Слайд 1
Темір және оның қосылыстары
Сабақтың тақырыбы:
Слайд 2Темір
және оның қосылыстары
Периодтық жүйедегі орны
Атом құрылысы
Табиғатта кездесуі
Физикалық қасиеті
Химиялық қасиеттері
Алынуы
Қосылыстары
Қолданылуы
Слайд 3ТЕМІР
Физик
Химик
Биолог
Геолог
Дәрігер
Тарихшы
Әдебиетші
Астроном
Insert кестесі
Слайд 41.Химиялық таңбасы-
2.Реттік нөмірі-
3.Ar(Fe)-
4.Период нөмірі-
5.Топ нөмірі-
Периодтық жүйедегі орны
Слайд 5«Химик»:
Элемент темір ІҮ период ҮІІІ топтың қосымша топшада орналасқан.
+26
2е- 8е- 14е- 2е- 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
Темір ауыспалы валентілік көрсетеді – 2 және 3. FeO – қара түсті ұнтақ, суда ерімейді. Негіздік қасиеттер көрсетеді. Fe2O3 – күрең, қоңыр түсті ұнтақ, суда ерімейді. Бұл оксидке екідайлы қасиет тән. Fe(OH)2 - темір ІІ гидроксиді, Fe(OH)3 – темір ІІІ гидроксиді.
Слайд 6Химиялық қасиеттері
Жай заттармен
Fe
FexSy
FeСl3 / FeCl2
Fe2O3 / Fe3O4
FexСy
O2
C
S
СL2
Слайд 7Химиялық қасиеттері
Күрделі заттармен
Fe
Fe(NО3)3
FeCl2
Fe3 O 4
FeSO4
HOH
HCL
HNO3
H2SO4
сұйық
CuSO4
FeSО4
Слайд 8Атом құрылысы
1.Ядро заряды-
2.Электрон саны-
3.Протон саны-
4.Нейтрон саны -
5.Энергетикалық деңгей
саны -
6.Валенттілігі-
7. Электрондық конфигурациясы
Слайд 9-Темір- жылтыр,күміс түстес ақ металл,
-Тығыздығы: p=7,87 г/см3
-T балқу жоғары=1539 С
-Металдық
жылтыры бар
-Жұмсақ созылғыш
-Иілімді, магнитке тартылатын және оны жоғалтатын қасиеті бар.
-Тоқ пен жылуды жақсыөткізеді
Физик:
Слайд 10«Биолог»:
Темір тірі организмдерде болады. Үлкен адамның денесінде 4-5г темір болады,
оның 65%-і қанның гемоглабинінде. Темір клеткаларда, қанда, ішкі органдарда болады. Гемоглабин қанға қызыл түс береді және химиялық элементтер қызметіндегі кіп-кішкентай пошташылар сияқты, қан құрамындағы темір атомдары біздің өкпеміздегі оттекті жүрегімізге және миымызға жеткізеді де, содан кейін көмір қышқыл газын өкпемізге әкеледі. Темір иондары көптеген ферменттердің қалыпты қызметіне, қан түзілу процесіне және организмде зат алмасу процесі жүру үшін қажет. Қанда темірдің жетіспеуі адамның денсаулығына әсер етеді, қаназдық ауруы пайда болады.
Слайд 11«Географ»:
Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі
5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде «аспан» немесе «жұлдыз» тасы деп атаған. Елімізде темір кендерінің үлкен қоры – Торғай темір кені бассейнінде және Орталық Қазақстанда бар. Темір минералды сулардың құрамында сульфат және гидрокарбонат түрінде кездеседі. Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.
Слайд 13«Дәрігер»:
Қанда темірдің жетіспеуі адамның денсаулығына әсер етеді, қаназдық ауруы пайда
болып, ағзаның қалыпты өмір сүруі бұзылады.
Радиация әсерінен гемоглабин синтезделмесе, адам ақ қан ауруларына шалдығады. Медицинада темірдің дәрілік препараттары, изотоптары Fe 52 ,Fe55, Fe59 зерттеу кезінде индикатор ретінде, қан ауруларын анықтауға қолданылады.
Ағзадағы “өмір металдары” 10 элементтен тұрады. Олар: Ca,K,Na,Mg,Fe,Zn,Cu,Mn,Mo,Co – яғни, темір қанда, етте бар. Кофені тым көп ішпеу керек, себебі ол темір иондарының сіңіруін 40% ға азайтады. Бұны әсіресе гемоглабин төмен адамдар ескеруі керек, сондықтан тамақ рационында қара нан, картоп, алма, өрікті жеткілікті мөлшерде қолдану қажет.
Слайд 14«Әдебиетші»:
Бұл жерде біз данышпан Абайдың бір үздік жұмбақ келтірейік:
Қара жер адамзатқа
болған мекен
Қазына іші толған әр түрлі кен
Ішінде жүз мың түрлі асылы бар
Солардың ең артығы немене екен?
Мақал- мәтелдер:
“Көптің аузы- темір талқы”
“Темірші- көміршіге үңір”
“Темірді қызған кезде соқ”
“Темірдің бір басы- ыстық, бір басы- суық”
“Темір кессең қысқа кес, ұзартуың оңай. Алға кессең ұзын кес, қысқартуың оңай”
Слайд 15«Астроном»:
Тас ғасыры мыс ғасырына, қола ғасырына, соңынан темір ғасырына ұласты. Ғалымдар
жобалауынша адам қолына түскен бірінші темір метеорит туындысы екен. Көне жазбаларға сүйенсек темір “аспан тасы ” деп аталыпты. Темір бұйымдарына : қылыш, соқа және т.б. 4000 жыл бұрын сұраныс тауып, бүгінге дейін жалғасын тауып келеді.
Слайд 18
Мына айналуларды жүзеге асыруға болатын реакция теңдеулерін жаз.
Fe→
FeCl2 → Fe (OH)3→ Fe 2O3 → Fe
Есеп шығару