Слайд 1КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ АРАСЫНДАҒЫ ГЕНЕТИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫС
Слайд 2 Сабақтың мақсаты
Білімділік: Аталған қосылыстардың арасындағы байланыстарды (генетикалық) түсіндіру
арқылы оқушылардың білімін толықтыру.
Дамытушылык: Әр түрлі жаттығу жұмыстарын, тест тапсырмаларын орындату арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту. Оқушыларға қосылыстардың қасиеттерін түсіндіру, қолдану ережелерін үйрету
Тәрбиелік: Ұжыммен және топпен жұмыс істеуге, сүйіспеншілікке, шығармашылыққа тәрбиелеу.
Слайд 3Сендерге белгілі көмірсутектер кластарының арасындағы өзара айналуды мынадай сызбанұсқамен көрсетуге болады:
Алкандар
Алкендер, алкиндер Циклоалкандар
Ароматты көмірсутектер
Слайд 41. Рет сандармен (1-6) берілген көмірсутектердің түрлерінің тұстарына әріптермен белгіленген сәйкес
жалпы формулаларын жазыңдар:
1)алкандар;
2)циклоалкандар;
3)алкендер;
4)алкадиендер;
5)алкиндер;
6)арендер
а) CnH2n ә) CnH2n-6 б) CnH2n+2 в) CnH2n-2
Слайд 52.Келтірілген көмірсутектердің формулаларының тұстарына атауларын, формулаларын жазып кестені толтырыңдар:
Слайд 63. Көмірсутектердің әр түрлі кластарының көміртек атомдары арасындағы байланыстардың түрлері туралы
білімдеріңді жинақтап, оларды салыстырып берілген кестені толтырыңдар:
Слайд 84. Сұрақтар:
1.Изомерлер деп қандай заттарды айтады, арендерге изомерленудің қандай түрлері тән?
2.Көмірсутектердің
қандай гомологтық қатарларының жалпы формулалары бірдей болатынына және қайсылары өзара класаралық изомер болатынына мысалдар келтіріңдер.
3.Көміртек атомдарының саны бірдей болғанда алкандар, алкендер және алкиндердің изомерлерінің саны бірдей ме? Мысалдар келтіріп, дәлелді жауап беріңдер.
4.Көмірсутектерге байланысты изомерленудің түрлері туралы білімдерінді жүйелеп, төменде келтірілген кестедегі изомерленудің әр түріне мысалдар келтіріп, кестенің сәйкес бағандарындағы орындарға «+» немесе «-» таңбаларын қойыңдар.
Слайд 115. Төменде бірілген заттарға мүмкін болатын изомерлерін жазып, жүйелі номенклатурамен атаңдар
1
топ C6H12 (гексен-1)
2 топ C6H10 (гексадиен-1,3)
3 топ C6H10 (гексин-1)
Слайд 126. Берілген заттардың ішінде қайсылары бір-бірімен әрекеттесетінін тауып, реакция теңдеулерін жазып,
түзілетін өнімдерді және реакцияларды атаңыз.
а) CH4, CH3CI, CI2, C2H6, C2H2, HBr, C2H4, H2.
CH4 → Х → C2H6 → Y
ә) C2H6, HCI, H2O, Br2, C2H4, C4H6, H2, C2H5OH.
C2H6 → X → C2H5OH → Y
б) C2H4, CI2, C2H2, Na, C6H6, H2, CH4, C6H5Br.
CH4 → X → C6H6 → Y
Слайд 137. Көмірсутектерді химиялық қасиеттері бойынша салыстырып, кестені толтырыңдар:
Слайд 158. Зертханалық жұмыс.
Көмірсутектердің құрамдарындағы: а) қос байланысты; ә) үш байланысты қалай
анықтауға болады? Мысалдар келтіріп түсіндіріп, тиісті химиялық рекаиц теңдеулерін жазыңдар.
