Слайд 1Сабақтың тақырыбы:
40 – 41. Қазақстандағы экономикалық жағдай
Слайд 2I – топ
Орыс шаруаларын Қазақстанға қоныс аудару
II – топ
Қазақ ауылының жағдайы
III
– топ
Жаңа өндірістік орындардың дамуы
IV – топ
Сауда және қалалар
Слайд 4I – топ “Тарихи диктант”
1861 жылдың 19 ақпанындағы патша
нұсқауынан кейін Ресейде жаңа аграрлық реформаны жүзеге асыру қолға алынды.
XIX ғасырдың 60-жылдарының Қазақстанға қоныстандыру ісі басталды.
XIX ғасырдың 70-жылдарынан Ақмола, Семей, Жетісу, Орал, Сырдария, Торғай облыстарына орыс-украин шаруаларын қоныстандыру жаппай етек алды.
1868 жылы “Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы” жаңа ереже қабылданды.
1889 Жылы 13 шілдеде «Село тұрғындары мен мещандарының қазыналық жерлерге өз еркімен қоныс аударуы және олардан бұрынғы қоныс аударғандар жағдайын қарастыру» жөнінде жаңа заң қабылданды.
Слайд 5II – топ Тарихи диктант
XIX ғасырдың ортасынан қазақ жеріне жаңа өндірістік
қарым-қатынастардың тарала бастауы қазақ ауылынын шаруашылық өміріне, әлеуметтік жағдайына әсерін тигізбей қоймады. Мал шаруашылығымен қатар отырықшы жер шаруашылығының етек ала бастауы байқалды.
Дәстүрлі көшпелі өмірге негізделген мал шаруашылығы Сырдарияға жақын аудандарда, Орталық Қазақстанда , Бетпақдалада, Маңғыстауда, Семей, Ақмола облыстарында және басқа да өлкелерде сақталынды.
Патша өкіметінің қауымдық жерлерді зорлықпен басып алу саясатын жүргізуі, отаршылдық-әкімшілдік басқару әдісінің күшеюі қазақ шаруалары арасында әлеуметтік жіктелуді тездетті.
Қалалар мен орыс қоныстарының маңайында орналасқан немесе көшіп-қонып жүрген қазақ шаруалары біртіндеп нарыққа тартыла бастады.
XIX ғасырдың 70-80 жылдарынан бастап кедейленген қазақтар күнкөріс көзін табу мақсатымен тау-кен орындарына, қалалы жерлердегі ірілі-ұсақты кәсіпорындарға тартыла бастады.
Слайд 6III – топ “Тарихи диктант”
XIX ғасырдың 30-50 жылдарында қазақ
жеріндегі табиғи байлық көздері біршама анықталып, көмір, кен, тұз, қорғасын жылдан жылға көптеп өндіріле бастады.
Ресейлік кәсіпкерлер өз қаражатын Қазақстан сияқты пайдалы табиғи қазба байлықтары мол өлкеге әкелді.
Ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдейтін тері, май кәсіпорындары іске қосылып, Каспий, Арал теңіздерінде, Балқаш көлінде балық аулау кәсіпшілігі қанат жайды.
Қазақстанды елдің басқа аудандарымен байланыстыратын теміржол тораптары салынды.
Успен кеніші, Қарағанды көмір алабы, Екібастұз, Риддер өндірістік орындары бүкіл елге белгілі болды. Тау-кен орындарымен қатар қазақ жерінде тұз өндірісі де ұлғайды.
Слайд 7IV – топ “Тарихи диктант”
Ауылдың әлеуметтік және шаруашылық өмірінде малды
саудалап, оны тауарға айналдыру ерекше байқала бастады.
XIX ғасырдың екінші жартысында орталық өнеркәсіпті аудандардан мақта, мата өндірісінің бұйымдары да көптеп әкелінді.
1832 жылы Бөкей (Ішкі) Ордасында ашылған түңғыш жәрмеңке осы өңірдегі ірі сауда орталығына айналды.
Аса ірі жәрмеңкелердің бірі – Семей облысы, Қарқаралы уезіндегі Талды-Қоянды деген жерде 1848 жылы ашылған жәрмеңке.
XIX ғасыр мен XX ғасырдың басында қазақ жерінде 19 жаңа қала пайда болды.
Қазақ халқының саны түрліше жолдармен қоныс аударған шаруалар мен ауылдан қол үзген қазақтардың, сондай-ақ ішкі демографиялық өсім есебінен қалыптасып отырды.
Слайд 9“Екі шындық, бір жалған”
І - топ
1. Әуелгі кезде патша өкіметі қазақ
өлкесін казак-орыс әскерлерінің күшімен қамалдар салып отарлауды жүзеге асырды.
2. Келімсектерге көшпелі қазақтардың жерін тартып алып беру, тұрақты қоныстарынан ығыстыра бастау, жергілікті қазақ ауылдарының мүддесімен ешқандай санаспаудың салдары байқалды.
3. Қоныстандыру саясаты, сонымен қатар Сырдария облысын қамти алмады.
ІI – топ
1. Дәстүрлі көшпелі өмірге негізделген мал шаруашылығы Сырдарияға жақын аудандарда, Орталық Қазақстанда, Бетпақдалада, Маңғыстауда, Семей, Ақмола облыстарында және басқа да өлкелерде сақталған жоқ.
2. Егін шаруашылығымен шұғылдану ауылды астықпен, тұқыммен тұрақты қамтамасыз етіп отыруға мүмкіндік берді.
3. Патша өкіметінің қауымдық жерлерді зорлықпен басып алу саясатын жүргізуі, отаршылдық-әкімшілдік басқару әдісінің күшеюі қазақ шаруалары арасында әлеуметтік жіктелуді тездетті.
III – топ
1. Қазақстанды елдің басқа аудандарымен байланыстыратын теміржол тораптары салынды.
2. Табиғат байлықтарының қауырт игеріле бастауы, ақша-тауар қатынастарының дамуы банк-кредит ұйымдарына жол ашты.
3. Сібірлік 75 сауда бөлімшесінің жиырмасы Қазақстанда қызмет етті.
IV – топ
1. Фабрикада жасалынған тауарлар ортаазиялық сапасы төмен майда бұйымдарды ығыстырып, олардың көшпелі қазақтармен саудадағы үлесін төмендетті.
2. Қазақстан аудандарындағы жағдайды салыстыра қарасақ, жәрмеңкенің басты дамыған өңірі
Семей облысы еді.
3. Ірі қоныстарда біртіндеп өнеркәсіп орындарының салынуы, жұмысшылар санының өсуіне және
Ұлттық құрамының өзгеруіне әсер етті.
Слайд 10Үйге тапсырма
Қазақстандағы экономикалық жағдай