Презентация, доклад на тему Сын есімнің мағыналық түрлері 7 класс (қазақ тілі орыс сыныптарына)

тиісті жалғауларды қойып, жазыңдар.
1. Теннисшілерге түгелдей ақ киім кию дәстүр..... (неге?) айналған.
2. Ер адам... (кімдер?) шолақ немесе ұзын шалбар, қысқа жең көйлек киеді.
3. Әйел... (кімдер?) шорты немесе қысқа белдемше киеді.
4. Теннис.... (неге?) арналған аяқ киім... (ненің?) ішінен шұлық киеді.

’’

‘‘‘ ’

‘‘‘‘‘‘

‘‘‘‘ ’

‘‘ ’’

‘‘‘

‘‘ ’’’’

заттың түр-түсін,сын-сапасын анықтайды.Мысалы:жасыл (алқап), сарғыш (гүл), тәп-тәтті (алма), жаман (әдет), т. б.

 Қатыстық сын есім
заттың сын-сипатын басқа сөз табының қатысы арқылы білдіреді. Мысалы: орманды алқап, гүлді өңір, алмалы бақ, әдепті қыз, қасиетті адам,  т. б.
 
 

Шыңғыс болысы, қазіргі Абай ауданы, бұрынғы Семей облысында өтті. Ұлы ақын 1845 жылы әйгілі Қасқабұлақ басында, киіз үйде дүниеге келді. Әкесі Құнанбай бүкіл Тобықты елінің қаһарлы әміршісі, қатыгез, ал шешесі Ұлжан керісінше ағайын-туысқа қайырымды, мінезі жұмсақ, тілге бай адам болған.Міне, сәби шағынан-ақ Абай от пен судай екі ұдай, кереғар мінезді адамдар ортасында өмір кешті. Аяулы әжесі Зере мен анасы Ұлжанның жас бала қиялы мен санасының, мінез-құлқының қалыптасуына әсері мол болды. Ол екеуі айтқан ертегі, аңыз-әңгіме, күлдіргі, мысқыл, ел басынан өткен тарихи оқиғалар зерделі бала-Абайдың санасына біртіндеп сіңе берді. Осылайша, бала Абай өз халқының рухани ой қазынасына қанығып өсті.

Мәтінді оқып, төменде берілген сөздер мен сөз тіркестерінің аудармасын дұрыс табыңдар.
Қолайсыз Кожа животного
Ыңғайлы Холод осени
Қаһарлы Неудобный
Қорғану үшін Чтобы защититься
Жауын – шашын Удобный
Мал терісі Крепкий
Күздің суығы       Дождь
  3 – тапсырма. Қара сөздің ішінен сын есімді табыңдар.
 «...Әрбір жаман кісінің қылығына күлсең, оған рақаттанып күлме, ыза болғаныңнан күл, ызалы күлкі өзі де қайғы». (4 сөз)

ІV.Жаттығумен жұмыс

мағыналық түрлеріне ажыратыңдар.

Күз  Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан, Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.  Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма, Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан. Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай, Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай.  Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,  Жапырағынан айрылған ағаш, қурай.

Дариға-дарынды,Шұға-шыдамды.

Сергіту сәті

сапасын, салмағын, көлемін, дәмін білдіретін сөз табы.
Ә) Заттың санын, ретін және қимылдың мөлшерін білдіретін сөз табы.
Б) Заттың атын білдіретін сөз табы.
2. Сын есім сұрақтарын көрсет.
А) Кім ? Не ?
Ә) Қанша ? Неше ?
Б) Қандай ? Қай ?
3. Сын есім мағыналық жағынан нешеге бөлінеді ?
А) 4 – ке
Ә) 2 – ге
Б) 3 – ке
4. Қатыстық сын есім қалай жасалады?
А) сын есімнің тікелей өзінен жасалады, заттың түр-түсін,сын-сапасын анықтайды.
Ә) сын есім заттың сын-сипатын басқа сөз табының қатысы арқылы білдіреді.
Б) бөлшектенбейтін түбір сын есім
5.Сапалық сын есімнің мысалын көрсет.
А) жасыл ,қызыл, сары
Ә) бойшаң, өнерлі, орманды
Б) айна, тарақ, доп

1845 жылы 7. «Қара сөздерінің» саны қанша? А) 45 қара сөз Ә) 47 қара сөз Б) 48 қара сөз 8. Абайдың әкесінің аты кім? А) Мұхтар Ә) Құнанбай Б) Мағжан 9. Берілген Абайдың нақыл сөздерінің ішінен, сын есімдерді табыңдар. Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті.Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек». «Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға бәрі де оның тұрмай ма аңдағанда». Абай А) Ыстық, нұрлы, жылы Ә) Қайрат, ыстық, сезімді Б) Жүрек, бәрі, қасиеті 10. А.Құнанбаевтың неше жылдық мерей тойы тойланып жатыр? А) 150 жыл Ә) 140 жыл Б) 170 жыл

Қорытындылау

ойтолғау жазу.

Ереже жаттау.

VIІ.Үйге тапсырма