Презентация, доклад олимпиадаға дайындық тапсырмалары биологиядан 6-11класс

Қызылорда облысы,Жалағаш ауданы, Таң ауылы

Мұғалім жайлы мәлімет

«Ботаникадан тапсырмалар »
III. «Зоологиядан тапсырмалар »
IV. «Анатомиядан тапсырмалар »
V. «Жалпы биологиядан тапсырмалар»

адамда сапалы білім мен іскерлік,терең ойлау қабілеті болмаса ойландырары сөзсіз.Ол үшін кез-келген адам өз бетінше ізденіп, шығармашылықпен үнемі жұмыс істеуін талап етеді.Оқушының ойлау қабілетінің жоғары болуы - әр ұстаз алдындағы міндет. Мұғалімнің шеберлігінің негізгі көрсеткіші - әдістемелік жұмыс жасаудағы ғылыми жаңалықтар мен озық тәжірибелерді жетік меңгеруі. Осы көрсеткіштерді орындай білген ұстаз баланың бойындағы дарындылық қабілетін дамыта алады. Дарындылық қабілетті дамыту жолдары көп, соның ішінде пәндік олимпиадалардың ролі зор. Оқушының пәнге қызығушылығын оятатын , оның шығармашылық қабілетін дамыту мақсатында ұйымдастыру шаралары қолға алынуы керек. Ол үшін мектеп бағдарламасы шеңберінде сұрақтар мен тапсырмалар, кестелер дайындалады.Осы тапсырмалар барысында алған теориялық білімін қолданбалы түрде көрсетіп, оны салыстыру мен талдау жасауға, қажет болса өз көзқарастарын білдіруге үйрену қажет.
Аудандық,облыстық олимпиадаға қатысу үшін оқушы білімін үнемі тереңдетіп отыру керек. Олимпиадада биология пәнін өте жақсы меңгерген қызығушылығы өте жоғары балалар білімдерін сынға салады. Сондай жарыстарға баланы қатыстыру үшін дайындықты жүйелі түрде меңгерген, теориялық жағынан мықты оқушы іріктелінеді.
Қазіргі ақпаратқа толы қоғамда оқушыларға қосымша дайындалатын әдістемелік тапсырмалар көп септігін тигізеді. Соның негізінде мен оқушыны биология пәнінен олимпиадаға дайындау мақсатында тапсырмаларды жинақтадым. Ол тапсырмалар билогияның әр саласына бөлек жинақталды, мысалы, «Ботаникадан тапсырмалар», «Жалпы биологиядан тапсырмалар» т.с.с деп топтастырдым. Өзім осы тапсырмаларды әр жыл сайын олимпиадаға оқушы дайындау барысында қолданып келдім, 2015-2016 оқу жылында аудандық биология пәнінен олимиадада 11-сынып оқушысы Сәду Нарқыз жақсы көрсеткіштерге жетіп, 2 - орын иегері болды. Оқушыларымыз биік белестерден көріне берсін !

Алғысөз

“+”таңбасын қой.

Қарабидай 3. Шегіргүл 4. Шие 5. Саумалдық 6. Қызғалдақ 7. Бетеге 8. Тары 9. лимон 10. қант қызылшасы 11.жүгері 12.асқабақ 13.қайың

және тұқымдасын тап.

3 қырыққабат, 4 картоп, 5 асбұршақ, 6 асқабақ,
7 қызанақ,8 шалғам,9 сәбіз,10 қызылша,11 қияр,12 жералмұрт,13 тәтті бұрыш,
14 салат,15 шпинат,16 кәді.


Орамжапырақ тұқымдастар:
Алқа тұқымдастар:
Бұршақ тұқымдастар:
Күрделігүлділер:
Асқабақ тұқымдастар:
Шатыршагүлділер тұқымдасы:
Алабота тұқымдасы:

3 жаңғақ, 4 алма, 5 тұшала, 6 құрма, 7 алхоры, 8 жүзім, 9 інжір, 10 мандарин, 11 өрік, 12 апельсин, 13 долана,
14 алмұрт.


Шекілдеуікті ..................
Сүйекті .......................
Жидекті ...................
Жаңғақты ...............
Цитрусты .....................
Субтропиктік ..............

