Презентация, доклад по татарской литературе Рәшит Бәшәр

җирләрем. Кашларыннан чык коеп Җай тирбәлгән гөлләрем, “Туган тел” не көйләген Ак биләүле өйләрем – Туып-үскән илләрем.

Балалар язучысы, шагыйрь һәм прозаик Рәшит Бәшәр (Рәшит Гаффар улы Бәшәров) 1949 елның 7 октябрендә Татарстан Республика-сының Кукмара районы Яңил авылында крәстиян гаиләсендә туа.

басылып чыга. “Яшь ленинчы” гәзите, “Ялкын” журналы

оештырган әдәби конкурсларда берничә тапкыр җиңеп чыга.
Р.Бәшәр бүгенге көндә балалар өчен чыккан 12 китап авторы
ул.

филологиясе бүлегендә югары белем ала.

укыту бүлеге мөдире (1972-1975); Лениногорск шәhәренең 32 номерлы профессиональ-техник училище-
сында мөдир урынбасары
(1975-1976);“Ильич васыятьләре”
исемле район газетасында коррек-
тор (1977);Лениногорск тимер-бетон
җиhазлар заводында мастер
(1977-1979) хезмәтләрен башкара.

әдәби курсларда укый. Укуын тәмамлап кайткач, Чаллы шәһәрендәге «Таң йолдызы» газетасында бүлек мөдире, җаваплы сәркәтип, 1996 елдан «Аргамак» журналы идарәсендә җаваплы сәркәтип һәм 2001 елдан «Аргамак»ның дәвамы булган «Мәйдан» (Чаллы) журналында әдәбият бүлеге мөхәррире булып эшли

редакциядә.
1971 ел.

бер бәхет











“Ялкын” журналы редакциясендә. 1983 ел.

Башкорт шагыйре
Риф Тойгон белән.
1988 ел.

Шөндә кунакта.

Чаллы кунаклары Вахит Имамов, Факил Сафин, Рәшит Бәшәр Мөслимдә

булып эшли.

1987 ел

Рәшит Бәшәрнең тормыш
иптәше -Түбән Казаклар
авылы кызы Люция ханым.
Люция апа белән мәктәпнең
соңгы ике елын бер сыйныфта
укып, 1970 елда гаилә коралар
алар. Люция апа математика
фәнен сайласа, әдип КДУның
татар филологиясе бүлегендә белем ала. Матбугатка эшкә килгәнче укытучы, мастер, инженер-диспетчер булып эшли. Аларның кызы Лилия. Рәсемдә кызы-кияве, оныклары .

2001 ел

тартыла. Чөнки шушы җирдә кендек каны
тамган, шушында без беренче тапкыр ана
сөте имгәнбез, болынында тәгәрәп үскән-
без, чишмә суын эчкәнбез. Менә шуңа күрә,
әсәр язганда - хикәяме ул, повестьмы, таби-
гатьне сурәтлисе булса иң элек туган як
күз алдыма килә - Бөр буйлары, Саклау
таулары, «Кортлык», «Ачык капка» - туган
авылым кешеләре турында. Андагы геройларның күбесе исән.
Киномеханик Хафиз - Вагыйз абый Харчин, Кәлимулла - балачак дустым Кәримулла Йосыпов, Габделфәрт - артист Габделфәрт Шәрәфиев, Шахразый - данлыклы колхоз рәисе Шәмсерахман Касыймов. Бу повестьны Мәскәүдә Югары әдәби курсларга баргач 3 көндә яздым. Алып кереп китте әсәр, туктап булмады - лекцияләргә дә, кибеткә дә бару юк, ашау да онытылды. Үзебез үскән чаклар, авыл халкы - барысы да күз алдына килә, үзеннән-үзе әсәргә керәләр. Элек Янилдә бик мәзәк, җор телле кешеләр яши иде. Кечкенәдән аларның сөйләменә игътибар итә идем. Гүя кемдер: «Үскәч син китап язачаксың, бу байлыкны югалтма!» - дип кисәтеп торган. Шунысына сөенәм: «Ачык капка»да бер генә дә начар герой юк.

исемендәге бүләк иясе Рәшит Бәшәр, Тукай исемендәге Дәүләт бүләге иясе язучы һәм драматург Фоат Садриев, шагыйрә Лилия Садриева, район хакимияте урынбасары Рушат Солтановлар белән ветераннар очрашты. Ветераннар кунакларга, җырлап – биеп, үзләренең һөнәрләрен күрсәттеләр.

