Слайд 1Маңғыстау облысы Ақтау қаласы
«№11мамандандырылған физика-математика мектебі» КММ
Химия-биология пәнінің мұғалімі
Сәрсен Алтынай Жетекқызы
Слайд 2Сыныптан тыс сабақ
“Химия тұрмыста және медицинада ”
Слайд 3Сабақтың тақырыбы «Химия тұрмыста және медицинада»
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік. XXI ғасыр-химия ғасыры.
Күнделікті тұрмыста және медицинада қолданылатын химиялық заттар, олардың пайдасы мен зияны, химиялық элементтердің адам ағзасында атқаратын рөлі туралы, жас ерекшеліктеріне қарай нақты түсінік қалыптастыру.
ә) Дамытушылығы. Химия ғылымына деген дүниетанымдық, диалектикалық көзқарастар қалыптастыру. Ғылыми түсініктерін молайту. Жеке бас гигиенасын сақтау күнделікті тұрмыста және медицинада қолданылатын химиялық қоспалардың адам денсаулығына зияны мен пайдасы туралы түсіндіру- студенттермен пікір алмасу.
Б) Тәрбиелілік. Студент -жеке тұлға. Студенттердің өз ойын, пікірін еркін айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: слайдтар, Химиялық құрал-жабдықтар, Д.И.Менделеев кестесі.
Кештің жоспары:
1.Кіріспе сөз
2. Таныстыру бөлімі
3. Викториналық сұрақтар
4. Ғажайып алаң
5. Химия сиқырлары (қызықты тәжірибелер)
6. Сөз жұмбақ шешу «Қаныштың монологы»
7. Дәріханаға саяхат
8.Қоштасу бөлімі ән «Атамекен»
9.Қорытындылау Екі жүрек бір тілек
Слайд 4 Химиялық білім жалпы адамзаттың құндылықтарға, дүниежүзілік экономикалық білім жетістіктеріне ынта
қойған. Егеменді Қазақстан Республикасының дамуына белсене қатысатын, өзін - өзі жетілдіріп отыруға ұмтылатын, жауапкершілік сезімі бар жас адамның жеке басын қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосуға міндетті. Тәуелсіз мемлекетіміздің келешегі өркениетке жету жолындағы бәсекелестікте өз бетінше өмір сүре алатын шығармашыл жастардың қолында.
Слайд 5І. Бөлімі: химия таңбаларымен таныстыру.
Қолға алып, химияның әліппесін,
Қызығып қарай бердім әріптерін,
Біз
үшін жұмбақ болған бұл кітаптың,
Ұзтазым ашып берді бізге кілтін.
Химия әліппесіндегі 118 химиялық таңбаның бүгін сегізі өз сырларын ашады.
Слайд 6II. Бөлім:
Ғажайып кәрсе химия,
Тұңғиық сыры әр алуан.
Жоғалып бір зат зым-зия
Жаңадан бірі
жаралған
Слайд 7Викториналар І топ
1.Адам ағзасында қай элемент жетіспеушілігінен тіс жегі ауруына
ұшырайды?
Фосфор
2.Алғаш
рет химиялық қару ретінде қолданылған зат?
Хлор СІ2
3.Ең жоғары электротерістілік мәнге ие болатын галоген:
Фтор
4.«Бром» атауының мағынасы——
Сасық
5.Крахмалды бояуға болатын зат.
Йод
6. Құрамында қызыл фосфоры бар, тұрмыста өте қажет зат
Сіріңке
7.Жалынды көк түске бояйтын метал?
Калий
8. Ауада жанатын металл?
Магний
9.Сары түсті металл?
Алтын
10.Темірді тот басуда қорғайтын металл?
