Презентация, доклад на тему Жануарлар анатомиясы пәнінен ашық сабақ әзірлемесі

салыстырмалы қозғалыстарын, қамтамасыз етеді. Сондықтан тірек-қимыл аппараты құрылысы жағынан күрделі болып келеді. Оған белгілі бір заңдылықпен байланысқан сүйектер жүйесі – қаңқа мен бұлшықеттер жатады.

қаңқа бас, мойын, тұлға және құйрық сүйектерін біріктіреді.
Шеткі қаңқа немесе аяқ қаңқасы алдыңғы және артқы аяқ сүйектерінен құралған. Бұлар негізінен белдеу және аяқтың еркін қозғалатын бөлімдері болып екіге бөлінеді.

Сүйектер туралы ілім - OCTEOLOGIA

тақ (шүйде төбеаралық, торлы және сынаша) сүйекетерден құралған.

Ми сауыты – cranium cerebrale, s. neurocranium

Кері қарай

басталар бөліктері мен иіс сезу, көру мүшелері орналасады.

Бет бөлімі – facies

Кері қарай

қуысының төбесін құрайды. Ол алдыңғы жағымен тұмсық, артқы шетімен торлы, таңдай, бет, көзжасы, медиальды жиегімен соқаша, вентральды мұрын кеуілжірі және қарсы беттің жоғарғы жақ сүйектерімен шектеседі.

Жоғарғы жақ сүйегі – maxilla

Кері қарай

жақтағы екі аттас сүйек жылқы мен шошқада бір-бірімен тұтаса бірігіп кетсе, ал ірі қара мал мен итте олар шеміршек ткані арқылы байланысады. Бұл екі сүйектің арасындағы кеңістікті жақаралық кеңістік деп атайды.

Төменгі жақ сүйегі – mandibula

Кері қарай

берік ас қорыту ағзасы. Кейбір жануарлар тістерінің көмегімен қорғанады, ал жыртқыштар өз қорегіне шабуыл жасайды.
Тістің негізгі заты дентим болып табылады. Оның 70-80% минералды тұздардан тұрады. Дентин жасаушы сүйек клеткалары – одонтобластар деп аталады.

Тістер – dentes

Кері қарай

және мұрын бөліктерінен тұрады. Маңдай сүйегі алдыңғы жағымен – мұрын, көзжасы, латеральды бүйірлерімен – таңдай, сына тәрізді, самай, алдыңғы медиовентральды шетімен – торлы, ал каудалды жағымен төбе, төбеаралық сүйектермен шектеседі.

Маңдай cүйегі – os frontale

Кері қарай

жоғарғы жақ және тұмсық, вентральды бөлігі торлы, медиальды жиегі аттас мұрын сүйектерімен шектесіп жатады.

Мұрын сүйегі – os nasale

Бас мәзір

Барлық жануарларда мойын омыртқасының саны жетеу.

ал екі бүйірінде ala atlants деп аталатын екі қанаты бар.

Бірінші мойын омыртқа (атлант) - atlas

Кері қарай

тесігінен құралған. Жоғарғы жағында айқын білінетін доға жақсы жетілген, ал төменгі бетінде айқын жетілген вентральды қыр көрінеді.

Екінші мойын омыртқа (эпистрофей) – axis

Бас мәзір

І.Қ.М. ж/е ұсақ малдарда омыртқалардың саны он үш. 13-ші омыртқасы – диафрагмальды.
Шошқада көкірек омыртқалардың саны 14-15. 11-шісі – диафрагмальды.

Көкірек омыртқалары – vertebra thoracicae

жеті.
Қойда 6-7 бел омыртқа болады.
Иттің бел омыртқасы жетеу.

Бел омыртқалары – vertebrae lumbales

бөлектеніп жатады.
І.Қ.М. құйымшақ 5 омыртқаның бірігуінің нәтижесінде пайда болған.
Шошқамен қойда құйымшақ 4 омыртқадан құралған.
Итте құйымшақты түзуге үш омыртқа қатысады.

Құйымшақ омыртқалары – vertebrae sacrales

Құйрық омыртқалардың денесі ұзынша болып келеді де, доғалардың қалдықтары тек бірінші омыртқаларда ғана айқын білінеді.
Шошқада құйрық омыртқалардың денесі алдыңғы 5-6 шы омыртқаларда дорсовентральды бағытта сығылған, ал қалғандары цилиндір тәрізді болады.
Қойда құйрық омыртқалардың саны оның тұқымына байланысты әр түрлі болады. Қысқа құйрықты қойларда ол тек 3-4 омыртқадан, ал ұзын құйрықтыларда 24-ке дейін жетеді.

Құйрық омыртқалары – vertebrae caudales

төмпегі болады. І.Қ.М. және ұсақ малдарда акромион өсіндісі жақсы жетілген. Жауырын қыры жауырын мойнына дейін созылады. Шошқада акромион болмайды, қыр төмпегі өте жақсы дамыған ж/е артқа қарай иіліп тұрады.

Жауырын – scapula

І.Қ.М. қабырға саны 13 жұп. Олардың 8-і нағыз қабырғалар. Кейде 14-ші жұп аспалы қабырғалар кездеседі.
Қойда қабырғалардың саны 13 жұп.
Шошқада қабырғалар 14-15 жұп. Оның 7 жұбы нағыз қабырғалар.

Қабырғалар - costae

Мықын сүйек - os ilium - үш бұрышты жалпақ сүйек
2. Шат сүйегі – os pubis – денеден және екі бұтақтан құралған.
3. Шонданай сүйегі – os ischii – бұлда денеден және екі бұтақтан тұрады.

Жамбас сүйегі – os coxae

1

3

2

жұп бөліктерден тұрады.
Ерекшеліктері: Жылқыда төссүйектің екі бүйірі қысыңқы келеді. 6 сегмент, 7 жұп қабырға ойықтары болады.
І.Қ.М. Төссүйектің тұтқасы үш қырлы, қомақты. Денесі 7 сегменттен құралған.
Қойдың төссүйек тұтқасы ұзын ж/е жіңішке. Ол денемен буын арқылы байланысады.
Шошқада төссүйек 6 сегменттен тұрады.

Төссүйек – sternum

ұзын жіліктердің қатарына жатады. Оның орта тұсын жіліктің диафизі (денесі), ал жоғарғы ж/е төменгі жілік бастарын – проксимальды ж/е дистальды эпифиздер дейді.

шынтақ сүйек құрайды. Кәрі жілік – radius денеден, проксимальды ж/е дистальды эпифиздерден тұрады. Шынтақ сүйегі – ulna үй жануарларында әр түрлі дәрежеде дамыған. Оның проксимальды бөлігінде жақсы жетілген шынтақ сүйегінің өсіндісі – olecranon болады.

Білек қаңқасы – skeleton antibrachii

сүйектерінен құралған.
- тізе екі қатар орналасқан қысқа тізе сүйектерінен тұрады.
- алдыңғы жіліншік – жіліншік сүйектерінен құралған. Олар ұзын жілік сүйектерінің қатарына жатады.
- бақай сүйектері үш бөліктен құралған. Олар: проксимальды – тұсамыс, ортаңғы – топай және дистальды – тұяқ сүйектері.

Алдыңғы аяқ басы – manus

Бас мәзір