Хэжэнгын лицей
ЭХЭНЭР ХҮНЭЙ
НАРАТА ЮРТЭМСЭ
Цырендулма Дондогойн
уянгата шүлэгүүдэй үлхөөнүүд
Бэлдэгшэд: Шагдарова Оюна
9 ангиин hурагша
Хүтэлбэрилэгшэ:Цыренова Галина Раднаевна
2016
- Главная
- Разное
- Образование
- Спорт
- Естествознание
- Природоведение
- Религиоведение
- Французский язык
- Черчение
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, фоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
Презентация, доклад по бурятской литературе Нарата юртэмсэ
Содержание
- 1. Презентация по бурятской литературе Нарата юртэмсэ
- 2. Зорилгонууд:Цырендулма Дондогойн зохеолнуудтай үргэнөөр танилсаха;Поэдэй ажамидаралай эхин
- 3. Цырендулма Дондогой
- 4. Хүрьhэтэ дэлхэйн шэгшэгхэнЭгэтэ Үдын уулзадха дээрэ Эгэтын
- 5. Эльгэ зүрхөөрөө ойлгооб даа Тохойн
- 6. Эхэ тухай поэмэУтаhан хучирай аялгааршье бэшэ, Уянгата
- 7. Басаган тухайдаа дуун Алтанхамни, мүнгэнхэмни –Амар
- 8. .Хүнэй дайда хүйтэхэн байдаг юм-Хүндэлхэжэ ябаарай.Эжын наhан
- 9. Шэнэ бэридэАльганай шэнээн торгоорАрбан захатые
- 10. Бэhэлигэй дуунай аялгаАльгаа дэлгээжэ харахадам,Алтан бэhэлиг –
- 11. Эмээлтэмни үүрhэнэЭнжэ хүлэгни инсагаална,Эжэлхэн адуугаа
- 12. Үри бэеэ урдаа хараха гээшэмни
- 13. Энээхэн ногоон дэлхэй дээрээ Эхэнэр боложо түрэhэн
- 14. Хэр угhаа хори буряад хатад арадайнгаа туhада
Зорилгонууд:Цырендулма Дондогойн зохеолнуудтай үргэнөөр танилсаха;Поэдэй ажамидаралай эхин – Эхэдэ, эхэнэртэ зорюулhан шүлэгүүдые удхынь ба уран шэнжынь талаар шүүлбэрилэн эмхидхэхэ;Турэлхи хэлэнэйнгээ баялигые, арадайнгаа еhо заншал, урдын түүхые мэдэхэ, шэнжэлэн үзэхэ.Эхэнэр хүнэй нарата юртэмсэЦ. Дондогойн уянгата шүлэгүүдэй
Слайд 1 Буряадай эрдэм hуралсалай министерство Хэжэнгын аймагай эрдэм hуралсалай таhаг В. С. Мункинай нэрэмжэтэ
Слайд 2Зорилгонууд:
Цырендулма Дондогойн зохеолнуудтай үргэнөөр танилсаха;
Поэдэй ажамидаралай эхин – Эхэдэ, эхэнэртэ зорюулhан
шүлэгүүдые удхынь ба уран шэнжынь талаар шүүлбэрилэн эмхидхэхэ;
Турэлхи хэлэнэйнгээ баялигые, арадайнгаа еhо заншал, урдын түүхые мэдэхэ, шэнжэлэн үзэхэ.
Турэлхи хэлэнэйнгээ баялигые, арадайнгаа еhо заншал, урдын түүхые мэдэхэ, шэнжэлэн үзэхэ.
Эхэнэр хүнэй нарата юртэмсэ
Ц. Дондогойн уянгата шүлэгүүдэй үлхөөнүүд
Слайд 3 Цырендулма Дондогой
(1932 ондо түрэһэн)
Дуулажа
ябаhан дуунуудни
Дурдан шэбшэhэн шүлэгүүдни-
Дууhан шамдаа, Буряадни.
Баян тала байгаалидаа,
Бархан уула, Байгалдаа
Баринаб дуугаа, Буряадни.
Дурдан шэбшэhэн шүлэгүүдни-
Дууhан шамдаа, Буряадни.
Баян тала байгаалидаа,
Бархан уула, Байгалдаа
Баринаб дуугаа, Буряадни.
Шамдаа, Буряадни
Слайд 4Хүрьhэтэ дэлхэйн шэгшэгхэн
Эгэтэ Үдын уулзадха дээрэ
Эгэтын Адаг тосхон бии.
Үхибүүн бага наhаяа
Үнгэргөө hэнби тэндэ.
(«Эхэ тухай поэмэ»)
Слайд 5Эльгэ зүрхөөрөө ойлгооб даа
Тохойн шэнээн байхадаа
Тохоног, гарыеш дэрлээд
Тонхон амар унтадаг hэм.
Толгойем таалан
энхэрhээр Томохон болгоош, эжыхэм. Энээхэн бэеэ бэелээд, Элдинхэн дэлхэй дээр
ябахадам,
Эгээл зөөлэхэн дэрэшье Эжым альганда хүрэнэгүйл.
