Слайд 1Более тысячи лет назад восточные славяне приняли православие. Перед Русской землей
с принятием крещения открылся новый прекрасный путь, и жизнь русского человека стала устраиваться на новых, христианских началах. С событиями, происходившими на Руси перед крещением, о том, как крестили киевлян и новгородцев, о переменах в жизни князя Владимира и первых плодах христианства на Руси познакомит вас этот урок.
Больш за тысячу гадоў назад усходнія славяне прынялі праваслаўе. Перад Рускай зямлёй з прыняццем хрышчэння адкрыўся новы выдатны шлях, і жыццё чалавека стала ўладкоўвацца на новых, хрысціянскіх пачатках. З падзеямі, якія адбываліся на Русі перад хрыўчэннем, аб пераменах у жыцці князя Ўладзіміра і першым плёне хрысціянства на Русі і на беларускіх пазнаёміць вас гэты ўрок.
Слайд 2Тэма: “Прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства” (10 клас)
Ідэя: Прыняцце хрысціянства на тэрыторыі
Беларусі як найвялікшая падзея, якая паўплывала на ўсе бакі жыцця народа: культуру, знешнюю і унутраную палітыку, сацыяльна-эканамічнае развіццё.
Роля і месца тэмы ў школьным курсе гісторыі: Найважнай рысай дзяржаўнасці з'яўляецца адмысловая ідэалогія або рэлігія. З цягам часу, па тых або іншых прычынах яна перастае адказваць сучасным патрабаванням дзяржавы, у выніку чаго адбываецца змена дзяржаўнай ідэалогіі. Падобнае развіццё падзей характарызуе і гісторыю Старажытнарускай дзяржавы, дзе распаўсідзіўшаясе ў момант яго узнікнення паганства ў канцы X у. было зменена хрысціянскай (праваслаўнай) рэлігіяй.
Актуальнасць тэмы “Распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях” заключаецца ў тым, што палітычныя працэсы, якія адбывалісь у пачатку 90-х гг. XX ст., пасадзейнічалі актывізацыі рэлігійнага жыцця, абуджэнню інтарэсу да рэлігіі, перагляду адносін да яе. У новым тысячагоддзі ў эвалюцыі беларускай дзяржавы рэлігійны фактар адыгрывае ўсё больш прыкметную ролю.
Дадзены ўрок з’яўляецца другім у раздзеле “Культура. Распаўсюджванне хрысціянства”, г. зн. вучні ўжо знаёмы з раннім развіццём рэлігіі беларусаў – язычніцкімі вераваннямі.
Мэта ўрока: Вывучыць працэс прыняцця і распаўсюджвання хрысціянства на Беларускіх землях. Паказаць асаблівасці распаўсюджвання хрысціянства на беларускіх землях. Вывучыць дзейнасць буйных культурна-рэлігійных дзеячаў і асветнікаў, якія стаялі ля вытокаў духоўнасці беларусаў: Ефрасіннні Полацкай, Кірылы Тураўскага, Клімента Смаляціча, Аўрамія Смаленскага, Сімяона Полацкага. Вызначыць значэнне прыняцця хрысціянства ў якасці цывілізацыйнага выбару.
Слайд 3 Пастаноўка мэт праз дзейнасць настаўніка:
Мэты
Адукацыйная:
пашырыць уяўленне аб хрысціянстве;
сфармаваць на
ўзроўні паняццяў, прычынна-следчых сувязяў карціну працэсу распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі;
паказаць перавагі хрысціянскай рэлігіі перад язычніцтвам;
зрабіць вывады аб значэнні прыняцця хрысціянства для беларускіх землях, яго уздзеянні на палітычныя, культурныя і сацыяльна-эканамічныя адносіны.
Развіваючая:
Фарміраваць уменне
працаваць с падручнікам, тэрмінамі;
выкарыстоўваць тэкст гістарычнай крыніцы пры адказе на пытанні;
аналізаваць гістарычную інфармацыю, прадстаўленую у выглядзе табліц;
творча мысліць, сістэматызаваць гістарычныя веды;
параўноўваць і абагульняць вывучаны матэрыял, даваць адзнаку падзеям, з’явам, фактам гісторыі і дзейнасці гістарычных асоб.
Выхаваўчая:
выклікаць інтарэс да гісторыі распаўсюджвання дзяржаўнага веравызвання Беларусі;
развіваць пазнаваўчы інтарэс;
выхоўваць інфармацыйную культуру;
выклікаць імкненне да самаўдасканалення, пачуццё карыснасці і дачынення да агульначалавечых каштоўнасцей;
выклікаць пачуцце гонару за кульутрныя дасягненні продкаў.
Слайд 4Пастаноўка мэт праз дзейнасць вучняў
Спецыфікацыя мэт
Факталагічны матэрыял
Слайд 6 Аб’ектыўныя гістарычныя сувязі
:
Прычынна-выніковыя сувязі:
1)Адсутнасць ідэалагічнага кампанента феадальнай фармацыі ? хрысціянства
прадстаўляла ідэалагічную аснову для цэнтралізацыі дзяржавы;2)Неабходнасць апраўдання сацыяльнай няроўнасці ? хрысціянства асвячала аўтарытэтам бога феадальныя адносіны, апраўдвала і тлумачыла сацыяльную іерархію, без чаго немагчыма развіццё сацыяльна-эканамічнай сферы;3)Неабходнасць умацавання улады князя і запатрабаванне дзяржаўнага аб’яднання на новай духоўнай аснове ? хрысціянская вера ў адзінага Бога адпавядала ідэі адзінаўладдзя ў дзяржаве, духоўна асвячала гэтую ўладу, была ёй апорай, г. з. прыняцце хрысціянства умацавала дзяржаву і ўладу князя;4)Неабходнасць далучэння да агульнаеўрапескіх палітычных рэалій, духоўным і культурным каштоўнасцям ? прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства садзейнічала далучэнню да візантыйскай культуры, павысіла міжнародны аўтарытэт.
Прасторавыя сувязі:
Зацікаўленасць хрысціянскіх цэнтраў (Візантыі і Рыма) ва ўцягненні Старажытнарускай дзяржавы ў сферу ўласных інтарэсаў, падпарадкоўванні яе свайму палітычнаму і ідэалагічнаму ўплыву ? насаджэнне хрысціянства на рускай зямлі, якой былі патрэбны цесныя сувязі з еўрапейскімі хрысціянскімі краінамі ? распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях у асноўным.
Часовыя сувязі:
Узнікненне хрысціянства ў Палесціне ў I тыс. н. э. ? ераўтварэнне хрысціянства ў дзяржаўную рэлігію Рымскай імперыі (пачатак IV ст.) ? з'яўленне на Русі візантыйскіх і рымскіх місіянераў, якія прапагандавалі сярод сацыяльных вярхоў Кіеўскай дзяржавы хрысціянскую веру (IX ст) ? прыняцце хрысціянства ўдавой Ігара княгіняй Вольгай ў Канстанцінопале (955 год) ? рэлігійная рэформа Уладзіміра (980 год) ? афіцыйнае прыняцце хрыціянства ў яго візантыйскай традыцыі ў кіеўскім князем Уладзімірам Святаславічам як дзяржаўнай рэлігіі (988 год) ? хрышчэнне ізяслава і рагнеды (989 год) ? узнікненне Полацкай епархіі (992 год).
Слайд 7 Абагульненні
:
Факт 1: У 988 г. у Кіеве ахрысціўся Уладзімі Святаславіч
ахрысціўся сам, па яго загаду ў вадзе Дняпра грэчаскімі святарамі былі ахрычшаны кіяўляне і такім чынам было распачата хрышчэнне Русі.
Вывад: У славянскім грамадстве хрысціянства наладжвалася зверху – ад эліты да народа.
Факт 2: Праз некаторы час пасля пранікнення хрысціянства на ўсходнеславянскія землі, паміж хрысціянствам і язычніцтвам усталявалася пэўнае адзінства, пачалася іх сінкрэнізацыя, узаемапранікненне.
Вывад: Хрысціянства не магло выцесніць нават з самасвядомасці людзей старажытныя язычніцкія вераванні. Такі злом свядомасці, які патрабуе адмаўлення ад веры бацькоў і дзядоў, руйнавання старых духоўных каштоўнасцей, сам сабой і ў хуткім часе адбывацца не можа.
Факт 3: Прыняцце хрысціянства садзейнічала ўзнікненню пісьменства і зараджэнню літаратуры ва ўсходніх славян.
Вывад: Нараджэнне пісьменства было абумоўлена ўнутранымі патрэбамі грамадства на адпаведнай стадыі развіцця – разлажэннем першабытнаабшчыннага ладу і ўзнікненнем класавага грамадства і дзяржавы.
Агульны вывад: Замена язычніцтва хрысціянскай верай была абумоўлена тым якасным скачком, які зрабіла ўсходняе славянства, пераходзячы ад ладу ваеннай дэмакратыі да феадалізму. Хрысціянства прынесла новы светапогляд, іншую мараль і эстэтыку, новыя віды мастацтва. Яно далучыла нашых продкаў да цывілізаваных народаў Еўропы, садзейнічала пашырэнню і паглыбленню палітычных і культурных узаемасувязей з іншымі краінамі, найперш з Візантыяй, спадкаемцай антычнай грэцыі, служыла ідэалагічнаму ўмацаванню палітычнага аб’яднання ўсходнеславянскіх зямель у дзяржавы-княствы.
Слайд 8Узнікненне хрысціянства
Хрысціянства зарадзілася ў I веку на іудзейскіх землях у кантэксце
месіянскіх рухаў іудаізма. Ужо ў часы Нерона хрысціянства было вядома ў многіх правінцыях Рымскай імперыі.
Карані хрысціянскага веравучэння звязаны з іудаізмам і вучэннем Старога Запавету. Згодна з евангеллямі і царкоўнаму паданню, Іісус выхоўваўся як іудзей, выконваў Тору, наведваў сінагогу ў суботу. Апосталы і іншыя першыя паслядоўнікі Ісуса былі яўрэі. Але ўжо праз некалькі гадоў пасля заснавання царквы хрысціянства пачало прапаведавацца сярод многіх іншых народаў.
Слайд 9Богачалавек-
увасабленне другой асобы трыадзінага Госпада Бога
Выратавальнік свету
Крыніца хрысціянскага веравучэння
Слайд 10
Спрадвеку Русь была язычніцкай. Славяне пакланяліся шматлікім багам, лясным і вадзянікам
і духам. Свае першыя веды аб іншых верах яны атрымоўвалі ад заморскіх купцоў і прапаведнікаў, у вайскоўцаў і гандлёвых паходах.
.
Русь языческая. Жертвоприноше.
Русь язычніцкая
:
Слайд 11
Кіеўскія князі Аскольд і Дзір
IX век
Святыя Кірыл і Мяфодзій
IX век
Княгіня Вольга
X
век
Хрысцілась у 955 годзе
Князь Уладзімір
X век
Хрысціўся ў 988 годзе
Апостал Андрэй Першазваны
I век
Пачатак распаўсюджання хрысціянства на Русі
Слайд 12
Згодна з царкоўныя паданнем яўчэ ў першым веку на тэрыторыі Русі
прапаведваў апостал Андрэй Першазваны
Слайд 13
Святыя Кірыл і Мяфодзій, складальнік славянчкай азбукі, прапаведвалі на Русі ў
IX встагоддзі на роднай для славян мове
Слайд 14
Першымі, чыё хрышчэнне апісана ў летапісах, былі кіеўскія князі Аскольд і
Дзір са сваёй дружынай. У гісторыі гэту падзею называюць першае або Аскольдава хрышчэнне Русі.
Слайд 15
Княгіня Вольга стала хрысціянкай у 955 годзе. У тыя часы ў
княжацкай дружыне былі воіны хрысціяне, а ў Кіеве было пабудавана некалькі храмаў. Вольга двойчы ездзіла ў Царград і падчас другога наведвання сам патрыярх хрысціў яе.
Слайд 16Першая рэлігійная рэформа Уладзіміра
Першая рэлігійная рэформа была ажыццеўлена ў 980 г.
Па распараджэнні Уладзіміра ў Кіеве былі пастаўлены ідалы шасці бажаствоў, уключаных у дзяржаўны пантэон.
Галоўным быў Пярун, бог грома і маланкі, пГлавным был Перун, бог грома и молнии, апякун дружыны. Яго ідал выдзяляўся срэбнай галавой з залатымі вусамі.
Слайд 17Візіт місіянераў да Уладзіміра
Расповяд хазарамі князю Уладзіміру аб сваёй рэлігіі
Расповяд
мусульманамі князю Уладзіміру аб сваёй рэлігіі
Мініяцюры Радзівіласўкага летапісу
Слайд 18РыМ
ХАЗАРЫЯ
РУСЬ
ВіЗАНТыЯ
Ноўгарад
Кіеў
Херсонес
Царград
ВОЛЖСКАЯ БУЛГАРЫЯ
Заходнія хрысціяне
Іудзеі
Мусульмане
Усхлднія
хрысціяне
Слайд 19Уладзімір раіцца з баярамі
Князь уладзімі шчодра адарыў філосава-місіянера і адпусціў з
вялікім гонарам. А ў настапным годзе, як піша Нестар-летапісец, Уладзімір сазваў баяр і старых мудрых людзей і расказаў, як к яму прыходзілі прапаведнікі з росных краін.
Савает Уладзіміра Святаславіча з баярамі і дружынай. Мініяцюра Радзівіласўкага летапісу
Слайд 20Сказаў таксама аб тым, як здзівіў яго грэк сваёй пропаведдзю аб
іншым святле, аб уваскрэсенні людзей і аб жыцці вечнай. Сказаў, як кожны з прапаведнікаў хваліў сваю веру і гаварыў: «Прымі закон наш!». Законам звалася веравучэнне і ўсе звычаі.
Іван Эггінк. «Вялікі князь Уладзімір выбірае веру».
Слайд 21Баяры і старцы сказалі свайму вялікаму князю, што гэта нядзіўна. «Знай,
князь, что своего никто не бранит, но хвалит. Если хочешь в самом деле разузнать, то ведь имеешь у себя мужей: послав их, разузнай, какая у них служба и кто как служит Богу».
Парсуна «Князь Уладзімір»
“Парада баяр Уладзіміру”
Слайд 22Уладзімір адпраўляе паслоў
Спадабалась князю прапанова баяр. Тады выбралі дзесяць «мужей славных
и умных» і адправіліс іх спачатку к магамецянам, потым к немцам, а потым і к грэкам.
Савает Уладзіміра Святаславіча з баярамі і дружынай. Мініяцюра Радзівіласўкага летапісу
Слайд 23Царкоўная служба ў грэкаў у галоўным храме, старажытным Сафійскім саборы, вырабіла
незгладальнае ўражанне на паслоў.
Храм Святой Сафіі, Канстанцінопаль
Незабыўная краса
Слайд 24«І прыйшлі мы ў Грэчаскую зямлю, і ўвялі нас туды, дзе
служаць яны Богу свайму, і не ведалі – на нябёсах ці на зямлі мы,
Інтэр’ер Сафіі Канстанцінопальскай, 1849 г.
Слайд 25бо няма на зямлі такога відовішча і прыгажосці такой, і мы
не ведаем, як распавесці аб гэтым,
Інтэр’ер Сафіі Канстанцінопальскай
Слайд 26Ведаем мы толькі, што знаходзіцца там Бог з людзьмі, і служба
іх лепей, чым ва ўсіх другіх краінах.
Интерьер Софии Константинопольской
Слайд 27“Уладзімір выбірае рэлігію”
У 987 Уладзімір схіліўся да рашэння адмовіцца ад язычніцтва,
прыняць праваслаўную веру і ахрысціць увесь народ рускі.
Мікешын, М. «Уладзімір I Святаславіч».
Слайд 28
Хрышчэнне вялікага князя Уладзіміра. Мастак Васняцоў, XIX ст.
Чакаўшы
ў Херсонесе прыезда нявесты Уладзімір нечакана страціў зрок. Царэўна Анна сказала яму: «Хочаш вылечыцца - хрысцісь». Тады князь загадаў хрысціць сябе.
Нестар пісаў у сваім летапісе, што, калі падчас хрышчэння епіскап усклаў сваю руку на галаву князя, Уладзімір адразу празрэў.
Хрышчэнне Уладзіміра
Слайд 29
Хрышчэнне Русі.
Мастак Васняцоў, XIX ст.
Вярнуўшысь у Кіеў,
князь загадаў пасячы язычніцкіх ідалаў, а галоўнага Перуна кінуць у Днепр. Праз некалькі дзен хрысцілісь яго сыны і баяры. Затым князь разаслаў па ўсяму гораду ганцоў з загадам жыхарам сабрацца Затем князь разослал по всему городу гонцов с повелением жителям собраться на беразе Дняпра. І надыйшла раніца хрышчэння.«І ўвайшлі яны ў ваду. І стаялі адны па шыю, а другія па грудзі». Некаторыя трымалі немаўлят, а святары малілісь.
