Презентация, доклад на тему Himiya, 11-nji synp, Prezentasiya, Hrom

periodik sistemasynda ýerleşişi.
2. Atomnyň gurluşy.

III.Hrом – sada madda

3. Tebigatda tapylyşy

1. Düzümi. Fiziki häsiýetleri.
2. Alnyşy.
3. Himiki häsiýetleri.
4. Biologiki ähmiýeti we fiziologiki täsiri.
5. Ulanylyşy.

atlandyryldy. Häzirki wagtda oňa PbCrO4. — krokoit diýilýär.

1797 – nji ýylda fransuz himigi L. N. Woklen bu mineralda täze himiki elementi açdy we 1798 – nji ýylda erkin hrom almagy başardy..

Adynyň gelip çykyşy
Elementiň ady grek. χρῶμα — reňk, boýag sözünden emele gelipdir.

Ebertada (Normandiýa) dogulypdyr. F.Furkrua bilen bilelikde (1799) moçewinanyň himiki tebigatyny anyklapdyr. P. Ž. Robike bilen bilelikde (1806) ilkinji aminokislota asparangini açypdyr. Şeýle hem pektini we alma kislotasyny açypdyr, kamfora we hin kislotasyny bölmegi başarypdyr.
Minerallaryň analizine uly goşand goşupdyr. Himikleriň mekdebini döredipdir. Ilkinjileriň hatarynda himiki analiz boýunça gollanma çap edipdir – «Analitiki himiýa giriş» (1799).

5

Cr0 ─ 2e → Cr+2

Cr0 ─ 3e → Cr+3

Cr0 ─ 6e → Cr+6

birleşmeleri  — demir hromiti.
FeO·Cr2O3, ikinji derejede krokoid durýar PbCrO4.

hromit

krokoit

2480°С.

Erkin halda — gögümtil – ak metal.
Hrom (goşundyly) iň bir gaty metallaryň biridir.
Örän arassa hrom bilen mehaniki işlemek mümkindir.
Howada durnukly. 2000 °C – de ýaşyl hrom oksidini (III) Cr2O3. emele getirip ýanýar.

gaýtarylmagy amala aşýar.

FeO· Cr2O3 + 4C → Fe + 2Cr + 4CO↑

Ferrohrom  — demiriň we hromuň splawy ( 60% töweregi),
Esasy garyndylary – uglerod (5% çenli) кremniý (8% çenli), kükürt
(0,05 % çenli), fosfor (0,05 %).
Ferrohrom legilirlenen splawlary öndürmekde ulanylýar.

natriý karbonatyny garýarlar:

4Fe(CrO2)2 + 8Na2CO3 + 7O2→8Na2CrO4 + 2Fe2O3 + 8CO2↑

2) natriý hromadyny eredip demir oksidinden bölüp aýyrýarlar;
3) тergini turşadyp we kristallaşdyryp hromaty dihromata öwürýärler;
4) dihromaty kömür bilen gaýtaryp arassa hrom oksidini alýarlar:

Na2Cr2O7 + 2C → Cr2O3 + Na2CO3 + CO↑

5) alýuminotermiýa arkaly hrom metalyny alýarlar:
Cr2O3 + 2Al → Al2O3 + 2Cr + 130 ккal

saklaýan suwda elektrolitik hromy alýarlar. Şonda katodlarda esasy 3 hadysa bolup geçýär:
1) alty walentli hromyň erginli üç walentli hroma çenli gaýtarylmagy;
2) wodorod ionlarynyň razrýadyndan gaz görnüşli wodorodyň bölünip çykmagy;
3) metal hromyň çökmegi bilen bolup alty walentli hromy saklaýan ionlaryň razrýady ;
Cr2O72− + 14Н+ + 12е− = 2Cr + 7H2O

Fe Co,Sn,Pb, H2,Cu, Hg, Ag, Au

Cr

Cr

+

+

+

+

H2SO4 (коns.),

duzlaryň erginleri

+ metal däller

О2

HCl, H2SO4 erginleri

H2O

+

okislendirijileriň aşgar erginleri

+

HNO3

himiki aktiw däl.

Gyzdyrlanda окsid örtügi dargaýar we ol ähli metal däller bilen reaksiýa girýär, mysal üçin:
kislorod, galogenler, аzot, kükürt bilen.

Agzalan maddalar bilen hromyň
reaksiýasynyň
deňlemesini düzüň.

Berlen reaksiýalara
okislenme – gaýtarylma
hökmünde garaň.

