Презентация, доклад на тему Қазақ әдебиетіндегі халықтар достығының көрінісі

КММ
 
 
Бағыты: Қазақстанның тарихи ескерткіштері мен болашақ дамуы бар саяхат маршруттары
 
Секция: әдебиет
 Қазақ әдебиетіндегі халықтар достығы көрінісі
 
   Орындаған:
Қарағанды қаласы №10
ЖББО мектептің
9-сынып оқушысы Рымкулова Рабина
Жетекші: Жомартова Замзагуль Ергазиевна
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

бірлігін сақтаудағы роліне және ел тарихын сипаттайтын танымдық маңыздылығына талдау жасау. Қазіргі заман жастарына қазақ халқының ұлттық артықшылығы – қонақжайлығы екенін жеткізу. Адамдық бауырмалдық сезімдерді сипаттау арқылы жас ұрпақты Қазақстанды сүюге шақыру.
Гипотезасы: Біздің ғылыми жобамыз халықтар достығы туралы шығармалардың мағыналық сипаттамасын жасап, жастарды достықты қадірлеуге, соның ішінде өз Отанын сүюге, патриоттық сезімдерге үйретеді.

шығармаларды жинастыру кезінде.

қызығушылық таныта алатынын, ол шығармалардың отаншылдықты үйренетінін көрсету.
Зерттеудің нәтижесі: қазіргі заман жастарын Отанды сүюге, еліміздегі ел бірлігі мен бейбітшілікті қадірлеуге үйрету үшін бұл шығармаларды үлгі ретінде көрсетуге, сабақ барысында пайдалануға болады.

ұлыстар тату-тәтті өмір сүріп отыр. Біздің еліміздегі татулық пен бейбітшілік осы ұлттар мен ұлыстардың бір-бірін кемітпей, жақсы достық пейілмен бірге өмір сүріп жатқандығының арқасы. Бұл – біздің Қазақстанның өзге елдерден артықшылығы, қазақстандықтардың мақтанышы. Ендігі міндет – осы достық пен татулық идеясын болашаққа апару, келешек ұрпақ жүрегіне мәңгі орнату. Бұл міндетті орындау үшін жастарымыздың ел ішіндегі татулық пен адамгаршіліктің тамыры қайда жатқанын түсінулері керек. Жас ұрпақ оқитын көркем шығармалар мен жастар мен үлкендер бірге көретін көркем фильмдер, деректі фильмдер, өлеңдер мен әндер осы сезімді бойға сіңіруге көмектеседі. Сондықтан да ұрпақ тәрбиесін қалыптастыруға үлкен үлес қосатын әдеби шығармаларды халықтар достығы тақырыбы суреттелуі керектігі – заман талабы.

астына біріктіріп отырған мемлекет саясаты ғана емес, қазақ деген жаны жомарт, жүрегі ақ, қолы ашық, адал да ақкөңіл халықтың бауырмалдығы мен адамгершілігі екендігіне көз жеткіздім. Қай шығарманы оқып отырсам да, адамдық қасиеттерді бәрінен жоғары қоятын қазақ халқының ұрпақтан-ұрпаққа мирас етіп отырған «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» қағидасы байқалып тұр. Адамның бәрін өзіндей көретін халықтың өзіне жасаған қамқорлығын бағалай білетін басқа ұлт өкілдері бұл сөзімді жалған демес.

өзіндік саяси және экономикалық жүйесі бар, көптеген әлем елдері мойындаған егеменді, тәуелсіз мемлекетке айналды. Тәуелсіздік жағдайындағы сол жылдардың маңызды жетістігі – Қазақстан Республикасы өзін бүкіл әлемге егеменді ел ретінде мойындатып, қазақ ұлтын, сондай-ақ, көп ұлтты мемлекетімізді халықаралық деңгейде танытып бере алды. Мұнда бүгінгі таңда өзара татулық пен келісімде жүзден астам ұлттар мен этностар, этникалық топтар өкілдері тұрады. Дамыған, өркениетті қоғам құру, құқықтық мемлекет пен толыққанды азаматтық қоғам қалыптастыру қай елде болмасын, сол елде тұратын ұлттар мен халықтардың достық қарым-қатынасынсыз мүмкін емес. Қазір әлемде үш мыңға жуық ұлттар мен ұлыстар өмір сүріп жатыр. Олар екі жүзден астам мемлекетке біріккен. Әлемдегі мемлекеттердің басым көпшілігі бір ұлтты емес, көп ұлтты. Әлем халықтары күн өткен сайын этностық құрамы, мәдениеті мен өмір салты бойынша әр түрлі бола түсуде. Бұл мемлекеттер ішіндегі көші-қон мен аралас некелердің көбеюіне де байланысты болып отыр. Бұл заңды құбылыс болғанымен, өкінішке орай, көп жағдайда сол мемлекеттер ішінде не мемлекеттер арасында ұлтаралық шиеленістің күшеюіне, тіпті, кейде ашық дау-жанжалдарға, кантөгістерге әкеп соғуда. Ал өз ішінде жанжалдасулар жиі болатын мемлекеттерде, соғыс өртіне шарпылып отырған мемлекеттерде халықтың жағдайы алдымен әлсірейтіні белгілі. Сондықтан да ұлтаралық келісім мен сан ұлтты адамдар арасындағы татулық қазіргі таңда қоғамдағы ең маңызды мәселелердің біріне айналып отыр.

мекендеуші барлық этностардың ынтымағы мен бірлігінің арқасы. Тәуелсіздігімізді тұғырлы ететін де, елімізді жаңа белестерге шығаратын да біздің осы қоғамдық татулығымыз. «Бірліксіз ел тозады, бірлікті ел озады» дейтін даналықтың шындығына бүгінде бәріміздің көзіміз жетіп отыр», — деп Елбасы Н.Ә. Назарбаев айтқандай, бүгінде мемлекетімізде ұлттар достығы берік сақталып отыр.

ұлыстар тату-тәтті өмір сүріп отыр. Бұл – біздің Қазақстанның өзге елдерден артықшылығы, қазақстандықтардың мақтанышы.

үйлерінен, жерлерінен күштеп қоныс аударылған кәріс халқының қазақ жеріне қалай әкелінгені суреттеледі. Қайда бара жатқандарын, не үшін үйлерінен, жерлерінен айырылғанын түсінбесе де, үлкен қорқыныш пен белгісіздік құрсауында қалса да, бір-бірлеріне көмектесіп келе жатқан халықты үкімет жендеттері айдалаға тастап кетеді. Жауыздар адамдарға «Осы жерде өлесіңдер. Сендерге ешкім көмектеспейді» десе, жергілікті халыққа, қазақтарға «Далада жатқан адамдарға жақындамаңдар, олар адам жегіштер» деп қорқытады. Алайда, жергілікті қазақтар адамгершілік танытып, кәрістерді өз үйлеріне апарады. Қазақтар өздері де үкіметтен қорқады ғой, сонда да адамдарды далада өлтіріп қарап отыра алмайды. Өздерінің де тамақтары аз, жағдайлары нашар болса да, қолдарындағы барын бөліп береді. Маған, әсіресе, ауыып жатқан қарт адамды емдеу үшін жалғыз қойын сойып, соның терісіне орап, қарт адамды өлімнен құтқаратын жері қатты әсер етті. Осы істегендері үшін үкіметтен қорлық көрсе де, қазақ халқы үлкен адамдық танытады. Жалғыз кәрістер ғана емес, дарқан қазақ құшағына шешендер де, жер аударылған немістер де, өзбектер де сыйып кетеді. Оларды үкіметтен қорғап, балаларын оқытып, өздеріне үй салып беріп, колхоздан жұмыс беріп, жаман адамдардан қорғап жүретін колхоз председателі – Орынбай сол адамдардың бәріне туған әкесіндей не ағасындай болып кетеді.