Өлкән укучыларыбыз белән очрашу

куаныч та, иҗатка этәргеч тә бирә. Әдәбият номинациясендә мондый бүләкне зур әдибебез Рәшит Бәшәргә бирү безнең барыбызны да  сөендерде. Ул безнең газетның даими авторы да. Аңа лаеклы каләм хакы түләү мөмкинлегебез дә юк. Менә шушы тантанада аның иҗатын зурлаулары, бәяләүләре чыннан да куандырды», дигән фикерләрен җиткерде ФакилСафин.   Тукай көнендә укучылар җырлар, шигырьләр башкара.
Чаллы, 26 апрель 2013 ел. Тукай көненә килүчеләр.

шулай зурлау куаныч та, иҗатка этәргеч тә бирә. Әдәбият номинациясендә мондый бүләкне зур әдибебез Рәшит Бәшәргә бирү безнең барыбызны да  сөендерде. Ул безнең газетның даими авторы да. Аңа лаеклы каләм хакы түләү мөмкинлегебез дә юк. Менә шушы тантанада аның иҗатын зурлаулары, бәяләүләре чыннан да куандырды”, дигән фикерләрен җиткерде Факил Сафин.


Татарстанның халык шагыйре Мөдәррис Әгъләм, язучы Рәшит Бәшәр иҗатына 2006 елда мондый бәя бирә: “Мин татар балалар әдәбиятын яңа биеклеккә күтәргән өч кенә шагыйрьне беләм: Тукай, Бари Рәхмәт, Рәшит Бәшәр.”

Танылган әдәби тәнкыйтьче Мансур Вәлиев 1996 елда болай дип яза: “Рәшит Бәшәрнең “Минем әтиемне сугышта үтерделәр” әсәре – безнең прозада чечен сугышына багышланган беренче әсәр. Чын мәгънәсендә әдәби әсәр! Татар офицерларының бу сугышка ничек барып эләгүе дә, кайсыбер татарның башта бу сугыштан тәм табуын да, тау арасындагы канлы сугыш күренешләре дә – һәммәсе образлы, истә кала торган итеп, бик тәэсирле сурәтләнә.

үтерделәр” дигән повесть яздым. Чөнки бөтен дөньям кайнап чыккан иде. Мәскәүдә Чечняның булачак президенты Зәлимхан Яндарбиев белән бергә укыдым. Чечен характерын бераз өйрәндем. Шушы китап аша “Һәр халыкның үзенчә яшәргә хокукы бар”, дигән фикерне үткәрдем. Еллар узгач, “Адашкан кош” китабын яздым. Монда Татарстаннан Чечняга барып хезмәт иткән милиция турында яздым. Монда татар һәм чечен милләтләре проблемалары күтәрелде.

аларны кечкенәдән үк намуслы, кешелекле, ихлас булырга, хезмәтне яратырга, табигатьне сакларга, аны баетырга, тереклек дөньясы белән дус булырга чакырган «Әйлән-бәйлән» (1975), «Бәйрәм» (1977), «Яшел океан» (1981), «Җиләк малай» (Чаллы, 2002), «Кояшлы яңгыр» (2003) исемле шигырь җыентыклары, Себер табигатенең хозурлыгы турындагы «Ак әкият» (1986), әкият-легендаларда сөйләнгән Зөһрә кыз турындагы «Ай кызының зәңгәр чиләге» (1990) исемле поэма китаплары авторы. «Иртәгә дә яшисе бар» (1989), «Ачык капка» (2004) җыентыкларына тупланган повестьларында Бәшәр яшүсмерләрне тәрбияләү проблемаларын яктырта.

атап язылган, аларны кечкенәдән үк намуслы, кешелекле, ихлас булырга, хезмәтне яратырга, табигатьне сакларга, аны баетырга, тереклек дөньясы белән дус булырга чакырган «Әйлән-бәйлән» (1975), «Бәйрәм» (1977), «Яшел океан» (1981), «Җиләк малай» (Чаллы, 2002), «Кояшлы яңгыр» (2003) исемле шигырь җыентыклары, Себер табигатенең хозурлыгы турындагы «Ак әкият» (1986), әкият-легендаларда сөйләнгән Зөһрә кыз турындагы «Ай кызының зәңгәр чиләге» (1990) исемле поэма китаплары авторы. «Иртәгә дә яшисе бар» (1989), «Ачык капка» (2004) җыентыкларына тупланган повестьларында Бәшәр яшүсмерләрне тәрбияләү проблемаларын яктырта; кайвакыт тормышта чын дөреслек булып күренгәннең дә ялган булып чыгуын фаш итә.

