Слайд 1
АТАСУ КЕНТІ,
№ 132 ОРТА МЕКТЕБІ
I САНАТТЫ ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН
ӘДЕБИЕТІ ПӘНІНІҢ МҰҒАЛІМІ ЗАМАНОВА САПУРА ДИХАНБАЙҚЫЗЫ
Слайд 2Қашаған Күржіманұлы (1841- 1929 )
Келеді кеткен күннің керуен көші,
Қашаған шешеді елге
жырын айтып.
Ілияс Жансүгіров.
Слайд 3
Сабақтың мақсаты:
Өз дәуірінде әділетсіздік пен озбырлықты батыл
әшкерелеп, бұқара мүддесін қорғаған,үстем тап өкілдерін өлтіре сынап, халық жадында өшпес із қалдырған ақын туралы мәліметтермен таныстыру, келешек ұрпаққа мұраларын үлгі ету.
Шығармаларына талдау жасату барысында негізгі көтерген мәселелерді анықтату, ақын шығармалары негізінде жас ұрпақтың бойына адамгершілік, турашылдық қасиеттерді сіңіру, ел мүддесін қорғайтын азаматтарды үлгі-өнеге ету.
Слайд 4Сабақтың түрі:
Ақын өмірі мен шығармаларына талдау жасау сабағы
Сабақтың технологиясы:
Қ.Бітібаеваның
« Қисынды – жобалау технологиясы»
Слайд 5Сабақтың әдіс- тәсілдері:
Баяндау, талдау, топтастыру, салыстыру, мәнерлер оқу.
Пәнаралық байланыс:
Қазақстан тарихы. ХІХ-ХХ ғасырлардағы Қазақстан . География пәні. Әдебиет теориясы. Ән-күй пәні.
Слайд 6Қолданылған әдебиеттер:
1. Мектеп оқулығы . 10- сынып. Қазақ әдебиеті. Елікбаев С.Т.
Кәкішев Т.
2. Қ.Сыдиқов. Ақын жыраулар.
Алматы. 1974 жыл.
3. Х.Сүйіншәлиев. Қазақ әдебиеті. ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ.
Алматы « Мектеп» 1981 жыл.
4. Х. Сүйіншәлиев. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.Алматы, 1967 жыл, 250-256 беттер.
5. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.
Слайд 7Сабақ көрнекілігі:
Электрондық тақтаға слайд түрінде түсірілген әр түрлі мәліметтер, пікірлер,
бейне суреттер, т.б.
Слайд 8Сабақ кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Ақын өмірі мен шығармашылығы туралы
оқушылардың түсінігін ортаға салу.
3. Қосымша берілетін мұғалімнің мәліметтері.
4. Ақын шығармаларын талдау кезеңі.
5. Қорытындылау.
6. Бағалау.
7. Үйге тапсырма.
Слайд 9Ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы оқушылардың түсінігін ортаға салу
Слайд 10Қарастырылатын мәселелер
1. Ақынның өмірі
2. Ақынның ата тегі, отбасы, балалық шағы
3.
Шығармалары, негізгі тақырыптары
4. Жырларының баспа бетін көруі
5. Жыршылық өнері жайлы пікірлер
6. Шығармалары жайлы пікірлер
7. Ақынның пір тұтқан адамдары
8. Араласқан өнер саңлақтары
Слайд 11Қ.Сыдиқов. “Ақын жыраулар” зерттеу еңбегі бойынша
Слайд 14Каринаның ізденуі.
Жыршылық өнері жайлы пікірлер
Атақты Мұрын жырау :
“ Қашаған ноғайлықтың батырлар жырын көп білетін еді” -, дейді.
Слайд 18
Шығармалары , негізгі тақырыптары
Слайд 23Менің пікірім
Бұдан біздер Қашаған ақынның көп қырлы талант иесі, дарынды тұлға
екенін аңғарамыз.
Слайд 24 Мұғалімнің оқушыларға беретін қосымша мәліметтері
1. Ақын жырларының таралуы жайында
2. Ақын жырларын өмір бойы жырлап өткен жыршылар
3. Қашағанға ақындықтың қонуы
4. Ақын өмірінің соңғы шағы
Слайд 25
Ақын жырларының таралуы жайында:
Ескіше хат танып, жаза білерлік сауаты болғанмен,
Қашаған көне жыраулар дәстүрімен ауызша жырлаған.
Шығармаларын өзі , не өзгеге ізеттеп жаздырып жинақтамаған.
Ел арасына екі түрлі жолмен тараған. Бірі – жыршыдан-жыршыға ұласып ауызша тараған, екіншісі – көзі қарақты хат білетіндер арқылы біреуден біреу көшіре үйреніп, жазбаша тараған.