Быў жнівень 988 года.
Слайд 30Купель, у якой прыняў хрышчэнне князь Уладзімір. Раскопкі ў Херсонесе (Корсуні)
Слайд 33Крыж Ефрасінні Полацкай
Купель баптистерия, где принял крещение князь Владимир. Раскопки в
Херсонесе (Корсуни)
Слайд 34
Літаратура
Апіок Т. В. Хрысціянскія канфесіі на Беларусі: ад старажытнасці да нашага
часу: Вучэбны дапаможнік. – Выдавецтва Магілёўскага дзяржанага універсітэта імя А. А. Куляшова, 2000. – 72 с.
Арлоў У. А. Жыватворны сімвал Бацькаўшчыны / Аўт. Уклад. У. А. Арлоў; Пер. на рус. У. А. Арлоў. – Мн.: “Асор”, 1998. – 328 с.; іл.
Барыс С., Матусевіч Я. Хрысціянская царква: структура, іерархія, унутранае жыццё // Беларускі гістарычны часопіс. – 1997. – № 2. С. 163-182
Верашчагіна А. У. Гісторыя канфесій у Беларусі: Мінулае і сучаснасць: дапам. для настаўнікаў / А. У. Верашчагіна, А. В. Гурко. – Мн.: Тэхналогія, 2000. – 157 с.
Гарошка Л. Святая Еўфрасіння-Прадслава, патронка Беларусі: Нарыс жыцця і дзейнасці, артыкулы/ Уклад., прадм. У. Арлова. – Мн.: Маст. Літ., 1996. – 124 с. – (Галасы беарускага замежжа)
Гордиенко Н. С. Крещение Руси: факты против легенд и мифов/ Н. С. Гордиенко. – Л.: Лениздат, 1986. – 284 с.
Заяц Ю. А. Да праблемы распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі // Романовские чтения – 3: сб. научн. трудов Международной научной конференции / Под ред. И. А. Марзалюка. – Могилёв: МГУ им. А. А. Кулешова, 2007. – 176 с.: ил.
Конан У. Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларусаў// Голас Радзімы. – 1996. – 18 лістапада. – С. 1 - 5
Короткая Т. П. Религиоведение: Религии в Беларуси: Учеб. пособие/ Т. П. Короткая. – Мн.: БГЭУ, 2004. – 98 с.
Слайд 35
Костюкович П. И. Религиоведение: Учеб. пособие / П. И. Костюкович. 2-е
изд., стереотип. – Мн.: Академия МВД Республики Беларусь, 2005. – 240 с.
Лысенко П. Ф. Распространение христианства в Туровской земле// Тураўшчына: мінулае, сучаснасць, будучыня. – Тураў-Мінск. – 2001. Вып. 2. – 134 с.: іл.
Повесть временных лет/ Пер. Д. С. Лихачев; вступ. Статья и прим. О. В. Творогова; худож. М. М. Мечев. – Петрозаводск: Карелия, 1991. – 191 с.: ил.
Спіцын А. А. Золак беларускага хрысціянства [з гісторыі хрысціянства на Беларусі] // Роднае слова. – 2009. - № 1. С. 100-1003
Спіцын А. А. Золак беларускага хрысціянства [з гісторыі хрысціянства на Беларусі] // Роднае слова. – 2009. - № 4. С. 94-96
Тарасаў С. Адкуль прыйшло хрысціянства на Беларусь?// З гісторыяй на “Вы”: Публіцыстычныя артыкулы. Выпуск другі/ Уклад. У. Арлова. – Мн.: Маст. Літ., 1994. – 351 с.: іл.
Тарасаў С. Прылучэнне да хрысціянства// Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. - № 1. С. 34-42
Филист Г. М. Введение христианства на Руси: предпосылки, обстоятельства, последствия / Г. М. Филист. – Мн.: Беларусь, 1988. – 254 с.
Штыхаў Г., Тарасаў С. Прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства // Гісторыя Беларусі. У 6 тамах. Том 1. Старажытная Беларусь: ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст./ Рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) i iшн. - Мн.: Экаперспектыва, 2000. – 351 с.