Слайд 1Рисунок природы
Яҙмышыбыҙ – тел яҙмышы,
Беләм уның хаҡында:
Әгәр телем йәшәй икән,
Йәшәйәсәк халҡымда.
(Ирек Кинйәбулатов)
Слайд 2
)
Һәр кем өсөн дөнъялағы барлыҡ телдәр араһында иң ҡәҙерлеһе –
тәүге тапҡыр һөйләшә башлаған әсә теле.
Слайд 4
1999 йылдың 17 ноябрендә ЮНЕСКО-ның Генераль конвенцияһы Халыҡ-ара туған тел көнөн
булдырырға ҡарар иткән, 2000 йылдын 21 февраленән алып, һәр йыл был байрам билдәләп үтелә.
Слайд 5
Ни өсөн Халыҡ- ара туған тел көнө итеп 21 февраль билделәнгән
һуң?
Эш шунда: 1952 йылдын 21 февралендә алыҫтағы Бангладеш илендә үҙ әсә телдәре, бенгали телен, дәүләт теле итеп таныуҙы талап иткән демонстрацияның алғы сафында килгән студенттарҙың полицейскийҙар пуляһынан йәш ғүмерҙәре өзөлә.
Слайд 6
Дөнъя телдәре атласы
Башҡорт теле үҙ тарихында 3 яҙма алыштырҙы.
Борон- борондан
ғәрәп графикаһы ҡулланылып килгән.
1928-1929 йылдарҙа латин яҙыуы ҡабул ителә.
Ә 1940 йылда рус графикаһына нигеҙләнгән алфавит төҙөлә.
Слайд 7Полиглот
Грек телендә, поли - күп,
глотта - тел, йәғни күп тел
белеүсе кеше тигәнде аңлата.
Слайд 8Полиглоттар.
Сәйәсмәндәрҙән иһә, француз, немец, инглиз телдәрен камил белһә лә,
В.И. Ленин полиглот булмаған.
И.В. Сталин, грузин теленән тыш, абхазса белгән,
Н.С. Хрущев украинса белеүе менән маһайған.
Ә бына ғалимдар, яҙыусылар араһында полиглоттар байтаҡ.
А.С.Грибоедов үҫмер сағында уҡ француз, немец, инглиз, итальян, латин , грек, фарсы, ғәрәп һәм төрөк телдәрен белгән.
Л.Н.Толстой инглиз, француз, немец телдәрен камил белгән, итальян, поляк, чех һәм серб телдәрендә иркен аралашҡан, шуға өҫтәп, грек, украин, латин, төрөк, голланд, болғар телдәрен үҙләштергән.
Слайд 9
Күкрәк һөтөндәй саф әсә телен
Әйләндерҙең “мама” теленә
Ни урыҫса, ни башҡортса
белмәҫ
Имгәтелгән быуын тилерә.
Ә. Атнабаев
Слайд 12
Халҡым теле миңә – хаҡлыҡ теле.
Тел - күңелдең көҙгөһө»
«Татлы тел
– таш ярыр”
”Һүҙ бер көнлөк, тел – ғүмерлек”
”Тел яҙмышы, ил яҙмышы”
Әсә теле бер булыр”
“Иләк һорарға ла тел кәрәк”
”Күңеле буштың теле буш”
“Телен һаҡлаған – башын һаҡлар”
Слайд 14Телдең халыҡ тарихы, уның мәҙәниәте, донъға ҡарашы, телдең халыҡты халыҡ итеүҙә,
кешене шәхес итеп формалаштырыуҙа, уның белем һәм тәрбиә ҡоралы булыуы хаҡында арҙаҡлы әҙиптәребеҙ М.Аҡмулла, М.Кәрим, З.Биишева, Б.Бикбай, Р.Ғарипов, Х.Ғиләжев, Р.Бикбаев һәм башҡа ҡәләм оҫталары илһамланып ижад иткәндәр.
Слайд 15Халыҡтың бай, саф телендә туған тәбиғәт кенә түгел, ә уның бөтә
тарихы, рухи донъяһы сағыла. Бына ни өсөн кәрәк ул туған телде өйрәнеү! Бына ни өсөн туған телде өйрәнеү кешенең илһөйәр булып тәрбиәләүендә төп урында тора!” - тип әйткән рус яҙыусыһы К.Ушинский.
Слайд 161999 йылдың 21ғинуарында Башҡортостан Республикаһы халыктары телдәре тураһында» закон ҡабул итте.
Слайд 17Тел асылғас , үҙ телеңдә әйтә алһаң “Әсәй” тип,
Тел асылғас ,
үҙ телеңдә әйтә алһаң “Атай” тип,
Күҙҙәреңә йәш тығылмаҫ,
Туған телең әле был булмаҫ.
Һуңғы минутта үҙ телеңдә әйтә алһаң “Әсәй” тип,
Һуңғы минутта үҙ телеңдә әйтә алһаң
“Атай” тип,
Күҙҙәреңә йәш тығылыр
Туған телең ана шул булыр.
Слайд 18
Яҙмышыбыҙ – тел яҙмышы,
Беләм
уның хаҡында:
Әгәр телем йәшәй икән
Йәшәйәсәк халҡымда.
( Ирек Кинйәбулатов )