А)жабайы көкнәр в)асқабақ с)мақта д)алма е)күріш ж)лапыз

бойынша салыстыр.

қатпарларының пішініне байланысты бөлінеді:

І қабық (қаспақ)тәрізді
ІІ шоғырлы
ІІІ бұта тәрізді
ІV біржасушалы
V жапырақ тәрізді


а) І,ІІІ, IV б) І,ІІІ, V в) ІІІ, IV, V г) ІІ, IV, V

әртүрлі қолайсыз жағдайдан қорғайды
2.Жасушасы жас,ұдайы бөлінеді
3.Өсімдікте органикалық зат түзуге қатысады
4.Мал жеуден қорғайды.
5.Тін талшығы жақсы жетілген.
6.Сүт жолы мен шайыр болады
7.Қоректік заттарды жасушалары қатты, қиыршықты.қорға жинайды
8.Жуандап өсуіне көмектеседі
9.Құрғақ жерде өсімдік жасушасында су жинайды.
10.Хош иіс, тәтті шырын бөледі.
11.Жасушалары қатты, қиыршықты
12.Зақымданған жерін қалпына келтіреді.
13.Сыртқы ортамен газ алмасу,су булануды реттейді.
14.Жапырақ тақтасын керіп тұраді.
15.Жапырақтың жұмсақ бөлігіне күн сәулесін еркін өткізеді.

қойып шық.)

1)Тырысқақ------
2) Құтыру ------
3) ИТИС------
4) Қантышқақ-----
5) Шешек----
6) Құрт ауруы----
7) Тұмау---
8) Баспа----
9) Сары ауру----
10) Қызамық---
11) Құздама---
12) Оба----
13) Сіреспе----
14) Топалаң---

Саңырауқұлақтарды топтарға ажыратып жаз.

қой.)

арасындағы сәйкестікті орнат.

кестені толтыр. Толтыруды «+», «-» белгілерін қою арқылы орында.

түзеді
ІІІ өсімді жолмен көбейеді
ІV минералды тұздар мен суды сіңіреді
V гормон,аминқышқылы,алкалоидтарды синтездейді

а) ІІ,ІІІ, IV б) І,ІІ, IV, V в) І,ІІІ, IV, V г)І,ІІ, ІІІ,IV

Егер негізгі тамырдың ұшын кессе:

І тамыр тіршілігін тоқтатады (өледі)
ІІ өсімдік тіршілігін тоқтатады (өледі)
ІІІ тамырдың ұзынға өсуі тоқтайды
ІV өсімдік тірі қалады, бірақ әлсіз болады
V жанама тамырлар мен қосалқы тамырлар өсе бастайды

а) ІІІ, IV, V б) ІІІ, V в) І, IV, V г) ІІ, IV, V

орман жаңғағының тұқымы өнбес бұрын, сырты қатты қабықпен қапталған.
Ә) крахмал дәндері – ол қорға крахмал жинаған лейкопластар.
Б) ұрықтанған соң, тұқымбүршігі тұқымға айналады.
В) кірпікшелі кебісше қарапайымдыларға жатады.
Г) барлық омыртқасыздар іштей ұрықтанады.


ІІ.Өсімдіктер жүйесінде көрсетілмеген таксонды көрсетіңіз.(таксондар реті төменге қарай көрсетілген)

........... , класс , ........... , тұқымдас,туыс, ............. .

ІІІ. Өсімдік тамыр аймақтарын ұшынан жоғарыға қарай, стрелка бағытына орналастыр.
А.өткізу
Б.бөліну
В.сору
Г.өсу

1.........2 ........3 .........4 .......

түрөзгерісі
С.жапырақтың түрөзгерісі

4-шалқан 5-ақжелкен 6-батат
7-сұңғыла 8-үнді фикусы 9-мангр ағашы 10-кипарис 11-шырыш
12-орхидея 13-нарғызгүл 14-таушымылдық

2-асбұршақ 3-сарыағаш 4-бозкілем 5-кеуел
6-кактус 7-үрмебұршақ 8-пияз 9-теңгежапырақ 10-жүзгін
11-шыбынжұт 12-сексеуіл 13-арамсояу 14-сарысояу
15-орамжапырақ 16-шықжылтыр 17-сұңғыла 18-қылша

тұсына “+”белгісін қой.