3e → Cr+3 4
O20 + 4e → 2O–2 3

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
O20 – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

Cr0 + Br20 = Cr+3Br3–1

2

3

2

Cr0 – 3e → Cr+3 2
Br20 + 2e → 2Br–1 3

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
Br20 – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

→ Cr+3 2
N20 + 6e → 2N–3 1

2

2

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
N20 – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

Cr0 + S0 = Cr2+3S3–2

Cr0 – 3e → Cr+3 2
S0 + 2e → S–2 3

2

3

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
S0 – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

= Cr2O3 + 3H2

Li,K,Ba,Ca,Na,Mg, Al,Mn,Zn, Fe Co,Sn,Pb,H2,Cu,Hg,Ag,Au

Cr

Güýjenme hatarynda hrom wodoroddan çepde ýerleşenligi
üçin howa bolmadyk ýerinde hromuň (II) dularyny emele
getirip duz we kükürt kislotalarynyň erginlerinden wodorody
Gysyp çykarýar .

Agzalan maddalar bilen hromyň reaksiýasynyň
deňlemesini düzüň.
Berlen reaksiýalara okislenme – gaýtarylma
hökmünde garaň.
.

+ H20

Cr0 – 2e → Cr+2 1
2H+ + 2e → H20 1

2

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
HCl (Н+1 hasabyna) – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

Cr0 + H2+1SO4 = Cr+2SO4 + H20

Cr0 – 2e → Cr+2 1
2H+ + 2e → H20 1

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
H2SO4(Н+1 hasabyna) – okislendiriji,
gaýtarylma hadysasy

bilen
reaksiýa girýär

4Cr + 12HCl + 3O2 = 4CrCl3 + 6H2O

Has gyzdyrlanda kislotalar
hrоmyň (III) duzuny emele getirip
eredýärler

Cr + H2SO4 → Cr2(SO4)3 + SO2 + H2O

Cr + HNO3 → Cr(NO3)3 + NO2 + H2O

Berlen reaksiýalara okislenme – gaýtarylma
hökmünde garaň. Koeffisientlerini goýuň.
Okislendirijini we gaýtaryjyny atlandyryň.

→ Cr+3(NO3)3 + N+4O2 + H2O

Cr0 – 3e → Cr+3 2
S+6 + 2e → S+4 3

2Cr + 6H2SO4 = Cr2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
H2SO4 ( S+6 hasabyna) – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

Cr0 – 3e → Cr+3 1
N+5 + 1e → N+4 3

Cr + 6HNO3 = Cr(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
HNO3 (N+5 hasabyna) – okislendiriji, gaýtarylma hadysasy

galaýyny we başg.

Cr0 + Cu+2SO4 → Cr+2SO4 + Cu0

Hom bilen misiň (II) sulfatynyň okislenme - gaýtarylma reaksiýasyny düzüň.

Cr0 – 2e → Cr+2 1
Cu+2+ 2e → Cu0 1

Cr + CuSO4 = CrSO4 + Cu

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
CuSO4 (Cu+2 hasabyna) – okislendiriji,
gaýtarylma hadysasy

K2CrO4 + KCl + H2O

Berlen reaksiýalara okislenme – gaýtarylma
hökmünde garaň. Koeffisientlerini goýuň.
Okislendirijini we gaýtaryjyny atlandyryň.

Aşgarlaryň erginleri hroma täsir etmeýärler.
Hrom okislendirijileriň aşgarly erginleri bilen reagirleşýär.
Okislendiriji hökmünde natriý, kaliý nitratyny, kaliý hloratyny we beýlekiler ulanylýar.
Okislendirijileriň aşgarly erginleri bilen täsirleşende ýokary okislenme derejäni ýüze çykaryp, anion tipli duzlary emele getirýär.

splawlaşdyrma

– 3e → Cr+3 1
Cl+5 + 6e → Cl– 2

Cr + KClO3 + 2KOH = K2CrO4 + KCl + H2O

Cr0 – gaýtaryjy, okislenme hadysasy
KClO3 (Cl+5hasabyna) – okislendiriji,gaýtarylma hadysasy

bölegidir. Ganda 0,012 - den 0,0035 % çenli hrom saklanýar. Hrom uglewodlaryň we ýagalaryň metabolizminde uly rol oýnaýar, şeýle hem insuliniň sintezine gatnaşýar. Onuň wajyp biologiki roly ganda glýukozany we uglewod çalşygyny sazlamakda bolup durýar.Element çaganyň kadaly ösmekligine ýardam berýär. Ganda we iýmitde hromyň ýetmezçiligi ösüşiň tizliginiň peselmegine we ganda holesteriniň köpelmegine getirýär.

Galwaniki örtülme (hromirleme) hökmünde ulanylýar. Hrom splawlary öndürmekde hem ulanylýar:
hrom-30 we hrom-90, olar awiakosmos önümçiliginde giňden ulanylýarlar.