Презентация, доклад по крымскотатарской литературе на тему Номан Челебиджихан

köy sürgünlikten soñ ğayıp oldı, viranesi Canköy rayonındabuluna). 

медреселеринде, Истанбул ве Санкт-Петербург университетлеринде тасиль алды.

сюлялеси тахттан эндириле. Иште бойле тарихий вакъиалар садыр олгъан вакъытлары, Русие ордусында арбий хызметте булунгъан Челебиджихан Къырымгъа къайта ве Джафер Сейдамет эм де дигер сафдашлары иле бирликте Ветан азатлыгъы огърунда куреш башлайлар.

Номан Челебиджихан ве буюк девлет эрбабы Джафер Сейдамет иле бераберликте азырланылгъан «Миллий Къуртулыш Арекети Программасы» денильген низамнаме боюнджа алынып барылды.

Миллий Къурултайы Къырым Халкъ Республикасыны илян этип, Къырым девлети Конституциясыны къабул эте. Тарихий Къурултай Челебиджиханны Къырым Миллий укюметининъ Реиси вазифесине сайлай.

Акъяр апсханеси азбарында атылып ольдюриле. Бу фаджиа 1918 сенеси, февраль 23-те садыр ола.
Большевиклер панджасында эляк олгъан, даа догърусы миллет ашкъына, халкъ ашкъына, Ветан ашкъына шеит кеткен Челебиджихан ёлбашчылыгъында янъы укюмет олсун икътисадият меселесинде, олсун маариф саасында, олсун сиясетте… йигирми – отуз йыл девамында зар-зорле япмакъ мумкюн олгъан ишлерни – исляхатларны эки – учь ай зарфында амельге кечирди. Албу исе, акъикъатта, бир муджизе эди.

Литва мусюльманлары Муфтиси вазифелеринде булунмакъ иле бир сырада иджад иле де огърашты. Онынъ къалеми астындан эм несир эм де назм жанрларында аджайип эсерлер догъды. «Къарылгъачлар дуасы», «Чобан къызы», «Бастырыкъ», «Татарлар юрду», «Ёлджу гъарип», «Сары тюльпан»… киби икяе ве шиирлер иште булар джумлесиндендир.
Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири, (музыкасыны композитор Асан Рефат язды), бугунь де – бугунь Къырым Миллий Медхиеси оларакъ хызмет этип кельмекте.

сиясий эрбап сыфатында –
Ант эткенмен, сёз бергенмен миллет ичюн ольмеге,
Билип, корип миллетимнинъ козьяшыны сильмеге!
киби мукъаддес еминине сонъ нефесине къадар садыкъ къалды ве магърур эдждадлары киби бу къоркъубильмез заты алийлернинъ мирасы, акълы оларакъ, эбедиеттен ер алды.

qardaşlarım çürüsin?
Onlar içün ökünmesem, qayğurmasam, yaşasam,
Yüregimde qara qanlar qaynamasın, qurusın!

Ant etkenmen şu qaranğı yurtqa şavle serpmege,
Nasıl bolsun iki qardaş bir-birini körmesin?
Bunı körip buvsanmasam, muğaymasam, yanmasam
Közlerimden aqqan yaşlar derya-deñiz qan bolsun!

Ant etkenmen, söz bergenmen bilmek içün ölmege,
Bilip, körip milletemniñ közyaşını silmege.
Bilmey, körmey biñ yaşasam, qurultaylı han bolsam,
Yine bir kün mezarcılar kelir meni kömmege!...

SARI TÜLPAN
İlk baarni müjdelegen sarı tülpan,
Bari böyle solmasaydıñ iç bir zaman.
Güzel yosma gönceñ ile endamıñnı
Er kün sever, öper edim sayğılarman.

Göñlümizni hoşlandırdıñ, sarı tülpan,
Men de seni elden, yelden qısqanaman.
Uzaqlardan, kökten, yerden çoq süyemen,
Küneşlerniñ, yıldızlarnıñ közü yaman.

Sarı tülpan, bağçamıznı şeñlendirdiñ,
Pek az zaman qırıq göñlüm eglendirdiñ.
Yarın sen de qırılacaq, öleceksiñ,
Ölecekseñ bu cianğa niçün keldiñ?

BASTIRIQ
Dört taş divar, eñ töpede – bir kiçkene pencere,
İçke demir çabaqlardan ışıq tuvul – dert kire.
Er köşede dım kölgeler, yeşil küfler köpüre,
Yataq – tahta, yemek – fena, yerden suvuq üfüre.

Hızmetçi de er kün bunı suvlap-suvlap süpüre,
Kimerde bir anaynı da sögüp sala, köz köre.
Aqşamlar bu qara üyge qara perdeler kere,
Yañğızlıqlar yañğız canğa canlı tüşler köstere.

Ğarip yürek çapalana, tenler, tükler ürpere.
Tozmay göñül, avalanıp, alçala bom-boş yere.
Nevbetçiler gece-kündüz qarap, cürip teşkere
Qapıdaki avur kiltni er saat dört-beş kere.

Bu kölgeli, qaradan suvuq kiltli qara mezarğa
Yasanlardan daa fazla yahşı insan köp kire.
Kirgenden soñ işler belli: tura, tura ya cüre,
Ya da aqsız azaplarğa dayanamay delire...

bezerdi.
Bezmey onıñ altın ipek qanatları, tülleri, –
Salte öper, ohşar edi tülpanları, gülleri.

Bir mektepli qızçıq kördi, buña içten tutaştı,
– Seni, seni tutayım, – dep, fesi elde köp qoçtı.
Quvaladı – yetamadı,
Attı fesi – uramadı,

Köbelegi tutamadı,
Bir daa soñ köramadı…
Çünki o bir yaş göncege öpe-öpe yapışaraq,
Yapraqlarnıñ kölgesinde körünmeden gizlenmişti…

künde Aqyarda makemesiz deñizlerciler onı öldürdiler, bedesini çeriktiler ve Qara deñizge attılar.

лидеримиз, антлы шеитимиз оларакъ анъыла