белгілерді анықта.

Жасуша топтарын ұлпа типіне қарай бөл.

шегіртке
ІV астық қиғысы
V қыршаян
а) ІІ б) ІІ,ІІІ в) І, IV г) І,ІІ, ІІІ,IV

2. Балықтың даму тізбегі берілген, бос орынға сөздерді жаз.

......... , ұрық,дернәсіл,............ , ересек балық.


3.Еркін жүзіп тіршілік ететін және дернәсілі кірпікшелермен қапталған жәндік:
І теңіз маржаны
ІІ ұлу
ІІІ асцидия
ІV медуза
V мұртаяқты шаян

а) ІІІ, IV б) І,ІІ,ІІІ, V в) IV г) І,ІІ, ІІІ,IV, V

Жыландар ...........................

1 шұбар батпат, 2 жолақ абжылан, 3 зайсандық батпат , 4 қызыл жолақ абжылан, 5 сұр келес, 6 сарыбауыр абжылан, 7 сарлан, 8 кеңсағанақ, 9 ұршықсап

Жануарлардың мекен ортасын тап.

ерекшеліктерін анықта.

тап.

тән белгілерді анықта.

не жануарға тән?

А) адам б)піл в)жарқанат г) үй тышқаны д) табан балық

Ағзалардың физиологиялық жағдайын анықтап,бос орынға атауын жаз

3-медуза 4-қызыл маржан 5-бақа 6-акула 7-гидра 8-қоңыз Симметрия типтері: А) сәулелі Б)екі жақты

01-дәм сезу түкшелері 02-шаянтәрізділердің торлы қабықшасы
03-шыбынның дәм сезу қылшықтары 04-омыртқалылардың торлы қабықшасы
05-проприорецептордың бұлшықетті ұршығы 06-буынаяқтылардың омматидиі
07-қосқанаттылардың ызылдауығы 08-омыртқалылардың құлақ иірімдері

хитинді
Б)денесі 2 бөлімнен тұрады: баскөкірек
В)денесі 3 бөлімнен тұрады: бас,көкірек,құрсақ
Г)құрсағы бунақталған
Д)құрсағы бунақталмаған
Е)мұртшалары 1 жұп
Ж)мұртшалары 2жұп - ұзын және қысқа
З)жай көздері бар не мүлдем көзі болмайды
И)көбінде 2 күрделі көзі бар
Й)тыныс алуы демтүтікті -өкпелі
К)тыныс алуы – желбезек арқылы
қ)қанайналым жүйесі – тұйық
Л)қанайналымы – ашық
М)көпшілігінің қанаттары бар
Н) қанаттары жоқ

 

– кемірушілер 6-қосаяқ д-еттұмсықтылар
2-павиан ә-киттәрізділер 7-жарқанат е-бунақденелілер
3-зебра б-қолқанаттылар 8-бұғы ж-жыртқыштар
4-піл в-жұптұяқтылар 9-кашалот з-приматтар
5-мысық г-тақтұяқтылар 10-орқоян и-қоянтәрізділер

Балықтардың ерекшелігін ажыратып жаз.

білдіретін сандарды жазыңдар.








1.Тері бұлшықет қапшығы бар 2.Мезодерма қабаты бар
3.Қавнайналым жүйесі тұйық 4.Дернәсілінің даму кезінде финна кезеңі болады
5.Эктодерма қабаты бар 6.Денесі үш қабаттан түзілген
7.Дене қуысы болмайды 8.Денесі бунақтарға бөлінбеген
9.Аналь тесігі бар 10.Аналь тесігі жоқ
11.Қанайналым жүйесі болмайды 12.Дара жынысты
13.Қос жынысты 14.Бірінші реттік дене қуысы бар
15.Екінші реттік дене қуысы бар 16.Денесі екі жакқты симметриялы
17.Аналық бездері бар 18.Сорғыштары бар
19.Сүліктер класына жатады 20.Таспа құрттар класына жатады
21.Шұбалшаң ,құмқазар,нереида 22.Ішексорғы, үшкірқұрт, қылқұрт
23.Мысықсорғышы, бауырсорғыш,ақсұлама

Буынаяқтылардың ерешелігін сәйкестендір.