Газизова Лена Халитовна, Юсупова Ирина Равиловна, Җиганшина Әлфия Бәриевна оештырдылар.

Иоффе Всеволод
“Уйнаганда»

Газизов Артур

Багаутдиннова Самира «Керпе»

32 б. – 9000 д. 2. Бәйрәм: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1977. – 23 б. – 17000 д. 3. Яшел океан: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1981. – 16 б. – 10000 д. Ак әкият: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1986. – 32 б. – 4000 д. 4. Иртәгә дә яшисе бар: повестьлар. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1989. – 112 б. – 15000 д.  5.Ай кызының зәңгәр чиләге: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1990. – 96 б. – 10000 д. Сандугачлы бишек: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2000. – 176 б. – 3000 д. 7. Җиләк малай: шигырьләр. – Чаллы: Газета-журнал нәшр.,2002. – 80 б. 1500 д. 8. Кояшлы яңгыр: шигырьләр. – Казан: Мәгариф, 2003. – 47 б. – 8000 д. 9. Ачык капка: хикәяләр, повестьлар. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2004. – 254 б. – 3000 д. 10.Җәй кызы: шигъри әлифба. – Казан: Мәгариф, 2007. – 24 б. – 2000 д.  11. Йолдызлы тай: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2008. – 40 б.

32 б. – 9000 д. Бәйрәм: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1977. – 23 б. – 17000 д. Яшел океан: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1981. – 16 б. – 10000 д. Ак әкият: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1986. – 32 б. – 4000 д. Иртәгә дә яшисе бар: повестьлар. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1989. – 112 б. – 15000 д.  Ай кызының зәңгәр чиләге: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1990. – 96 б. – 10000 д. Сандугачлы бишек: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2000. – 176 б. – 3000 д. Җиләк малай: шигырьләр. – Чаллы: Газета-журнал нәшр.,2002. – 80 б. 1500 д. Кояшлы яңгыр: шигырьләр. – Казан: Мәгариф, 2003. – 47 б. – 8000 д. Ачык капка: хикәяләр, повестьлар. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2004. – 254 б. – 3000 д. Җәй кызы: шигъри әлифба. – Казан: Мәгариф, 2007. – 24 б. – 2000 д.  Йолдызлы тай: шигырьләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2008. – 40 б.

– 2 окт. Нурмөхәммәтов Т. Сабый-абый // Шәһри Казан. – 1999. – 1 окт.  Әмәк Ф. Күңелдәге кызыл миләшләр // Казан утлары. – 1999. – № 10. – 182–183 б. Гыйльманов Г. Кыйбласы – балачак иле // Р.Бәшәр. Сандугачлы бишек. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2000. – 159–170 б. Сафин Ф. Тылсым иясе // Р.Бәшәр. Җиләк малай. – Чаллы: Газета-журнал нәшр., 2002. – 3 б. Абдуллина Р. Үзенчәлекле язучы // Мәйдан. – 2002. – № 4. – 7–11 б. Шәрәфиев Р. Күңел кошлары адашмасын // Мәдәни җомга. – 2004. – 7 май. Сверигин Р. Яңа замана, яңа геройлар // Казан утлары. – № 11. – 2004. – 167–168 б. Шәрәфиев Р. Бу нинди... сугышлы балачак? // Казан утлары. – № 10. – 2006. – 169–173 б.

1998. – 2 окт. Нурмөхәммәтов Т. Сабый-абый // Шәһри Казан. – 1999. – 1 окт.  Әмәк Ф. Күңелдәге кызыл миләшләр // Казан утлары. – 1999. – № 10. – 182–183 б. Гыйльманов Г. Кыйбласы – балачак иле // Р.Бәшәр. Сандугачлы бишек. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2000. – 159–170 б. Сафин Ф. Тылсым иясе // Р.Бәшәр. Җиләк малай. – Чаллы: Газета-журнал нәшр., 2002. – 3 б.

Абдуллина Р. Үзенчәлекле язучы // Мәйдан. – 2002. – № 4. – 7–11 б. Шәрәфиев Р. Күңел кошлары адашмасын // Мәдәни җомга. – 2004. – 7 май. Сверигин Р. Яңа замана, яңа геройлар // Казан утлары. – № 11. – 2004. – 167–168 б. Шәрәфиев Р. Бу нинди... сугышлы балачак? // Казан утлары. – № 10. – 2006. – 169–173 б

өчен рәхмәт!