Жеке ыдыстарда гексан, гексен-1, гексин-1, бензол берілген. Қай заттың екенінқалай анықтауға болады? Жұмыс жоспарын құрып, сәйкес реакция теңдеулерін жазыңдар.
Метан, этилен, ацетилен және бензолды жаққанда жалын түстерінде өзгешеліктер бола ма? Дәлелді жауап беріңдер.
Слайд 169. Топтар арасында жарыс. Көп нүктенің орынында болатын қажетті сөздерді табу.
1) Органикалық қосылыстарды көміртек ............. валенттілік көрсетеді.
2) Құрамында екі қос байланысы бар көмірсутектер ............... деп аталады.
3) Қанықпаған көмірсутектерге ................... реакциясы тән.
4) Барлық органикалық қосылыстарға .................. реакциясы тән.
5) Табиғи каучукті ................. ағашынан алады.
6) Синтетикалық каучуктің мономері .................... болып табылады.
7) Бензолды 1825 жылы .................... ашты.
8) Ароматты көмірсутектердің ең негізгі өкілі ..................
9) Бутанда ....................... изомер болады.
10) Галогенсутектердің бөлінуі ......................реакциясы деп аталады.
11)Ацетиленге судың қосылуынан .................... алады.
12)Этиннің техникалық атауы .....................
13)Бутен-1-ге бутен-2 ..................... болады.
14)Бензолға толуол ....................... болады.
15)Судың бөліну реакциясы ........................ деп аталды.
Слайд 17Төрт
Алкадиендер
Қосыпалу реакциясы
Жану реакциясы
Гевея
Бутадиен-1,3
Майкл Фарадей
Бензол
Екі
Дегидрогалогендеу
Ацетальдегид
Ацетилен
Изомер
Гомолог
Дегидраттау
Слайд 1810. Тест тапсырмалары. Мұнда жауаптар бірінші әріптерімен ғана беріледі
1 нұсқа
1. Изобутанға
изомер болатын қосылыс:
А)Б
В)Ц
С)Г
D)Д
2. Бутанда неше изомер болады?
А)Ү
В)Т
С)Е
D)Б
3. Қай қосылыс деканға кіші тізбекті гомолог бола алады:
А)М
В)Э
С)Н
D)Г
Слайд 19
4.Ацетиленнен бензолда алу кімнің реакциясы?
А)К
В)В
С)Л
D)З
5. Егер екі радикал қатар орналасса (1,2-изомер)
онда қандай изомер болады?
А)О
В)М
С)П
D)Д
6.Этанолдан бутадиенді алу қай ғалымның реакциясы?
А)В
В)З
С)Л
D)К
Слайд 20
2 нұсқа
1. Алкандардың бірінші өкілі
А)М
В)Э
С)Б
D)П
2. Алкадиендерде неше қос байланыс болады?
А)Б
В)Ү
С)Т
D)Е
3. Бензолдың
жақын гомологі:
А)К
В)С
С)А
D)Т
Слайд 21
4. Арендерде қандай байланыс болады?
А)Қ
В)Ү
С)А
D)Д
5. Нонанның радикалы:
А)Б
В)П
С)А
D)Н
К
Ө
М
І
Р
С
У
Т
Е
К
Бензолдың құрылымдық формуласын ұсынған ғалым.
Алкендердің балқу және қайнау t – ры алкандармен салыстырғанда қандай болады?
Алкандардың бірінші өкілі.
Каучуктен қандай зат алынады?
Практикалық маңызды алкадиен.
Алкандардағы байланыстың түрі.
Бензолдың гомологі.
Судың қосылу рекциясы.
Сутектің бөліну реакциясы.
Алкендерді өндірісте қандай процесс арқылы алады?
Слайд 24Үйге тапсырма
Төмендегі сызбанұсқада келтірілген өзгерістерді орындауға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазыңыздар
1 5
алкан циклоалкан бензол
2 4
3
алкен алкин