Презентация, доклад на тему Сан есім. Сан есімнің семантикалық түрлері (ашық сабақ)

пайда болған. Әуелі сандар сызықшамен белгіленген. Кейін қалыптаса келе қазіргі таңдағы біздер қолданып жүрген сандар пайда болды. Адам баласы қазіргі біз түсінетін сандарды үйренуге талай ғасырларды бастан кешірген. әуелі олар табиғи сандарды (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) меңгерсе, нөлдің пайда болуынан сандарға революция жасалған, сөйтіп сандарды игеруде жаңа жүйелерді өмірге әкелді.
0 – «цифр» деген мағынаны береді. Ежелгі Үнді жерінде цифр – «сунья», арабтарда «сифр» сөзімен түсіндіріледі, яғни «бос орын», «түк жоқ» деген мағынаны білдірген. Ғылым мен өнердің қайта өркендеген дәуірінде (ХҮ-ХҮІ ғасырларда) математикалық еңбектер латын тілінен аударылып, «сифр» сөзі сол қалпы қалдырылған. Тек алғашқы әрпі ғана «ц» болып өзгертілген. Нөл таңбасы басқа сандарға елеулі өзгерістер әкеліп, санау, есептеу, сату және уақытты белгілеп берді.

болып табылады. Бұл барлық заттардың бастамасы. Графикалық жоба бойынша сақина немесе дөңгелек ретінде белгіленеді.

Қай тілде болсын бірлік сөзінің түпкі түбірі саналады. Адам өмірін басқаратын, әр пенде ұмтылатын сан болып есептеледі.

Даос ілімін ұстанғандар үшін жасампаздық саны. Қандай да бір құбылыстың, тіршіліктің, әлем жаратылысының бастауын білдіреді. Даостық ұғымда да қазақ халқының түсінігімен сәйкес «бірлік тынысы» дегенді білдіреді, сонымен қатар «рух үйі», «барлық тіршіліктің ортасы» мағынасын аңғартады. 1 саны шыршамен теңестіріледі. Баяу болса да басқалардан биік, көркем болып өсіп, ұзақ жыл сақталып, кез келгеннің көзіне жоғарыдан, алыстан-ақ ілінеді.

«1» САНЫ

әйел, күн мен түн, ақ пен қара. Екі санына қазақ халқының көзқарасы міне осындай болып келеді.

«2» саны

ұрпағын жалғастыратын еркек пен
әйелдің киелі одағы, ақ пен қара, жарық пен қараңғылық,
күн мен түн, жер шарының тепе-теңдігін сақтап
тұратын екі энергия: «инь» мен «янь» ұғымдарын білдіреді.
Өсу мен дамудың белгісі. Бамбук ағашына
теңеледі. өсу жылдамдығы өте тез, қолданылу мүмкіндігі өте кең.
«Оңай» сөзінің омонимі. Пифагорлықтарда екі саны бірліктің жоғалуын
білдіреді. Бұл сан махаббат, тұрақсыздық
және теңсіздік символы болып табылады. Екі саны жылылық
пен суықтық, мейрімділік пен қатыгездік,
жарық пен қараңғылықтың, байлық пен жұртшылдықтың арасында жүреді.

нәрсесіз болуы

Басы бар,
ақылы жоқ іс

Ғылымы бар,
амалы жоқ іс

Байлығы бар,
қайырсыз іс қылушы

Бір мен екінің қосындысы ретінде қандай да бір істің бастамасын да, жалғасын да білдіреді. Қытайларды үш саны біраз құбылыстың символикасы болып табылады. Жарықтың үш көзі – Жұлдыз, Күн, Ай. Үш бастау – Аспан, Жер, Адам. Отбасының үш элементі – еркее, әйел, ұрпақ. Үш саны қытайлардың түсінігінде Марс арқылы басқарылады және жалынға теңеледі. «Өсу» сөзінің синонимі.
Пифагорлықта үш санының негізінде жан-жақтылық пен бірліктің үйлесімділігі қалыптасқан. Көптеген халықтарда үш саны есептеудің соңы деп саналады. Оны толықтың, толудың, аяқталудың символы деп есептейді. Ежелгі Грекияда бұл сан – бақыттың саны. Ежелгі Вавилонда үш құдайға: Күн, Ай, Шолпанға табынатын болған. Діни сенім-нанымдарда, ертегілерде үш саны қасиетті сан болып есептелген. Оның сиқырлығы сол ол алдыңғы екі санның қосындысынан тұрады. Үш саны өткеннің, осы шақтың, келешектің символы.

Қазақ

жерге жоламауға тырысады. өйткені қытайларда төрт – «өлім» сөзінің омонимі. Шынымен де қытайлар осы санды көп қолдана бермейді. Тіпті биік ғимараттарда төрт және он төрт нөмірлі қабаттарды таба алмайсың. Сонымен, төрт қасірет саны болып саналады. Дегенмен бұл санның да өзіндік мағынасы зор. Төрт мифологиялық бастаманы білдіреді: Жер, Аспан, Күн және Ай. Төрт мифологиялық жануар: Жалғызмүйіз, Феникс, Панголин және Айдаһар. Қытайларда төрт саны шамға теңелген – бір қалыпты, жарық, ішінде жалын болса да, сырты жайма-шуақ.

