуури эзэлээ.
Урмаева Ангелина, Олойн дунда Һургуулиин долоодохи классай Һурагша.Олон творческо конкурснуудые илагша, олимпиадада ород литератураар 3-дахи Һуури эзэлээ.

Слайд 31Проектын туҺалагшад
Булагудаар тойруулҺан нютаг хадаа буряад арадай фольклорно
ансамбль «Арюун булаг» гэжэ

нэрэ абаҺан байна.Олой нютагаа суурхуулжа, ёҺо заншалнуудаа Һэргээн бодхоожо ябадаг.
Проектын туҺалагшадБулагудаар тойруулҺан нютаг хадаа буряад арадай фольклорноансамбль «Арюун булаг» гэжэ нэрэ абаҺан байна.Олой нютагаа суурхуулжа, ёҺо

Слайд 32

Ульяна Михайловна Олойн тɵɵдэй. Нютагайнгаа түүхэ,

ёhо заншал hайса мэдэдэг. Эгээл түрүүшын библиотекарь. «Усть-Ордын үнэн» газетэдэ Олой тухайгаа олон статьянуудые бэшэhэн.

СТЕПАНОВА УЛЬЯНА

МИХАЙЛОВНА

Ульяна Михайловна Олойн тɵɵдэй. Нютагайнгаа түүхэ, ёhо заншал hайса мэдэдэг. Эгээл түрүүшын библиотекарь.

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть