Презентация, доклад по литературе о жизни и творчестве чувашского поэта Михаила Сепеля

1899
Çеçпĕл Мишши 1922

Эс тĕлĕнмелле пултаруллă,
Вутлă- хĕмлĕ, çиллĕ- тăвăллă.
Юррусем янраççĕ, ĕçÿ чаплă,
Сассу аслати пек хăватлă.
Н.Шелепи

1899 çулхи ноябрĕн 16-мĕшĕнче çуралнă. Вăл çуралнă ял Касаккасси Шĕкĕр ун чухне Хусан кĕпернин Çĕрпÿ уесне кĕнĕ (халĕ ЧР Канаш районĕ). Ашшĕ-амăшĕ чухăн çынсем пулнă.
Вăл 12 çултах ашшĕсĕр тăрса юлнă. Ашшĕсĕр тăрса юлнă кил-йыша пĕчĕк хуçалăхăн пысăк хуйхи пĕтĕмпех Мишша пуçĕ çине тиеннĕ. Ялти пуçламăш шкултан вĕренсе тухнă хыççăн, паян пурăнмалăх çăкăр татăкĕ тупас тесе арçын ача ялта кĕтÿ кĕтнĕ. Кунĕ-кунĕпе вăрăм пушă сĕтĕрсе хир тăрăх утнă май Мишшан пуçĕнче пĕр çирĕп ĕмĕт çуралнă- вĕренмеллех. 1914 çулта вăл Шăхасанти икĕ класлă шкула пырса кĕнĕ. Вĕренÿре Мишша лайăх ĕлкĕрсе пынă кăна мар, учительсем вĕрентнинчен те маларах кайма тăрăшнă. Вăл кĕнеке çине тăрăннă. Çакна кура, амăшĕ те Мишшашăн нимĕн те хĕрхенсе тăман.

тăвансем

Тусĕсен асĕнчи Çеçпĕл

Вăл (М.Кузьмин) музыкăна питĕ юрататчĕ, тĕрлĕ инструментсемпе калама пелетчĕ. Унтан та ытларах вăл живопиçпе интересленет
чĕ, ăна лайăх ăнланатчĕ, хăй те тĕрлĕ илемлĕ картинăсем ÿкерме пултаратчĕ.

Пĕрле вĕреннĕ И.Петров аса илни

Урока питĕ тинкерсе итлетчĕ вăл. (М.Кузьмин). Класра, тен, Михаилран тимлĕрех ача урăх пулман та пулĕ.



Пĕрле вĕреннĕ П.Бекшанский аса илни

Хăй шухăш-кăмăлне тишкерме пĕлекен, çав вăхăтрах уçа та çынна ĕненекен чун- чĕреллĕскер, чарусăр хĕрÿ сисĕм- туйăмлăскер, ĕсе шавах тĕрĕс, тăрăшса тăваканскер, хăйшĕн çунманскер, чухăннисемшĕн, инкек куракансемшĕн тăрăшаканскер, тĕрĕслĕхшĕн ним килĕшми хĕрÿ кĕрешекенскер- çак сăн- сăпатлă курса пĕлме ĕлкĕртĕм эпĕ Михаил Кузьмича кĕске хушă юлташлă пулнă вăхăтра. Н.Рубис асаилĕвĕнчен

Наталья Рубис

Асăрхаттарусем. 1989.
 Çеçпěл М. Çырнисен. 1999.
 Сеспель М. Поэзи чечекě = Подснежник поэзии: [стихи], 2002.
 Çеçпěл М. Сăвăсем / М. Çеçпěл; [умсăмахě Н. Ваçанккан]. 1928.
 Çеçпěл М. Сăвăсем / М. Çеçпěл; [ред. С.В. Эльгер; умсăмахě Я. Ухсайăн, 1940.
 Çеçпěл М. Çěнě кун аки: сăвă / М. Çеçпěл; [умсăмахě П.П. Хусанкайăн 1969. Сăвă 50 чěлхепе пичетленнě.
 Çеçпěл М. Çěнě кун аки: сăвă / М. Çеçпěл; [ред В. Туркай. Поэтăн сăвви тěнчери халăхсен 55 чěлхипе пичетленнě.
 Çеçпěл М. Хурçă шанчăк: сăвăсем / М. Çеçпěл; ред. В. Долгов, 1948.
 Çеçпěл М. Хурçă шанчăк: сăвăсем / М. Çеçпěл 1969.
 Çеçпěл М. Чăн чěрěлсен: сăвăсем. Асаилÿсем / М. Çеçпěл 1994.
 Çеçпěл М.К. Чунăмçăм, çунатăмçăм: (А.П. Червякова патне янă çырусем) / М.К. Çеçпěл; чăвашла Ю. Сементер куçарнă. 1989.
Сеспель М. Собрание сочинений=Çырнисен пуххи / М. Сеспель; [отв. за вып. В.Я. Канюков; пер. с чуваш. П.П. Хузангая, Н.Ф. Данилова; критико-биогр. очерк М.Я. Сироткина]. 1959.
Сеспель М. С этих пор = Паянтан: стихи / М. Сеспель; пер. с чуваш. А. Смолина1999.
Сеспель М. Стальная вера: стихи / М. Сеспель; пер с чуваш. А. Эсхеля.. 1949. 
Сеспель М. Стальная вера: стихи / М. Сеспель; пер. П. Панченко; ил. А. Миттова., 1979.

Поэт кĕнекисем

пулмасть. Чăваша вырăс чĕл-
хипе пурнăç тута-
раймăн,чăваша- чăваш чĕлхи кирлĕ.

Шупашкар, 1920-1921 çç.

Чăваш чĕлхи пур чух
тăван поэт ятне
Вĕри, кăвар чунсем савма пăрахас çук!

Шупашкар, 1921 ç. «Чăваш поэтне Ахаха асăнса» сăвăран

Чăваш чĕлхи
пуян, унпа темĕн те çырма пулать,
анчах эпир ăна пĕлместпĕр, хамăрăн чĕлхене
хамăр вĕренмен.

Куçару комиссийĕнче ĕсленĕ Урхи Наум Çеçпĕл каланине аса илни, 1921 ç.

училищи

Çÿретпĕр Çĕçпĕл çулĕпе

музейĕ

Шупашкарти Çеçпĕл палăкĕ

М.Çеçпĕл ячĕллĕ çамрăксен
театрĕ

Сеспель Мишши. 1984 г.

П. Кипарисов. «Михаил Сеспель».1985 г

П. Сизов. «Выступление Сеспеля на 1-м съезде в Казани в 1920 году» .1978 г.

Н. Овчинников. Сеспель Мишши. Вызов к морю. 1999 г.

вăл шаннă пĕр иккĕленмесĕр
Çĕн чăваш тĕнчине тухасса.
Вăл куран интернационалăн кĕпере
Пур йăхпа та пире тан туса.
Шухăшпа виçейми тӳпене халь çĕклерĕ
Пирĕн ирĕклĕ, харсăр ăса.

Хастар, хыт утăмлă пулас — яланлăха.
Çил-тăвăл витĕр — йăлтăра çанталăка,
Пин-пин çынра утатăн — Ырана.
Чаплăн янрать чăваш ĕç-хĕл юрри,
Чăваш çĕкленчĕ Космоса тари!
Йăлттам-таса — ялсем те хуласем,
Ята ямастпăрах, Мишша пиччем.

Пирĕн Çеçпĕл Мишши.
П.Хусанкай

Çеçпĕл Мишшипе калаçни.
Л.Мартьянова

Чăваш çĕрĕ-шывĕ çинче — хурçă сас.
Хĕвеллĕ ыр шанчăк чĕртсе вăл янрать,
Янрать Çĕнĕ Куншăн тăма йыхăрса.
Ав Çеçпĕл мĕлки улăп пек палăрать.

Çеçпĕл.
Геннадий Юмарт

класра вĕренекен


Консультант: Иванова Ирина Васильевна,

чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекен