Презентация, доклад на тему Үстерелешле укыту технологиясе

Фәттахова-
15 нче мәктәпнең татар теле һәм әдәбияты укытучысы

фикерләү алымын өйрәнеп, укучының фикерләү сәләтен үстерү – әдәбият дәресләренең төп бурычы.

Альберт Гата улы Яхин.

түбәндәге состав өлешләрдән тора:

- Әдәби әсәргә бәя бирү алымнарын үзләштерү (5 нче сыйныф);
- Шушы бәя бирү алымнарына таянып, әдәби төрләргә анализ ясау (6 нчы сыйныф);
- Язучы иҗатын, стилен бербөтен буларак өйрәнү, дәлилләү (7-8 нче сыйныф);
- Әдәби чорны бербөтен буларак өйрәнү (9-11 сыйныф).

- Каршылык
- Метафора
- Кабатлау
- Мәгънә

Иптәше янына килгән дә әйткән бу:
- Бармагыңдагы йөзегеңне төсең итеп бир әле. Йөзегеңне күргән саен искә төшерер идем үзеңне,-дигән.
- Болай итик, - дигән иптәше. – Мин сиңа йөзекне бирмим, ул минем үземә кирәк. Син чит якларга киткәч, бармагыңны күрерсең дә мине искә төшерерсең. “Биргән булса, йөзеге шушы бармагымда булыр иде”, - диярсең.

Сызгандым да балакны,
Таяндым да таякны,
Атлап чыктым Иделне.
«Булмас, булмас»,— дисеңме?
Кем ялган сөйли, минме?
Чын-чынлап чыктым инде;
Нәни иде Иделе —
Башланган җире иде.

ди:
- Үлгәнче синең исемеңне белеп калыймчы, син кем буласың? – дип әйтте, ди.
Ябалак, авызын зур ачып:
- Ябалак! – дип кычкырган иде, ди, Чыпчык чыкты да ычкынды, ди.
-Аһ,- дип әйтте, ди, Ябалак, - авызымны ачмыйча, “ябәләк” дип кенә әйтәсе калган, ул чагында ычкына алмаган булыр иде.

басмасы бар — бик авыр һәм дә озын баскыч.
Кирәклектә бәрабәр булсалар да басмалар бергә,
Югаргы басма тиңләшми түбәнге басмалар берлә.
Югаргы басма мәгърур: «Мин югары, сез түбәнсез, ди,
Ничек гали минем урным, түбәнгеләр, күрәмсез?»— ди.
Бер адәм килде дә шул чакта, әйләндерде баскычны:
Түбәнге басмалар менде, югаргысы түбән төште.

Габдулла Тукай

Очты-китте яшелең.
Җәй — яшел кош.
Бу дөньяда ни гаҗәп:
Яшел җәйдән тиз генә
Җәйгә кердек җәяүләп!
Көзгә җиттек без менә.
Дуслар бергә җыелдык,
Яшел җәй, качтың кая?—
Елгада су коендык.
Урманнарым саргая.
Күңелле соң,
— Кояш тулы җәемне,әй рәхәт
Әйт, КӨЗ, кая яшердең?
Җәй иленә —
Сандугач канатында сәяхәт!
Очты-китте яшелең!..

Бәйрәм бүген.

Бар күңеллелек бөтен дөньяда, бар бер ямь бүген! — Нәрсәдән бу? — Мин беләм: бәйрәм бүген, бәйрәм бүген! Бер мөкатдәс хис белән һәрбер кеше хәйран бүген; Уйный сазым да минем бәйрәм көен: бәйрәм бүген! Арттыра, күрдем, кояш гадәттәгедән балкуын; — Ул киенгәндер! — дидем, бәйрәм бүген, бәйрәм бүген! Хис итеп һәр җирдә дә бер төрле хуш ис аңкуын; «Ислемай сөрткән икән дөнья!» — дидем, бәйрәм бүген! Яр башыннан тыңладым мин бер суның дулкыннарын: Сөйләшәләр үзара: «Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген!..» Тыңладым әкрен генә искәндә бәйрәм көн җилен; Анысы да сөйли тагын: «Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген!..»

(анализ ясау)
Кабатлаулар:
Чагыштырулар:
Авторның чит илгә бәясе:
Хис:
Сәбәбе:
Дәрәҗәсе:
Юану:
Нәтиҗә:

Безнең Гали бигрәк тату Кәҗә белән,  Менә Кәҗә карап тора тәрәзәдән.
Гали аны чирәм белән кунак итә,  Кәҗә рәхмәт укый — сакалын селкетә.

кайтыр.

2. Хисләрне табу.
3. Хиснең сәбәбен ачыклау.
4. Хиснең дәрәҗәсен билгеләү.
5. Юану хисен табу.
Лирик герой ------- хис

- сәбәпләре
- дәрәҗәсе
- юану
6. Әсәрнең тематикасын билгеләү.
7. Мәгънәне ачыклау.

Суларның агышлары бик яхшы, дип;
Күк йөзенең йолдызлары уйнап йөри,
Җир йөзенең мәхлуклары тик ятмый, дип.
Мин ишетәм, киң сәхрәдә гөл үсә, дип,
Болытлар тау-таудай булып күчә, дип;
Адәм угылы башын селкеп хәйран кала
Бакчадагы тамашаларны күрсә, дип.
Мин ишетәм, карлар эри, боз китә, дип,
Су буенда күп кешеләр сәйр итә, дип;
Балалар мәктәпләрдә укып-укып,
Гыйлем алып чыгалар, дип, булып әдип.
Галәмгә карау безгә була, дип, ямь,
Үзем төсле балалардан мин ишетәм.
Мин боларның, һичберсен дә теләмимен,
Бер мәртәбә әнкәемне күрсәм икән!

кояш байый,
Кыз бала яка кайый.
Кайый да тагын сүтә.
Яшьлеге — сагынып үтә...
Чүлләрдә йөри егет,
Арыслан киек кебек.
Ком казый, алтын или,
Бәхетләр эзләп йөри.
Ир егет кайтып килә.
Килә дә башын ия:
— Син икән, бәхтем, җаный!
Кыз бала яка кайый,
Кызарып кояш байый...

өйрәнү.
Өлешләре арасында бәйләнеш эзләү.
Өлешләр бәйләнешеннән эчтәлек табу.
Әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен табу.

“Корбан” әсәре
мисалында карап үтик.

каршылыкларны табу.
Әсәрнең төп конфликтын билгеләү.
Сюжет - композиция үзенчәлекләрен барлау (пролог, экспозиция, төенләнеш, вакыйгалар үстерелеше, кульминация, чишелеш, эпилог).
Әсәрнең әһәмияте (идея – эстетик кыйммәте, тәрбияви роле, әдәбиятта тоткан урыны).

өйрәтә
һәм әхлак тәрбиясе дә бирә.