Презентация, доклад по родной (даргинской) литературе на тему: Юлдашунази багьахъирая

багьахъирая»

2.БучIантала гъайла устадеш гьаладяхI ардукни.
3.Багьудлуми белгидарни ва мурхьдарни.

хили; дарсличир аргъибти, г1ямрулизир багаладиэсти баянти х1ушала дагьрилизир кали.
 
Чебях1си Ват1а кахти ва кьяркьти дургъби кадикибси манзил дусличибад дус гьарахъбиркули саби. Биалра, дургъбала тема даргала поэзиялизиб бег1лара мяг1ничебси темали кавлули саби. Ил багаьандан нушани гьалар делч1унти тикрадарес ва хъумх1ертес ибси мурадличил дурабурк1ех1е:
1.викторина,
2.даргала ва Дагъиста поэтунала дургъбала темаличила г1ях1тигъунти назмуртачи лех1дилзех1е,
3.дарсличир аргъибтазирад адамла бег1ла черик1ла, г1ибратла къилликъуни г1ерасес кьасбирех1е.

сарил ишди ва ишди тугъала автор чи саял.

«Къапланна ниъ дерхъибти,
Ч1ич1а урк1и деркунти,
Арсланти абикьурси
Дила дигул Дагъистан»

Океанти умц1урси
Гамурбала капитан.
Мях1ямад Х1яжиевра
Х1ела сайри, Дагъистан

2уч. Дуклуми шанда арцан,
Кавказла х1унт1ен лачин
Валентин Эмировра
Х1ела сайри, Дагъистан.

илдала авторти чихъали сабрил.

Душманти къирбарибси
Ханпаша Нурадилов
Х1ела сайри, Дагъистан.

Уч. Вавни дахъ ахъ дубуртар
Шараб шина г1инзурбар
Авадан дерхъиб унхърар
Дила дигул Дагъистан.
Дагъистан ах1ерси,
Дагъистан г1язизси
Ахъ дубуртар Дагъистан.

автор чи сая?




(1942 дус С. Рабаданов).

бек1лидиубти къиликъуни

(Багъатир. Адамдеш, гъабзадеш, ях1, Ват1ан дигахъни, душмайчи гьими, кабизалачевдеш).

сай, неш!
Гьала бак1иб бишт1ати
Чули дергъ мабагьарти.

(ГЪазим-бег Бях1яндов «Кьисмат»).

Къургъачи

(Ишаб Ват1а Чебях1си дергълизиб алхунти бургъантала цалабяхъибси образ чебиулра.Ват1ан багьандан чули жан дедибти, ч1умадешличил ва гъабзадешличил бугъути солдатуни халкьла урк1базиб муртлисалра кавлан).

душмантачи къаршили лебилра миллатунала халкь ахъбиъни, урусла ва царх1илти халкьанала уржибти гьалмагъдешла тема).

11 Суал: Ил произведениела мяг1нала бархбас лебу ишбарх1ила нушала г1ямруличи?

(Г1е, леб. Кахти дявтала аги-кьяйдализи бикибти Донецкла,Луганскла областунала халкьлис Россияли, Дагъистайра берк-бержличил,юртанас ваях1личил узидешла халаси кумек бирули саби).

С.Г1ябдуллаев. Очерк, Вислаличирад Одерличи.
2 С.Рабаданов «Мусибатла ахир»
3 Амир Гъази «Нешличила баллада»
4 Х1ябиб Г1ялиев «Духъянти барх1и- дуги»

кьадарбиуба ва илди дусмачила сегъунти произведениеби делк1уна

(Р.Рашидов «Нешлис», М. Х1ямидов «Ник1а аршикьянаби»,Р. Адамадзиев «Ургуба», Гъ. Бях1яндов «Кьисмат»).

Адамадзиевли белк1унси назмуличи буру ученикли.
----Дургъбазибад чарх1ебухъунти бургъантас белк1унси А. Гъазила «Илди х1ебиалри» бик1уси лирический назмуличи лех1ихъех1е буру ученицани.

