Презентация, доклад на тему Алкандар 9 сыныпқа арналған сабақ жоспары

CnH2n+2 болатын алифатты қаныққан көмірсутектер.

атомдарымен қаныққан. Сондықтан алкандар қаныққан (шектелген) көмірсутектерге жатады.
Алкандарды бірінші мүшесі метан болғандықтан, метан қатарының көмірсутектері немесе парафиндер деп те атайды.

Көміртек атомының саны бірге тең болғанда (n= 1),сутек атомының саны 2n+2 =2∙1+2 = 4 болады да, ең қарапайым органикалық қосылыс, қаныққан көмірсутек—метанның молекулалық формуласы СН4 шығады.

артады. Алкандар-полюссіз қосылыстар. Алкандар — жанғыш заттар. Алкандардың бастапқы төрт мүшесі — газдар, пентаннан бастап пентадеканға (С15Н32) дейін — сұйық заттар, ал құрамында С16 және одан да көп көміртек атомдары бар жоғары молекулалы алкандар — қатты заттар болады.

басқа көмірсутектермен салыстырғандағы бір ерекшелігі — олардың құрамындағы көміртек атомдарының валенттіктері толығымен сутек атомдарымен қаныққан. Сондықтан алкандар қосылу реакцияларына түспейді.
Алкандар құрамындағы тағы бір ерекшелік — оларда едәуір берік коваленттік σ-байланыстың болуы. Бұл байланыстың полюстігі төмен, сондықтан алкандар, негізінен, SRмеханизмі бойынша реакцияларға түседі. С—С байланыс едәуір қатаң жағдайда үзіліп, реакцияға қиын түседі. Алкандардың парафиндер деп аталу себебі осы.

атом топтарына алмасады. Сутек атомдарының алмасулары үшіншілік көміртек атомдарында ең оңай, екіншілік көміртек атомдарында қиындау, ал біріншілік көміртектерде қиын жүреді. Қаныққан көмірсутектердің орынбасу реакияларының бірінші сатысын жалпы түрде былай жазуға болады:
RH + ХҮ → RX + НҮ

жүреді. Реакция метанның хлортуындылары мен хлорсутек түзе жүреді:

Сl2 → ССl4 + HCl

Коновалов реакциясы деп аталады. Қысым мен температураны аздап жоғарылатқанда, алкандар сұйылтылған азот қышқылымен орынбасу реакциясына түседі:
C2H5 + HNO3C2H5NO2 + H2O
Алкандарды нитрлеу реакциясы да бос радикалды механизм бойынша жүреді.

қыздырғанда жай заттарға айырылады:
СН4 → С + 2Н24. Метанды бұдан да жоғарырақ температурада қыздырғанда (1500°С), реакция қанықпаған көмірсутек — ацетилен түзе және сутек бөле жүреді:
2СН4 → НС = СН + ЗН2
Сутек бөліне жүретін ыдырау реакциялары дегидрлену реакциясы деп аталады.

қатысында қыздырғанда (Ni, 500°С), дегидрленіп, сутек бөлінеді және канықпаған көмірсутектер түзіледі:
CH3—CH3 → CH2 = CH2 + H2

қыздырғанда жүреді.
7. Изомерлену реакциялары барысында С—С байланыстары үзіліп, түзу көміртек тізбегі тармақталғанға айналады.
Изомерлену процесі өршіткі (АlСl3) қатысында және қыздырғанда (-400 °С) жүреді.

8СO2(г) + 9Н2O(с) ΔН =-5510 кДж/моль

O2 → 2СО + 4Н2
СН4 + Н2O → СО + ЗН2
СН4 + СO2 → 2СО + 2Н2

т.б. заттар алынады.
сұйық алкандар мотор отыны ретінде қолданылады.
Майлар, табиғи шайырлар, каучук сияқты әлсіз полюсті заттар сұйық алкандар мен олардың қоспаларында (бензин, керосин, т.б.) жақсы ериді.