Презентация, доклад на тему Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari

G N

va moddalar almashinuvi
Tabiatdagi chirish va bijg‘ish jarayonlari
Kundalik turmushda yonish jarayonlari (gugurtning yonishi)
Tabiatda fotosintez jarayoni sodir bolishi
Akkumlyatorda kimyoviy energiya elektr energiyaga aylanishi
Sanoatda metallarning olinishi ya’ni oltin, kumush, rux, molibden, kadmiy kabi metallarni ajratib olish
Hozirgi kunda hayot faoliyatimizda, turmushda ishlatiladigan ba’zi buyumlarimiz chiroyli ko‘rinishda va korroziyaga chidamli holatda ishlab chiqarilayotganligi
Bu hodisalarning barchasi qanday kimyoviy reaksiyalarga asoslanadi?

ishtirok etayotgan elektronlar elektromanfiyligi katta atomga tomon siljigan yoki butunlay o‘tib ketgan bo‘ladi. Elektronlarni o‘zidan siljitgan atomlarni “elektron bergan” atomlar, elektronlarni o‘ziga tortgan atomlarni “elektron olgan atomlar” deb ataladi. Atomlarning elektron bergan yoki olgan elektronlar soni shu atomning oksidlanish darajasi deb ataladi. Agar element:
1ta elektron bersa +1, olsa -1
2ta elektron bersa +2, olsa -2

е- bеrаdi. Elеmеnt qaytaruvchi (оksidlаnadi)
-4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8
е-оlаdi. Elеmеnt oksidlovchi ( qаytаrilаdi)

CL2 P, S, Na, Mg, AL,………).
Metall atomlari barchasi elektron beradi, shuning uchun ular faqat musbat oksidlanish darajasini namoyon qiladi.
Metallmaslardan F faqat -1 oksidlanish darajasiga ega. Qolgan metallmaslar ham manfiy, ham musbat oksidlanish darajasini namoyon qiladi.
Masalan vodorod metallar bilan hosil qilgan gidridlarida -1 qolgan birikmalarda esa +1 oksidlanish darajasini hosil qiladi. Kislorod atomi esa ftorga elektron beradi va +2, qolgan birikmalarida esa -2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi.

moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o‘zgarmasdan sodir bo‘ladigan reaksiyalar kiradi. Masalan:

H+1CL-1+K+1O-2H+1=K+1CL-1+H+12O-2

Na+1CL-1+Ag+1N+5O-23=Ag+1Cl-1+Na+1N+5O-23

Bu reaksiyalarda atomlarning har birining oksidlanish darajasi reaksiyadan oldin ham, keyin ham o‘zgarmasdan qolgan.

yerda birinchi reaksiyada rux va vodorodning oksidlanish darajasi o‘zgaradi, ikkinchi reaksiyada esa xlor va kislorodning oksidlanish darajasi o‘zgaradi.

Al0 – 3e —> Al3+ Cr2+– 1e —> Cr3+
H2 0 – 2e —> 2H+
2. Elektron bergan atom molekula yoki ion qaytaruvchi deyiladi.
3.Atom, molekula yoki ionning elektron biriktirib olish jarayoni qaytarilish deyiladi.
Bunda oksidlanish darajasi kamayadi.
O20 + 4e—>2O -2 Si 0+ 4e —> Si- 4
Mn+2 +5e—>Mn+7
4.Elektron biriktirib olgan atom molekula yoki ion qaytaruvchi deyiladi.

reaksiya tenglamalarini elektron balans usuli bilan tenglashtiramiz.
Temirning zanglash jarayonini misol qilib olamiz.
Fe + H2O + O2—> Fe(OH)3
Oksidlanish darajasi o’zgarayotgan atomlarni aniqlab olamiz.
Fe0 + H 2O + O20 —> Fe+3(O-2H)3
Fe0-3e —> Fe+3 3 4 oksidlanish —>qaytaruvchi
O20 + 4e—> 2O-2 4 3 qaytarilish—>oksidlovchi
Demak, Fe koeffisientiga 4 , O2 koeffisientiga 3 yoziladi,qolgan atomlar shu asosda tenglashtiriladi.
4Fe + 6H2O + 3O2—> 4Fe(OH)3

usulini reaksiya tenglamalarini yozing va koeffitsiyentlar qo‘ying:

oksidlovchi oldidagi koeffisiyentni aniqlang.
KJ-1+H2S+6O4→K2SO4+H2S-2+J02+H2O

2J-1-2e → J02 2/1/4 qaytaruvchi

S+6+8e → S-2 8/4/1 oksidlovchi

8KJ-1+5H2S+6O4→4K2SO4+H2S-2+4J02+4H2O

Oksidlovchi S elementi bo’lib, u H2SO4 tarkibida bo‘lganligi uchun uning oldidagi koeffisiyent 5ga teng bo‘ladi.

2/1/3 qaytaruvchi

2Cr+6+6e→2Cr+3 6/3/1 oksidlovchi

S elementi qaytarovchi bo‘lib, H2S molekulasi qaytaruvchi hisoblanadi va uning oldidagi koeffitsiyent 3 ga teng bo‘ladi.

koeffitsiyentlar yig’indisini toping.

KMn+7O4+NaCl-1+H2SO4→K2SO4+Mn+2SO4+Na2SO4+Cl02+H2O

Mn+7+5e→Mn+2 5/2 oksidlovchi

2Cl-1-2e→Cl02 2/5 qaytaruvchi

2KMn+7O4+10NaCl-1+8H2SO4→K2SO4+2Mn+2SO4+5Na2SO4+5Cl02+8H2O

Javob: Koeffisiyentlar yig‘indisi: 2+10+8+1+2+5+5+8=41 ga teng bo‘ladi.

yemirilishi tushuniladi. Bu o‘z-o‘zidan bo’ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayonidir.

oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektroliz deyiladi.

qilish uchun ularning yuzasiga boshqa metallning xrom, kumush, oltin, mis, nikel, kabi metallarning juda yupqa qatlami qoplanadi.
Elektroliz texnikada, sanoatda va turmushda juda ko‘p sohalarda keng qo‘llaniladi.

reaksiyalarining sxemalariga elektron balans usuli bilan koeffisiyentlar tanlang:
a) Ag+HNO3→AgNO3+NO2+H2O
b) Cu+HNO3→Cu(NO3)2+H2O
d) Ca+HNO3→Ca(NO3)2+N2O+H2O
e) Mg+HNO3→Mg(NO3)2+N2+H2O
f) Mg+HNO3→Mg(NO3)2+HN4NO3+H2O
g) Fe+HNO3→Fe(NO3)2+NO2+H2O