поэтуназибад чихъали арбякьунтири дургъбази?

(С. Г1ябдуллаев, Г1. Иминагаев).

кабихьибси
Х1ердизира , дурх1ни, поэтла сурат.

шайчиб Дербентла мякьлаб.Жявх1ейчибад машгьурбиубси Табасарантала давлачебси фольклор лебсири, кьалтинти лушнила устадешлизиб, къаркъализи ва урцуйзи някьишдирнилизиб. Белк1ла литература 17-ибил даршдуслизиб ак1уб. 19321-ибил дусличибад дурадулхъули сари табасарантала мезличил газетаби ва жузи, переводуни.
Сагаси манзилла табасарантала ак1ахъубтала луг1илизибад саби узби-поэтуни М.Митаров ва Б.Митаров, сабира цаибти бурх1назибал саби г1ях1улали дявтази арбякьунти. Узи Муталим чулахъиубли дявтазивад чарухъун, Багьаудиннис биалли кьадарх1ебиуб чедибдешла берх1и чебаэс. Ил алхун гъабзаван Украинала Липовецкий районна Нарцызовка бик1уси шила мякьлаб биубси дергълизив.

шагьарла памятниклизибси белк1:
Дагъиста пергер урши поэт-ургъан 1912-1944
Игитлис даимси деза биаб!
Багьаудинни узи Мут1алимличи белк1унси кагъарлизибад кали саби белк1:
« Муталим, пятна что на тетради,-то кровь из раны, ксчастью, небольшой и я опять буду бить фашистов.Только об этом маме ни слова».
Халаси Ват1айчи, сай ак1убси мер-мусаличи, халкьличи дигили гарчли диц1или сари поэт-ургъанна «х1ила п1яц1аличилси тетрадьлизирти «Дявти», «Х1ела сурат», «Дявила гьалмагъунас», «Х1еръая гьалмагъунани», «Дунъяличи ак1убсини къиянти чемадааб», бик1ути назмурти.

кагъар тях1ярли белк1унси. «Юлдашунази багьахъирая» бик1уси назмура.
Ишбарх1и,дурх1ни, нуша гъайдик1ех1е ил поэтла «Юлдашунази багьахъирая» бик1уси назмуличила. --- Наб дебали г1ях1бизурси саби иш назму.Рирхулра ил х1ушабра г1ях1бизниличи къайгъибирис ил саркъахъили белч1ес, х1ушани биалли кьасбарая назму г1ях1ил аргъес. Х1ергъибси мер биалли дарх пикридулхъех1е.

ургъанна шайзибад).
---Дурх1ни,назмулизир бек1лидиубти, бег1ла мяг1ничерти дугьби дургех1е. ( Вари, багьахъирая юлдашунази).(Вари, багьахъирая юлдашунази). –Сен тикрардирули илди назмула тугъи авторли? (Иличибли буруси пикри имц1али кагахъес, чебетаахъес, буч1усиличи асар барахъес) . ---Нагагьла- ибси девла мяг1на белгибирех1е (эгер,рахли).

мяг1на ц1акьбарес). Хьар- хъардяхъиб, къяйк-къуйк-ишдас сегъунти дугьби бик1ара? Илди лук1нила кьяйдурти тикрардирех1е( учид. дугьби дефисличил лук1ути).
2-бут1а (буч1ахъулра учениклизи). Дебшла пехота---(дявтазиб бурсибиубти опыт лебти). Сен-сен иргъулра ,дурх1ни, х1ушани 3-тугъ. Азаддеш багьандан ц1ализивра ну? (Ват1ан багьандан дергълизивра ургъулра). Удих1ебиркуси улкала солдат- иш тугълизиб нушала улкала сегъуна тарихличила гьанбуршули авторли? ( дахъал къиян-жапализи бикибси биалра, душмантас мут1иг1х1ебиубси, дявтазиб дебшлабиубси улка).

