Слайд 1Къошма ве тенъештирме тизме муреккеп джумлелер.
9 сыныф.
Слайд 2Текрарлав.
Муреккеп джумле недир?
Муреккеп джумлелернинъ чешитлерини айтынъыз.
Муреккеп джумлелернинъ багъ васталарыны айтынъыз.
Тизме муреккеп
джумле недир, ненен фаркълана?
Тизме муреккеп джумлелернинъ чешитлери.
Слайд 3Къошма тизме муреккеп джумлелер.
Къошма тизме муреккеп джумлелерде къысымлары тюрлю я да
бир вакъыт ичерисинде олып кечкен иш-арекетни бильдирирлер.
Меселя: Эм къар, эм ягъмур ягъды.
Слайд 4Бойле джумлелерде къысымларнынъ хаберлери, эксерий алларда фииллернинъ бир сой заман шекиллеринен
ифаделенирлер:
Кузь келир, япракълар тёкюлир, чечеклер солар, авалар сувур, авушыджы къушлар учып кетер.
Слайд 5Къошма тизме муреккеп джумлелернинъ багъ васталары.
Къошма тизме муреккеп джумллерни тешкиль эткен
джумлелер озьара эки тюрлю багъ васталарынен багъланырлар: багълайыджысыз ве багълайыджылы.
Багълайыджысыз чешитлери интонация ярдымынен багъланыр:
Баягъы дертлер сёкюльди, баягъы адамлар тынчланды.
Слайд 6Къошма тизме муреккеп джумлелернинъ багъ васталары.
Багълайыджылы тизме къошма муреккеп жэумлелернинъ къысымлары
ве, эм багълайыджылары, да, де дереджеликлери ярдымынен багъланырлар:
Авалар къазды, ве авушыджы къушлар учып кельдилер.
Кузь келеджек де, багъ-багъчалар алтын урба киеджек.
Слайд 11Мешгъулиет 1.
Ашагъыда берильген адий джумлелерни озьара ве, эм багълайыджыларынен бирлештирип, къошма
тизме муреккеп джумлелерни тизинъиз.
Ель эсе. Эр ер тозланды.
Поезд Альма озени бою кете. Ёлджулар мейва багъчаларыны сейир этип, сукъланалар.
Къар ягъа. Эр ер бем-беяз.
Ель булутларны учурды. Сыджакъ кунеш пейда олды.
Сувукъ чыкъты. Озендеки сув бузлады.
Баарь кельди. Авалар къызды.
Ава ачылды. Багъ-багъчалар ешерди.
Слайд 12Ресимдеки сёзлер
Эв, пенджере, къапу, хора;
къыз, огълан;
селямлашув: селям алейкум, мераба, хайырлы
сабалар, хайырлы акъшамлар;
мектеп;
китап, дефтер, къалем.
Слайд 13Тенъештирме тизме муреккеп джумлелер.
Тенъештирме тизме муреккеп джумллернинъ къысымлары озьара ольчештирилир, оларнынъ
арасында олгъан фаркълайыджы ве умумий хусусиетлер бельгиленир, тенъештирилир.
Азиз санъа мусафирликке келе, сен исе кетмеге къарар бердин.
Слайд 14Тенъештирме муреккеп джумлелердеки къысымлар озьара интонация вастасынен, багълайыджысыз ве исе багълайыджысы
вастасынен багълана билирлер.
Энъ яхшы дост китаптыр, энъ яхшы зенгинлик бильгидир.
Денъизге барып, кезинип, раатлангъандже, эки афта кечти, мен исе аля даа догъмушларымны корьмедим.
О, яшамакъны севе, яшамагъа бильмегенлер исе омюр вакътыны бошуна кечире.
Слайд 15Мешгъулиет 2.
Джумлелерни окъунъыз. Муреккеп джумлелерни манасы ве багъ васталары боюнджа талиль
этинъиз. Токътав ишаретлерни къойып, кочюрип язынъыз.
1.Ат арабада сыналыр йигит мейданда сыналыр. 2.Эмектен дост артар ошектен душман артар. 3.Аш – саибинен ярашыр гуль – япрагъынен ярашыр. 4.яхшы сёз кульдире яман сёз куйдюре. 5.къуш ювасыз олмаз инсан эвсиз олмаз. 6.джафер чалышты Сание исе окъувны девам этти. 7.Юрьмеге бильмеген ёлны бозар сёйлемеге бильмеген лафны бозар. 8.кимерлери яш балачыкъларны къучакълап алып, кокке ата кимерлери исе чаларгъан сачларыны сыйпайлар.
Слайд 16Эвге вазифе
Къаиделерни бильмек.
С. 29 № 45.