1.Жасуныққа ұқсас ағзалық зат а.өрмекшітәрізділер
2.Шаянтәрізділерде зәр шығару ... арқылы жүзеге асады б.6 3.Кейбір құрттардың дамуында аралық ие болып табылады в.өкпе 4.Желбезек арқылы тыныс алады с. хитин 5.Өрмекшітәрізділердің тыныс алу мүшесі д. бездер 6.Дара жынысты, іштей ұрықтанады е. циклоп 7.Қантарату жүйесі ж.шаянтәрізділер 8.Өрмекшітәрізділерде баскөкірек бөлігінде... аяқ орналасқан з.трахея 9. Өрмекшітәрізділерде жүретін аяқ и. ашық 10.Желбезек туындысы к.8
11. Тоспаұлудың қанайналым жүйесі л.жабық

Дұрыс жауабы:

“+”, сәйкес емесінің тұсына “-”, таңбасын қойыңдар

қой )

жүзбе қанаттары бар
4.Иық белдеуінде сыңар төс сүйегі және жұп жауырын, бір бұғана, бір
жұп қарға сүйектері бар.
5.Жүрегі үш бөлікті
6.Бір ғана қанайналым шеңбері бар.
7.Екі қанайналым шеңбері бар.
8.Жүрегі екі қуысты
9.Терісі арқылы да тыныс алады
10.Тек дернәсілдері желбезекпен тыныс алады
11.Су ағысының бағытын, күшін сезетін бүйір сызығы бар
12.Ихтиология ғылымы зерттейді.

Балықтар ----------------------- Қосмекенділер -----------------------------

3-қарлығаш,4-жылан, 5-бұғы, 6-скат,
7 –алабұға,8-бүркіт, 9- қолтырауын,10-қасқыр, 11- сұржылан,
12-ұршықсап, 13-сазан, 14-құбылғы, 15-мүйізтұмсық.

ұлпа.----------------------------------------
3.Қуықтың қабынуы. --------------------
4.Бүйректен тәулігіне ----------------- литр қан ағып өтеді.
5.Бүйректің құрылымдық және қызметтік бірлігі.-------------------
6.Бүйректің ең негізгі қызметі.---------------------
7.Витаминді алғаш тапқан ғалым. ----------------
8.Бас терісінде қалың өскен түктер ---------------
9.Адам терісі қабаттарының саны. ----------
10.Терідегі бездер ............. секреция бездеріне жатады.

химиялық құрамын жаз.
А)0,3-3% б)0,4-1% в)0,06-0,2% с)0,25-0,4% д)16,5-20,9 %
Г)0,09-0,15% е)0,1-0,7% ж)0-0,3% з)0,01-0,02% т)72-80 %

Кестені сәйкестендір.

Берілген кестеге көру мүшесінің қабықтарын анықтап толтыр.

Витаминдердің ағзадағы биологиялық маңыздылығын анықта.

Органикалық қосылыстарды кестеге толтыр,сандарын кестеге жазу керек.

1.рибонуклеаза 2.кальцитонин 3.токоферол 4.аргиназа 5.меланолиберин
6.цианокобаламин 7.пиридоксин 8.ауксин 9.биотин 10.липаза 11.андроген
12.каталаза 13.аскорбин қышқылы 14.гибереллин 15.ретинол 16.тироксин 17.тиамин

анықта,жауаптарыңды стрелка бағытында бос сызықтарға жазыңдар.
А)көз бұршағы
Б)қасаң қабықша
В)қарашық
Г)таяқша және құтышалар жауабы: 1------2-------3--------4-------5-------
Д)шыны тәрізді дене

Бұлшықет ұлпа түрлерін берілген сипаттамаға сәйкестендір.

қабығын түзеді
2.Денедегі су мөлшерінің бірқалыпты болуын реттейді
3.Тірек қызметін атқарады 4.Қозу өткізгіш
5.Зат алмасуды реттейді 6.Миофибриллалардан тұрады
7.Жиырылғыш 8.Қозу жүреді
9.Сүйек ұлпасы 10.қосымша жасушалары бар
11.Қоректік заттармен қамтамасыз етеді 12.Бұл ұлпа жүректі құрайды.

ішек
В)Жүйке жүйесі
Г)Бүйрек
Д)Тері
Е)Бауыр
Ж)Қан
З)Сезу мүшелері
И)Бұлшық еттер.

6. тимозин
2. глюкагон 7. адреналин
3. инсулин 8. кортизон
4. соматотропин 9. андроген
5. тироксин 10. вазопрессин
11.Прогестерон 12.тестостерон
13.кортикоид

қатысты
қантамырлары мен жүректің бөліктерін ажыратып жаз.

бір бүйіріне қисаюы.
2.Мойын омыртқа саны -8, арқа омыртқа саны -13.
3.Буын құздама ауруынан зақымданады.
4.Қаңқаның дамуына А дәрумені әсер етеді.
5.Мешел ауруы Д дәрумені жетпегеннен болады.
6.Ми сауыты сүйектері қозғалмалы.
7.Ұзын сүйек – жілік.
8.Адам қаңқасы 22-25 жаста қалыптасады.
9.Сүйек құрамы 30 органикалық,70 бейорганикалық заттардан тұрады.
10.Адамдағы омыртқалар саны – 35-36.

Сәйкестендіру тестісі.

индексі: а-Двитамині б-сүйектер в-қалқанша без
Г-қан д-қалқанша маңы бездері е-Свитамині ж-бүйрекүсті безі

сәйкестендір.

орналастыр.

1.Ауыз қуысы 2.Жұтқыншақ 3.сілекей бездері 4. бауыр 5.Өңеш
6.Асқазан 7. ұйқы без 8. Аш ішек 9.Тоқ ішек

Сәйкестендіруді орында.

Сүйек атауларын сәйкес топқа жаз.

таңда.

жазыңдар.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Аллельді ген --------------------------------------------------------------------------------------------

Гетерозигота ---------------------------------------------------------------------------------------------

Гомозигота -----------------------------------------------------------------------------------------------

Генотип ----------------------------------------------------------------------------------------------------

Фенотип ---------------------------------------------------------------------------------------------------

Сәйкесін тап

1.Метоболизм
2.Анаболизм
3.Катаболизм
4.Онтогенез
5.Филогенез
6.Рефлекс
7.Таксис
8.Тропизм
9.Дискреттілік
10.Гомеостаз

А.жеке даму
Б.Тарихи даму
В.Оқшаулану
Г.Ішкі орта тұрақтылығы
Д.Өрлеу,пластикалық алм және ассимиляция
Е.Ыдырау
Ж.Тітіркендіргішке жүйке жүйесі арқылы жауап қайтару
З.Қарапайым жануарларда және өсімдіктерде тітіркендіргіштің әсерінен болатын өзгеріске жауап қайтару
И.Заттар мен энергия алмасу

1- Аристотель 2- К.Линней 3- Ж.Бюффон 4- Ж.Б.Ламарк
5- Буше де Перта 6- Ч.Дарвин 7- Ф.Энгельс

Сәйкестендіру тапсырмасы.

жауапқа « - » таңбасы қойылады.

Онтогенез – түрдің тарихи дамуы.
Адам мен маймылды бір отрядқа топтастырған ғалым – К.Линней.
Тірі ағзалардың көбеюін реттеп отыратын қозғаушы күш – тіршілік үшін күрес деп аталады.
Қорғаныш рең – көбінесе улы және шағатын жәндіктерге тән белгі.
Түрден жоғары таксондардың пайда болуымен аяқталатын процесс макроэволюция деп аталады.
Атавизм – ата тегінде бар белгілердің ұрпағында қайталануы.
Филогенез – организмнің жеке дамуы.
«Зоология философиясы» еңбегінің авторы – Ж.Б.Ламарк.
Тірі ағзалардың нақтылы орта жағдайларында тіршілік етіп, ұрпақ қалдыруы – бейімделушілік .
Бүркеніш рең – қауіпсіз жәндіктердің пішіні, реңі, мінез – қылығы тұрғысынан улы, шағатын қауіпті жәндіктерге ұқсастығы.
Рудимент – жойылып кету сатысында тұрған мүшелер.
Эволюция – түрдің ұзаққа созылған тарихи дамуы.
Түрді латын тілінде қос атпен атауды енгізген ғалым – Ж.Б.Ламарк.
Популяция – эволюцияның өлшем бірлігі.
Табиғи сұрыпталу нәтижесінде іріктеме және қолтұқым алынады.
Түраралық күрес - әр түрге жататын даралар арасында байқалады.
Бейімделушілік – қолдан сұрыптау әрекетінің нәтижесі.