жура). -- ---Дургех1е иш бут1ализир эпитетуни. (ц1удара дуклумар, зубартар арцанти).
Се бурес дигули ургъаннис ишди къяяназиб? «Чедибдешра гьанна ах1ен гьарахъли.Ва западлизидях1 дашулра хъярхъли»
Учительли чеимц1абарни—Итди дургъбазиб нушала улкала азаддеш багьанданцун ах1енри гъубзни алхунти. Илдиалхунтири Европала, дахъал улкни гъармукабазирад акьудалтахъули, лебилра дунъяла халкь дугели паргъатли бусахъес гуж-зулму чердикахъес).
--Дурх1ни,х1ердизирая гьари, секьяйда каргьурлил поэтли иш назму, чум бирк1айчи бурт1улил назмула тугъи.(11- бирк1айчи, ва 6-бирк1айчи дурт1утира лер). –Гьарил назмула дирар ритм ва рифма. Тикрардирех1е илди.

рифма бик1ар). Ишаб рифма 2-4,5-6 къяйла гьар –г1ергъиси тугъ ).
Се саби ритм? (ритм алк1уси саби назмулизир белгиси кьадарла бирк1анти лернили).
Дурх1ни 11 бирк1а назмулизиб цезура (т1ашилзни ) бирар.
 

ишбарх1ила дарс?
2 Поэтлис сунела Ват1ан дигахъни селичибли балулра?(Делч1еная илди тугъи).
3 Барх1ичив –барх1и, гьар сяг1ятлизив ц1акьирули,нура ч1умаирулра—секьяйда иргъулра х1ушни ишди къяяни? Селичила хьулик1ули поэт-ургъан?
4 Юлдашунази селичила багьахъес дигули солдатлис?
5 Ургъан сай ак1убси мерличи карц1ли виъни чебаахъая.
6 Се иргъахъули назмула ахирли?

сари? ( (Антонимти). Се гьанару х1ушаб,дурх1ни, даршудеш ибси дев аргъибх1ели?
( даршудеш- лех1деш, паргъатдеш, гьалмагъдеш,г1ямру, жагадеш, талих1, разидеш, дукелц1и, азаддеш),даршудеш-ибси дев урус мезлизиб 2 мяг1на леб.
(Мир-Вселенная,т.е. земное и космическое пространство). Как прекрасен этот мир, земной шар, а также население земного шара-это тоже мир)-белк1и саби Ожеговла словарьлизи.
--«Русские видят мир.Если ты будешь знать их язык,на мир откроются и твои глаза»,-ибсири казахунала поэт Абайли. Даргала мезлизибра даршудеш- ил дев гьайбатси дунъяван иргъулра.

(къяйк-даргудути снарядуни, бомбаби, ц1али игути шими-шагьурти,х1и, бебк1ибти, нургъби, дец1, ах1ехъибти жагьтала диги). Чебиуливан дургъби сегъунти кахти сек1ал сарил х1ушани балулра. Х1ебиалли,дурх1ни. Дургъби къаршидеш, иргъахъути, даршудеш г1еббурцути лозунгуни гьандикахъили ва тетрадунази делк1и дигахъира.

1 Дявти адилкьантас бебк1а!
2 Лебил дунъяла халкь даршули х1ердиирая!
3 Миру-мир!
4 Нет войне!

г1ямрулизиб?
(Г1е, леб. Назмули нушаб г1еббурули саби Ват1ан дигахъес; халаси къияндешличил сархибси Ват1а азаддеш мях1камбирахъес, ункъли дуч1ахъес, Ват1ан багьандан алхунтачила хъумх1ертахъес).

дургъбала тема мяг1ничебси биъни.
3 Ит манзилличила нушани хъумартес асух1ебирни.
4 Бахъал поэтуни-писательти саби-г1ях1улали дургъбази арбукьни.
5 Табасарантала поэт Б.Митаров г1ях1гъабзала уличил Ват1ан багьандан алхни.
6 Илини халаси кьадрила назму белк1ни.
 

бик1уси сочинение белк1ес.
Далай «День Победы».