Мырыш
Слайд 8Викториналар ІІ топ
1.Сүйек пен тісте кездесетін металл
Ca
2.Үйлеріңде бар тамаққа қажетті зат
NaCL
3.Терінің қышыма ауруына қарсы жасалатын майдың құрамының басым бөлігін құрайтын химиялық
элемент
S
4.5 ℅ спирттік ерітіндісі қан тоқтатуға қолданылатын элемент
I2
5.Пластикалық хирургияда сынған сүйектерді бекітуге және адам бас сүйегіндегі саңылауларды
жабуға қолданылатын элементтер
Ti , Ta
6.Химияның ең маңызды элементі және Жер бетіндегі көптеген тірі ағзалардың тыныс алуын
қамтамасыз ететін элемент
O2
7.Ауатамыр демікпесімен ауырған адамдарға тыныс алуға пайдаланылатын элемент
He
8.Медицинада ұйқы келтіретін, ауруды басатын препараттар алатын элемент
Rb
9.Қан аздығы ауруын тудыратын элемент .
Fe
10. Есінен танған адамға алғашқы көмек ретінде қолданылатын сұйықтық
Нашатыр спирті
Слайд 10
физика
биология
химия
география
медицина
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 11
физика
биология
химия
география
медицина
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 12
физика
биология
химия
география
алгебра
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 13
физика
биология
химия
география
медицина
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 14
физика
биология
химия
география
медицина
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 15
физика
биология
химия
география
медицина
Қазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 16
физика
биология
химия
география
медицина
ҚазақҚазақ тілі
Логикалық есеп
Слайд 17Йод тапшылығынан болатын ауру
жауабы
Зоб (жемсау)
Слайд 18Табиғатта көп тараған галогенді қосылыстар
жауабы
Сильвинит,
бишофит, карналлит
Слайд 19Хлордың физикалық қасиеттін сипаттап бер
жауабы
Сарғылт жасыл түсті, тұңшықтырғыш өткір иісті
Слайд 205% спирттік ерітіндісі қан тоқтатуға қолданылады?
жауабы
Иод
Слайд 2130 г тұзды 170 г суға еріткенде түзілетін ертіндегі тұздың үлесң
Слайд 22Мен Ақбаймын, Қарабай және Қазбек деген сыңарларым бар. Үшеуміз егіз болғанымызбен,
түрімізде мінезіміз де әр түрлі. Менің мінезім нашар, тез тұтанып шыға келемін,қызбамын. Өзім улы заттар қоймасында жұмыс істеймін? Екі ағам маған қарағанда момындау. Қарабай әскери адам, түтінін бұрқыратып темекі шегеді де жүреді.Қазбек сіріңке зауытының директоры. Мен және ағаларым кімдер?
жауабы
Ақ,қара, қызыл фосфор
Слайд 23Жұмбақ
Газбын өткір иісті
Салмағым ауыр ауадан
Өткен талай соғыста
Тұншыққан менен көп адам
жауабы
Хлор
Слайд 24IV кезең. Қызықты тәжірибе жасау.
1топ. Зат құрамындағы крахмалды анықтау
Қажетті құралдар: 1г
ұн, ас қасық (45 мл), табақша, йод,
табақшаға ұнды салып, үш ас қасық су құйып араластырыңыз,
3 - 4 тамшы йод тамызыңыз.
Нәтиже: йод пен крахмал бірігіп көк - күлгін түс береді.
Неліктен: крахмалдың молекуласы - өте үлкен. Ол сыртына
тармақшалар бағытталған, ұзын бұратылған спиральға ұқсайды,
бұл спиральда йод ұсталынатындықтан крахмал көк – күлгін
түске боялады.
2-топ. Асқын тотықтың өзгеруі
Картоп көмегімен сутегі асқын тотығын суға және оттегіне
ыдырату.
Қажетті құралдар: асқын тотық, картоп, қағаз, стақан, стақанды
орталап асқын тотығымен толтырыңыз, стақанға шикі картоп
кесіндісін салыңыз, не болатынын байқаңыз.
Нәтиже: газ көпіршіктері бөлінеді.
Неліктен: картоп құрамында каталаза атты фермент бар.
Ферменттер клеткалар да болады. Олардың функциясы – ірі тағам
заттарының кішірек, жеңіл сіңірілетін заттарға айналуын тездету.