Слайд 26
Ақын шығармаларын ауызша таратушылар:
Мұрын Сеңгірбаев,
Сүгір Бегендікұлы,
Бақтыбай Тайшаұлы,
Сәттіғұл Жанғабылов,
Ығылман Шөреков,
Шадман Үсенбаев,
Көшен Өсербаев, т.б. ақын жыршылар.
Слайд 27Ақын жырларын ауызша таратушылар
Қашағанмен жолдас болып, оның өнегесін үйренген жыршы Мұрын
Сеңгірбаев
Слайд 29Солдан оңға қарай: Назарбек Раев, Сәттіғұл ақын, Көшен Өсербаев және Қабиболла
Сыдиқов
Слайд 30Ақын жырларын өмір бойы жырлап өткен жыршылар:
Үздік жыршы Шадман Үсембаев.
Шадман - Қашағанның немере інісі. Маңғыстауда туып өскен. Жастайынан Қашаған үйімен аралас жүріп, ақынның жиені Сармолдамен бірге жыр жаттап,ақынның өзінен ауызша үйренген. Қашаған жырларының көбісін жатқа білген.
Слайд 31Көшен Өсербаев
Ақын жырларын хатқа түсіріп , жазбаша таратқан. Көшен де ақынның
немере інісі. Үйі Қашаған үйімен көп жыл бірге отырған. Қашаған жырларын кезінде ел аузынан жазып алып бізге жеткізген .
1901-1958 жылдары өмір сүрген
Слайд 32Қашағанға ақындықтың қонуы
« ... Жаз. Шілде. Өкшесі ойылып, табаны
сойылып мал соңында азап шегіп, арып- ашқан Қашаған бала таяғын жерге шаншып, шапанын күрке етіп жата қалса, көзі ілініп кетеді. Түс көреді. Түсінде бір қара кісі келіп, баланы қолынан тартып тұрғызып:
- Дорбалап аласың ба, қапшықтап аласың ба?- деп сұрайды.
- Бергеніңді аламын,- дейді Қашаған. Қара кісі қолын жайып бата береді.
- Өнер бердім, елге шаш, - дейді .
Слайд 33Қашаған ұйқыдан атып тұрса, жүрегі лоблып, кеудесін бір нәрсе керіп бара
жатады, қой ұзап кеткен. Алқына жүгіріп мал шетіне жете бергенде , жел айдаған бір түйеқарын қойды дүрліктіре үркітіп, ұзатып әкетеді. Ызаланған Қашаған осы жерде іле- шала түйеқарынға өлең шығарады.
Слайд 34Өмірінің соңғы шағы
Сексенге аяқ басып , жұбайынан ерте айырылып
жалғызбастылық меңдеткен ақын Құлат мекеніндегі елді аралап кетеді. Өмірінің соңғы жылдары Жем бойы, Астрахань қолтығындағы елдерге барып, бұқараның жағдайын жырға қосады.
Слайд 35
Ақын шығармашылығы негізінде орындалатын тапсырмалар :
І топ
1. «
Есқали сопыға айтқан» өлеңінің шығу тарихын баяндау;
2. Өлең жолдарындағы домбыраның киелі екендігін дәлелдейтін үзінділерден мысал келтір;
3. Өлеңнің көркемдік ерекшеліктерін және түсініксіз сөздерді анықта.
Слайд 36ІІ топтың тапсырмалары
“Бұл дүниеде не жетім” өлеңін мәнерлеп оқу
Өлеңнің тәрбиелік маңызын,
мәнін анықтау;
Көркемдік ерекшеліктеріне талдау жасау.
Слайд 37ІІІ топтың тапсырмалары
1.“Байларға” деген өлеңінде ақын көрсеткен байлардың бейнесін анықтау
2. Өлеңдегі
бейнелі сөз үлгілерін табу
3. Өлеңнің тәрбиелік маңызы
Слайд 38Қорытынды:
Қашаған жырлары қазақ әдебиетінде несімен құнды, бағалы?
Слайд 39
Түйін.
1. Байларды әшкерелеп, бұқараны жырлады.
2.Қанау, зорлық, зомбылық, паңдық, мастық жол
алған феодалдық дәуірдің системасын сынап, шенеді.
3.Халық басынан өткенді толғады.
4. Өнерді қорғады.
5. Елдікті, ерлікті жыр етті.
6. Заман қайшылығын, азғындығын сынады.
7. Кемтар бұқараны жырлап өтті, сол таптың үстем тап өкілдерін әшкерелейтін жалынды тілі болды.