Презентация, доклад на тему Сан есім (6 сынып)

жауап береді?

3. Сан есім қай сөз табымен тікелей тіркесіп, қолданылады?

4. Сан есімдер сөйлемде қандай қызмет атқарады?

5. Сан есімдер қатысқан мақал - мәтелдерді ортаға салыңдар.

Сан есімдер құрамына қарай дара сан есім және күрделі сан есім болып бөлінеді. Бір түбірден құралған негізгі және туынды сан есім дара сан есім деп аталады. Мысалы, он, екі, бес, мың – негізі сан есімдер; ондаған, мыңдаған, алтыншы, екеу – туынды сан есімдер. Екі я одан да көр түбірдің тіркесінен немесе қосарлануынан жасалған сан есім күрделі сан есім деп аталады. Мысалы, екі мың он үш, 25 т. б. Сөздердің қосарлану мен қайталануы арқылы жасалған күрделі сан есімдер дефис (-) арқылы жазылады. Мысалы, қырық - елу, алпыс - жетпіс

үш, бір, тоғыз, жеті.

Күрделі сан есімдер:

мың тоғыз жүз қырық екінші, жиырма бесінші, жиырма екінші, үш жүз он алтыншы, жиырма екі, он үш, екі жүз тоғыз, тоғыз мың екі жүз, екі миллион екі жүз мың, мың тоғыз жүз қырық үшінші, жиырма екі, жиырма алты, жүз елу екі, он жеті.

сан есімдерді атағанда оң қолдарыңды көтересіңдер, күрделі сан есімдерді атағанда екі қолдарыңды бірдей көтересіңдер. Екінші, қырық - елу, тоғыз жүз бір, жетеу, жүздеген, үш - үштен, бесеу, он бүтін жүзден елу бір, тоқсан, жүз шақты.

кие тұтқан сандарын ата
3. Үш арсызды ата
4. Жігіттің үш жұрты
5. Төрт түлік
6. Ер қаруы бес қару
7. Қонақтың төрт түрі
8. Үш бәйтерек
9. Бес арыс
10. Халқымыздың сан есімдерден басталып айтылатын ұлттық ойындары қалай аталады?

1. (ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене)
2. (7, 9)
3. (ұйқы, тамақ, күлкі)
4. (өз жұрты, қайын жұрты, нағашы жұрты)
5. (қой, сиыр, жылқы, түйе)
6. (найза, садақ, шоқпар, қылыш, айбалта)
7. (арнайы, қыдырма, құдайы, қылғыма)
8. (Ілияс, Сәкен, Бейімбет)
9. (Шәкәрім, Ахмет, Мағжан, Міржақып, Жүсіпбек)
10. (тоғызқұмалақ, алтыбақан)

тоғыз, елу, қырық, бір, бес. 3 - тапсырма Өлеңді мәнерлеп оқы. Дара, күрделі сан есімдерді теріп жаз. Бір тәулікте жиырма төрт сағат бар, Жеті күннен құралады әр апта: - Бір, екі, үш, төрт, бес, алты, жеті, - деп, Ойланбастан шыға аламын санап та!... Ал отыз күн бір айыңды құраса, Он екі ай - жыл, көп емес қой бұл аса. - Үш жүз алпыс бес күн бар, - деп, - бір жылда!- Жауап берем, егер біреу сұраса. Қалай менің уақытым бос өтпек, Кержалқау боп жатып алман төсекте! Үш жүз алпыс бес күн деген, шынында, Аз ба, көп пе... Көрші өзің есептеп!...

15 50 7 9 2-топ: 18 70 900 600 3-топ: 11 16 900 6 4-топ: 70 5 14 30

атамызды айтпай кетуге болмайды. Абай атамыздың «Туғанда дүние есігін ашады өлең, өлеңмен жер қойнына кірер денең» демекші, біздің күнделікті тұрмысымызда, той - думандарда айтылып жүрген өлең тақырыптарының кейбірі санмен аталады.

Мысалы, қандай әндерді білесіңдер?

(Бір бала, Жиырма бес, Екі жирен, Бір келіншек, Он алты қыз, Сегіз аяқ)

Қорытынды: Берілген сурет бойынша дара және күрделі сан есімдерді қатыстырып мәтін құрап жаз.