Экологиялық топтарды ажырат

өнімдер арасындағы байланысты анықтаңдар.

өсімдікті тап.

жазып шық.

ДНҚ менРНҚ-ның құрылыстық,функционалдық
айырмашылықтарын анықтаңдар.

қарай бөліп жаз.

рөлін анықта.(сәйкес санды бос сызыққа жаз)
1-жағалаудағы өсімдіктер
2-балық
3-қосмекенділер дернәсілі
4-фитопланктондар
5-су асты өсімдіктері
6-үлкен тоспаұлуы

А)продуценттер ------------------------
Б)консументтер ---------------------

мейоз нәтижесінде пайда болады.
2.Алқа тұқымдастардың гүлдері шатыр тәрізді гүлдерге жиналған
3.Орман жаңғағының тұқымы өскенше дейін қауарған жеміссерікпен қорғалады.
4.Ұрықтанудан кейін ұрықтар тұқымға, ал түйін жеміске айналады.
5.Омыртқасыз жануарлардың барлығының ұрықтануы сырттай болады.
6.Омыртқалы жануарлардың қаны қандай қызмет орныдаса, жәндіктердің де гемолимфасы сондай қызмет атқарады.
7.Барлық бауырмен жорғалаушылар өкілдерінің жүректері үш камералы.
8.Үй жануарларының бас миы олардың ата-бабаларының бас миынан қарағанда үлкен.
9.Бірінші қолтырауындар құрлықтағы рептилиялар болған.
10.Барлық сүтқоректілердің ерекшелігі тірілей туу болып табылады.
11.Сүтқоректілердің көбісіне қарағанда адамда 7 мойын омыртқалары мен 2 желке бұлшықтары бар.
12.Адамның асқазан –ішек жолында барлық ақуыздар аминоқышқылдарға дейін ериді.
13.Гипервитаминоз - дәрумендердің жетіспеушілігі.
14.Адам миы мүшелердің бірі болып оттегінің жетіспеушілігін сезінеді.
15.Ауыр физикалық жұмыста ағза ойлау қызметіне жұмсалған энергия көлемін қажет етеді.
16.Вирустық және бактериялық инфекциялармен әдетте антибиотиктердің көмегімен күреседі.
17.Радиоактивті маркерлерді табиғи немесе жасанды экожүйелерге енгізу арқылы нәрлі заттардың айналымын оқуға болады.
18.Суккуленттер – құрғақшылықты жеңіл көтеретін өсімдіктер.
19.Орманды кесу екінші сукцессияның үлгісі болып табылады.
20. Гендердің дрейфі эволюциялық факторлардың бірі болып табылады.
21.Адамның қолдарының тамырларының қабырғалары аяқ тамырларының қабырғаларына қарағанда қалың.
22.Шартты рефлекстердің рефлекторлық доғалар бас миында тұйықталуы мүмкін.
23. Нерв қылшығы неғұрлық қалың болса, ол нерв импульстерін соғұрлым баяу өткізеді.
24. Өтте ас қорыту ферменттері жоқ, ол майларды эмульгациялау үшін қызмет етеді.
25. Спирттік ашу түрлі жылдамдықпен анаэробты, аэробты жағдайларда өтуі мүмкін.

аналық бездерде өтеді в) өмір бойына жүзеге асырылады г)4 аталық ұрықта өтеді, д)1 жұмыртқа жасушасы – овотида пайда болады е)бағыттаушы дене пайда болады, ж) гаметалардың толуының шектеулі кезеңі
з) қалыптасу кезені жоқ

қайсысына жататынын анықта.

салауаттылық негіздері” журналдары