энхэрhээр Томохон болгоош, эжыхэм. Энээхэн бэеэ бэелээд, Элдинхэн дэлхэй дээр
ябахадам,
Эгээл зөөлэхэн дэрэшье Эжым альганда хүрэнэгүйл.
Слайд 6Эхэ тухай поэмэ
Утаhан хучирай
аялгааршье бэшэ,
Уянгата лимбын гунигааршье бэшэ,
\
Буряад хэлэнэйнгээ
баялиг уудалан,
Буурал эхэдээ
магтаал дуулахам. Бултанда үзэгдөөгүй эди шэдеэр Бусажа намдаа гэнтэ ерээл hааш, Альган дээрээ ямбалан бөөмэйлжэ,
Ашыеш харюулха hэм даа, эхэмни!...
Слайд 7Басаган тухайдаа дуун
Алтанхамни, мүнгэнхэмни –
Амар заяа үзүүлдэггүйхэн
Басагахамни.
Мүнгэнхэмни, эрдэнимни –
Мүшэн шэнгеэр
ялардагхан
Басагахамни.
Эрдэнимни, зэндэмэнимни –
Энэл наhанайм жаргал
болоhон
Басагахамни.
Басагахамни.
Эрдэнимни, зэндэмэнимни –
Энэл наhанайм жаргал
болоhон
Басагахамни.
Слайд 8.
Хүнэй дайда хүйтэхэн
байдаг юм-
Хүндэлхэжэ ябаарай.
Эжын наhан мүнхэ
бэшэ юм-
Энхэржэ ябаарай.
Энхэ
hайхан
үреэлтэ үгэдэнь
Этигэжэл ябаарай.
үреэлтэ үгэдэнь
Этигэжэл ябаарай.
Захяа дуун
Слайд 9Шэнэ бэридэ
Альганай шэнээн торгоор
Арбан захатые
бүтээдэг,(...)
Үлбэр хүниие аргалмаар
Үнжэгэн hайхан сэдьхэлтэй
Үгы юумэ бии болгодог
Үнэр арьбан гартай-
Зохидхон бэри гэлсүүлээд,
Зондоо хүндэтэй ябаарай.
Үлбэр хүниие аргалмаар
Үнжэгэн hайхан сэдьхэлтэй
Үгы юумэ бии болгодог
Үнэр арьбан гартай-
Зохидхон бэри гэлсүүлээд,
Зондоо хүндэтэй ябаарай.
Слайд 10Бэhэлигэй дуунай аялга
Альгаа дэлгээжэ харахадам,
Алтан бэhэлиг – хургандам.
Алтан бэhэлигээ харахадам,
Абам ехээр
hанагдаа.
Эльбээд гэзэгэеэ үзэхэдэм,
Эжым үгэhэн туйбахан.
Энэ алтан туйбаhаам
Эжын үнэр гаранал даа.
Эльбээд гэзэгэеэ үзэхэдэм,
Эжым үгэhэн туйбахан.
Энэ алтан туйбаhаам
Эжын үнэр гаранал даа.
Слайд 11Эмээлтэмни үүрhэнэ
Энжэ хүлэгни инсагаална,
Эжэлхэн адуугаа
hанаал даа. (...)
Эреэхэн зүрхэмни уйдана,
Эжыгээ барhаниие
hанаал даа.
Эдихэш, уухашье дурамгүй,
Эжынгээ айрагые
ууhайб даа.
Эреэхэн зүрхэмни уйдана,
Эжыгээ барhаниие
hанаал даа.
Эдихэш, уухашье дурамгүй,
Эжынгээ айрагые
ууhайб даа.
Слайд 12 Үри бэеэ урдаа хараха гээшэмни Үйлын үриин хатуу
журамhаа гү?(…)
Эсэгым нэрые нэрлүүлхэ,
угынь залгаха
Энгэр сэлиhэн зээтэй
болгоод заагүй,
Энэ дэлхэйгээ орхихо
гэhэн байгаагши?
Мүнхэ бэшэ - хогоосон
Слайд 13
Энээхэн ногоон
дэлхэй дээрээ
Эхэнэр боложо
түрэhэн бэеэрээ
Эхын жаргал
эдлэжэл
ябахаhаа
Эрхим юумэн
байха юм гү?
Эрхим юумэн
байха юм гү?
НАРАТА ЮРТЭМСЫН ЖАРГАЛ
Слайд 14Хэр угhаа хори буряад хатад арадайнгаа туhада бэеэ зорюулhан байдаг. 2013
ондо табигдаhан «Хориин хатан эжы» гэhэн хүшөө Хэжэнгэ, Хори, Яруунын уулзуур дээрэ нютаг зоноо, холын айлшадаа угтан байдаг. Алдар суута шүлэгшэ басагадайнгаа ялас гэмэ бэлигынь энэ хүшөө гэршэлнэ.
Нэрэнь мүнхэрөө