іс көнсеңіз.
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ,
Бес дұшпанды білсеңіз.

құмай тазы,
берен мылтық,
қанды ауыз
қақпан,
майланғыш
ау, өткір
кездік

Ата,
әке,
бала,
немере,
шөбере,
шөпшек,
немене

Ай,
Меркурий
(Ғұтрад),
Шолпан
(Зуһра),
Күн,
Марс
(Миррих
немесе
Қызыл
жұлдыз),
Юпитер
(Мүштари),
Сатурн
(Зұхал).

құрғақшылық,
жұт
(мал
қырылу),
өрт,
оба (ауру),
соғыс,
топан су,
зілзала
(жер сілкіну)

Жерде
өлшеу
жоқ, аспандай
тіреуіш
жоқ,
таста
тамыр
жоқ,
тасбақада
талақ
жоқ,
Аллаһта
бауыр жоқ,
жылқыда өт жоқ

Пифагоршылар Афинамен байланыстырған. Ежелгі Египет философиясы мен астрономиясында ол өмірлік екі санның үш пен төрттің қосындысы деп қарастырылды. Үш адам - әке, шеше, бала өмірдің негізін қалайды. Ал төрт – бұл жарық, жел, жаңбыр, ылғалдылық жерді жеміс беруге дайындайды. Пифагордың ой қорытуы бойынша, үш пен төрттің қосындысы (үшбұрыш пен төртбұрыш символдары), аяқталғанның, тәмамдалғанның, қорытындының белгісі деп санаған. Сондықтан жеті саны қасиетті сан, өйткені адам баласы қоршаған ортаны (жарықты, дыбысты, иісті, дәмді) басындағы жеті «тесік» (екі көз, екі құлақ, мұрынның екі танауы, аузы) арқылы түйсінген. Жапондарда жеті қайырымды құдай, адам өмірінде жеті рет сәттілік болады. Христиан дінінде жеті саны – сенім, үміт, қайырымдылық, әділеттілік, сабырлық, ақылдылық және рухтың күші. Жеті саны – жалпы жер бетіндегі халықтар ұғымы бойынша қасиетті сан.

періштелер: 1. Жәбірейіл – пайғамбарларға
Аллаһ Тағаланың сөзін хабарлаушы. 2. Мекайіл – барлық адамға,
мақұлыққа берілетін ырыстың уәкілі. 3. Әзірейіл – барлық
адамның, жан-жануарлардың жанын алатын Құдай уәкілі.
4. Ысырайыл – ақырзаманға дейін сұлыны алып жүретін періште.
5. Дардайыл – ай, күн, жұлдыздардың уәкілі. 6. Ысмайыл – жер
бетіндегі киелілердің жебеушісі. 7. Зұлқайыл – қиямет күнінде
адамдарды алып баратын періште. 8. Ахрайыл – барлық дария,
көл, өзен, бұлақ суларының періштесі. 9. Мәлік – жеті тозақтың
уәкілі. Сонымен бірге қазақтарда тоғызқұмалақ – қазақ халқының
ұлттық дәстүрлі ойындарының бірі, ақыл-ой ойыны. Соңғы
деректерге қарағанда, оның шығу тарихы 4000 жылдық кезеңді
қамтиды. Ал кейбір мамандардың айтуынша, оның пайда болған кезі
бұдан да көп уақыт болуы әбден мүмкін. Тоғызқұмалақ өткен ғасырларда
қазақ даласындағы ең көп тараған ойын болатын.

көлемде таралған. «Қызға қырық үйден тыйым» дегенде ұғатынымыз қыз әдебіне деген көзқарас. Той жасап, қуаныш қызық болар болса, қазақ елінің бұрыннан қалыптасқан ұғымында «Отыз күн ойын, қырық күн тойын жасады» деген сөз қолданысы бар. Ер азаматтарға байланысты «Отызында орда бұзған, қырқында қыр аспайды» дейді. «Қырықтың бірі - қыдыр» деп үйге келген қонақ өзімен бірге ырыс, үйге құт әкеледі деп түсінген.

АДАМ;
4. ҰРПАҚ;
5. НӘРЕСТЕНІҢ ТӨСЕГІ;
6. ӨЗЕН АТЫ;
7. ҚАЗАҚ БАТЫРЫ

жайына қанып алған соң, енді Абай сол байлауын ашық білдірді(М.Әуезов).
2.Егер ол қызды арашалап алып қалса, мен бір қарғыстан аман қалар ем(С.Мұқанов).
3.Таныс біреу кездесер ме екен деп, Жабай жер үйлерді аралап кетті(Ғ.Мүсірепов).

● Ереже жаттау.

• Сан есімнің синтаксистік қызметіне көркем әдебиеттен мысалдар келтіру