деңгейде өз  көреременін жинап үлгерді. Біз тарих кітаптарынан ақтарып отырып оқитын Сталин заманындағы өзге  ұлттарды қазақ жеріне қоныстандыру саясатының құрбандарын және олардың кешкен ауыр да, азапқа толы тұрмыстарын осы фильмнен көре аламыз. Ауыл ағасы Орынбайдың бойына достыққа адалдық, қонақжайлылық, турашылдық, әділеттік жолында басын бәйгеге тігуге дайын батырлық сияқты жағымды қасиеттер топтасқан.
Ұжымдастыру, ашаршылық, саяси қуғын-сүргін, соғыс сияқты небір зобалаңға тап келсе де, адалдығынан айнымаған, тектілігін жоғалтпаған, ізіне шам алып түскен сатқындардың сөзіне арбалмай, бір-бірін отқа итермеген қазақ сияқты мәрт халықтың ерлігі еріксіз таң қалдырады. Кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттар амалсыз туған жерінен алыстап қазақ еліне келген кезде қатты жатсынады. Бірақ бауырмал қазақ халқы оларды төріне шығарып, бір үзім нанын да бөліп береді. Фильмде жұрттың берекесі мен бірлігін ойлап, елдің қамын жейтін нар тұлғалы азамат Орынбай - өмірде болған кейіпкер. Ол өз туған жерінен амалсыз көшіріліп әкелінген әртүрлі  ұлттарды жатырқамай, бауырына басады. Міне, қазақтың қазақшылығы да осында ғой... Нағыз бұқпасыз шындықты дәл көрсеткен көркем туынды сапасы жағынанан да ешқандай фильмдерден кем емес. Фильм соңы мәрт азамат – Орынбайдың Сібірге жер аударылуымен аяқталады.

туған үйлерінен, жерлерінен күштеп қоныс аударылған кәріс халқының қазақ жеріне қалай әкелінгені суреттеледі. Қайда бара жатқандарын, не үшін үйлерінен, жерлерінен айырылғанын түсінбесе де, үлкен қорқыныш пен белгісіздік құрсауында қалса да, бір-бірлеріне көмектесіп келе жатқан халықты үкімет жендеттері айдалаға тастап кетеді. Жауыздар адамдарға «Осы жерде өлесіңдер. Сендерге ешкім көмектеспейді» десе, жергілікті халыққа, қазақтарға «Далада жатқан адамдарға жақындамаңдар, олар адам жегіштер» деп қорқытады. Алайда, жергілікті қазақтар адамгершілік танытып, кәрістерді өз үйлеріне апарады.

ақсақал бәрінен бұрын бала таңдау құқығы бар болса да, неміс баласы Зигфрид Вагнерді таңдайды.
«Жалпы арғы текті қазу – азаматтың ісі емес. Қазір бәріміз бір өзеннің арнасы, бір атаның баласымыз. Бір семьяның мүшесі, бір ұлыстың ұлымыз».

әрбір азаматтың Конституциямен кепілдік берілген азаматтық құқықтары мен еркіндігі толығымен қолданылатын этносаралық және конфессияаралық келісімнің айрықша үлгісі қалыптасты

Қазақ

айтылып келе жатқан маңызды мәселелердің бірі. Бұрыннан «Достықта жоқ шекара», «Досы көпті жау алмайды», «Доссыз өмір – тұзсыз ас» деп санайтын қазақ халқы «Адам – адамға дос, жолдас және бауыр» деп санайды. «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» деген Абай сөзі – нағыз толеранттылықтың белгісі.
Осылайша, адамдар арасындағы достық қарым-қатынасты бәрінен биік қоятын қазақ халқының әдебиетінде бүгінгі күні достық тақырыбы әлі де өзектілігін жоймай отыр. Еліміздегі татулық пен бірлікті сақтап қалу үшін, Қазақстанды мекендейтін қаншама ұлт өкілдерінің өмірі мен жағдайы, өткені мен бүгіні, тарихы мен салт-дәстүрлері туралы көркем туындылардың болғаны өте маңызды. Сол туындылар арқылы адамдар бір-бірлерін таниды, бір-бірлеріне деген құрметі артады.
Алайда қазіргі қазақ әдебиетінде сол бір сан алуан зұлмат жылдары қазақ жеріне келіп паналап, қазақ халқының кең пейілі мен бауырмалдығы арқасында аман қалған ұлттар мен ұлыстар туралы көркем туындылар тым көп емес екен. Олар туралы көркем әдебиеттердің көп болуы керек деп ойлаймын. Сонда ғана бүгінгі ұрпақ кімнің кім екенін жақсы біле түсер еді. Достық пен адамгершіліктің маңызы кез келген қарым-қатынастан ұлы екенін түсінер еді. Өйткені «Бір атаның балалары» хикаятында Зигфрид айтқандай, «Жалпы арғы текті қазу – азаматтың ісі емес. Қазір бәріміз бір өзеннің арнасы, бір атаның баласымыз. Бір семьяның мүшесі, бір ұлыстың ұлымыз».
Мен болашақта осы халықтар достығы тақырыбында жазылған әдеби кітаптарды зерттеуімді әрі қарай жалғастыратын боламын.