Картоп клеткасындағы каталаза сутегінің асқын тотығын су мен
оттегіне тез айырады.
Слайд 25V. Бөлім
Химияда болады көп ыдыстар,
Тәжірибе жасалады жұмыстар.
Сол ыдыстың атын атап берейік,
Химияның
кереметін сол ыдыстан көрейік
Сөз жұмбақ шешу «Қаныштың монологы»
Суретте көрсетілген зертханалық құрал-жабдықтардың аттарын сөз жұмбақтағы торкөздерге дұрыс тауып жазсаңыз. Қазақстандағы химия ғылымының өркендеуіне үлкен үлес қосқан ғалым Қаныш Сәтбаевқа арналған Ә.Тәжібаевтің өлеңінің атын оқи аласыз.
Қаныштың монологы
Слайд 30
Дәріхана қызметкерлері туралы түсінік
Провизор-аналитик. Бұл саланың
мамандары дәрілерге талдау жасайды.
Бұл мамандар
фармацевтика
Институтында даярланады.
Провизор-технолог. Бұл мамандар
кейбір күрделі дәрілерді өздері жасайды.
Бұл мамандар да фармацевтика
институтында даярланады.
Фармацевт. Жасалуы анағұрлым оңай
дәрілерді жасайды әрі дәрілерді
сатумен айналысады. Бұл саланың
қызметкерлері орта арнаулы медицина
училищелерінде даярланады. Дәріхана
қызметкерлерінің халыққа қызмет
ету түрлері: дайын дәріні сату, кейбір
дәрілерді жасау, оларды үйге (инвалид,
қартгар) тарату және ағарту, насихаттау
жүмыстары.
Слайд 31Ерітінділер даярлау
Көп қолданылатын ерітінділер тізімі
мен еріткіштер тізімі беріледі. Ерітінділер
Конценстрациясын есептеу үлгілеріжәне
оларды
қолдану жолдары көрсетіледі.
Даярланған ерітінділердің қолдану
жолдары, іздеп отырған ерітіндіні
титрлеу, түрлі ерітінді, микстура даярлау
жолдары адамға пайдаланылатын
ерітінділер 1 литр ерітіндідегі молярлы
ерітінділер болып келеді. Дәріханада
судағы ерітінділерден басқа да
еріткіштер қолданылады. Атап айтсақ,
фенолфталин ерітіндісін даярлау
үшін этил спирті пайдаланылады.
Фенолфталиннің спиртін ерітіндідегі
массалық үлесі 1% етіп даярлайды.
Мұндай ерітінділер титрлеу үшін қажет.
Слайд 32Заттарды анализдеу әдісі
Мұңда химиялық, физикалық химиялық
анализдеу әдістері қолданылады. Ол
кездегі ұстанымдар (принцип)
титрлеу,
индикаторларды пайдалану болып
табылады. Дәріханадағы заттардың
сандық құрамын анықтау үшін көбіне
титрлеу әдісі қолданылады. Бұл әдістің
мазмұны — ізделініп отырған заттардың
барлық молекулалары іздеуші заттардың
молекулаларымен толық алмасу
реакциясына түсуі қажет. Толық
алмасқан уақыты әрекеттесуші заттардың
РН ортасындағы түсінің өзгеруімен
анықталады. Әрі қарай реакцияға түскен
заттардың мөлшері бойынша іздеп
отырған заттың көлемін тауып алуға
болады. Дәріханада титрлеуден басқа РН
метр, спектрофотометр, рефрактометр,
Флюрометр аспаптары қолданылады.
Слайд 33Өлшеу қызметі
Дәріханада дәрі жасау
барысында заттарды өте
дәлдікпен өлшеу қажет.
Дәріханада өлшеу
жұмыстары
төртінші
санға дейінгі дәлдікпен
жүргізіледі. АДВ-200
Аналитикалық
таразылардың өлшеу
нормасы 260 грамға
дейін. Ауытқудың
нормасы Ғ5% дейін ғана
болады.
Слайд 36Химиялық элементтердің адам ағзасындағы ролі туралы эссе жазу