Презентация, доклад по физике на тему Бүкіл әлемдік тартылыс заңы (9 класс)

болса, онда дене не тыныштықтағы күйін сақтайды, не түзусызықты және бірқалыпты қозғалысын жалғастырады.

Денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал массасына кері пропорционал

Әрекет етуші күшке әрқашан тең қарсы әрекет етуші күш бар болады. Басқаша айтқанда, денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша өзара тең және бағыттары қарама-қарсы

бақылап, біраз қызықты деректер тапты, бірақ оларды зерттеп үлгермеді.
 
Иоганн Кеплер (1571-1630) Коперниктің гелиоцентрлік жүйе идеясын пайдаланып және Тихо Брагенің қорытындысын пайдаланып, Күннің де өзіне планеталарды тартатынын болжап айтты. Алайда бақылау қорытындысымен сәйкес келетін теориялық түрде дәлелденген нәтиже ұсына алмады.

  Исаак Ньютон бұл заңды И.Кеплер ашқан планеталар қозғалысының заңдарын пайдалана отырып 23 жасында-ақ анықтаған.. Бірақ, ол өзінің теориясын тәжірибелік деректермен салыстырып, көп алшақтық байқағандықтан жария етпейді.

Бүкіл әлемдік тартылыс заңының ашылу тарихы…

ой, ол өз бағында демалып отырғанда құлаған алма себеп болған. Ньютонның аяғына дәл уақытында құлаған алманың ағашы елеусіз қалмай, оның бөлшектері Англияда осы уақытқа дейін сақталып келеді деген сөз бар.
Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты.

түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді .(. 1.10.1- сурет).




















1.10.1-сурет. Денелер арасындағы гравитациялық күштер

Ньютон онан кейінгі жылдары Ғаламшарлардың қалай қозғалатынын біле отырып Ньютон оларға қандай күштер әсер ететіндігін анықтағысы келді. Бұл әдіс механиканың кері есебі деп аталады.

күштің салдарынан кез келген уақыт мезетіндегі дененің
орнын анықтау болса ,механиканың кері есебінде дененің қалай қозғалатындығына қарай оған әсер ететін күштерді анықтау болып табылады

Осы есепті шешу арқылы Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашты. Барлық денелер бір-біріне өздерінің масса-ларының көбейтіндісіне тура пропорционал және арақашықтығының квадратына
кері пропорционал
күшпен тартылады:

Гравитациялық тұрақтының сан мәнін анықтады.

G - универсальды
гравитациялық
тұрақты

d = 0,05 м

жердің жасанды серігінің қозғалыстары ,
3.баллистикалық зымырандардың ұшу траекториясы
4. Жерге жақын денелердің қозғалысы,
5.Денелердің жерге құлауы,
6.Тасу және қайту,
7.Сарқырамалар,
8.Қол сөмкесінің ауырлығы.
9.Жер атмосферасының болуы т.б құбылыстар
динамика заңдарымен және бүкіләлемдік тартылыс заңы арқылы түсіндіріледі

арасы r = 3,84·106 м.Бұл қашықтық Жер радиусынан 60 есе артық..

центріне бағыттала отырып қозғалады.Сондықтан мұндай үдеуді центрге тартқыш үдеу деп аталады. Оны төмендегі центрге тартқыш үдеудің кинематикалық формуласымен есептейді :

нәтижелерінің дәл келуі Ньютонның Айды орбитада устап тұрған күшпен ,ауырлық күшінің табиғатының ұқсас деген болжамын дәлелдейді..Айдың массасын Жер массасынан 81 есе жеңілдеп,радиусы Жер радиусынан 3,7 есе аз деп есептеп Ай бетіндегі еркін түсу үдеуін gл –мына формуламен есептейміз:

осындай жағдайда өте үлкен биіктікке оңай секіре алады.Жер бетінде адам 1 метр биіктікке секіреді деп есептесек Айда ол адам 6 м биіктікке секіре алады.

болады.

Бер:m1=m2=1000кг.
Ғ=6.67*10-9Н
G=6.67*10-11Нм2/кг2
r-?

 

 

массасы 1 кг, олардың
центрлерінің ара қашықтығы жер радиусына 6,4⋅106м-ге тең.
Жер мен оның үстінде жатқан шардың арасындағы тартылыс
күшін есептейміз:

m= 1кг
M= 6⋅1024кг
R=6,4⋅106м
F-?

күшпен тартады?

Бер:М1=М2=80т=
80000кг.
r=1м
G=6.67*10-11Н м2/кг2

т/к F=?

 

күші
A) 2,4·105Н
B) 2,4· 104 Н
C) 2,4· 1010 Н
D) 2,4· 109 Н
E) 24· 105Н
{дұрыс жауап} = В
 
2. Екі дене арасындағы арақашықтық 2 -ге кемісе, тартылыс күші
A) 2 есе артады.
B) 4 есе артады.
C) 2 есе кемиді.
D) өзгермейді.
E) 4 есе кемиді.
{ дұрыс жауап } = В
 
3. Келе жатқан автомобильдің әйнегіне маса келіп соғылады. Масаға және автомобильге әсер ететін күштер
A) әр түрлі
B) бірдей
C) масаға аз, автомобильге көп
D) масаға көп, автомобильге аз
E) автомобильге әсер етпейді
{ дұрыс жауап } = В
 

жерге тартылу күші
A) 4 есе артады.
B) 4 есе кемиді.
C) 2 есе артады.
D) 2 есе кемиді.
E) өзгермейді
{Дұрыс жауап} = В
 
 
2. Массасы 3,4т ғарыш кемесіне, жер маңында әсер еткен ауырлық күші
A) 3,4· 105Н
B) 3,4· 104 Н
C) 3,4· 1010 Н
D) 3,4· 109 Н
E) 34· 105Н
{ дұрыс жауап } = В
 
3. Екі дене арасындағы арақашықтық 2 есе артса,тартылыс күші
A) 4 есе артады.
B) 4 есе кемиді.
C) 2 есе кемиді.
D) өзгермейді.
E) 2 есе артады.
{ дұрыс жауап } = В

қашықтықты өзгертпей, бірінші
дененің массасын 2 есе кемітсе тартылыс күші
A) F =2 F
B) F = 0,5F
C) F = 4F
D) F = 0,75 F
E) F = 0,25F
{ дұрыс жауап } = В

2. Ғарышкеменің Жер бетінен 5 RЖ қашықтығына алыстағандағы тартылыс күші
A) 36 есе артады
B) 36 есе кемиді
C) 5 есе артады
D) 5 есе кемиді
E) өзгермейді
{ дұрыс жауап } = В

3. Меркурий ғаламшарының орташа радиусы 2420 км, еркін түсу үдеуі 3,72м/с2 болса, массасы
A) 3·1015кг
B) 3,27·1023кг
C) 3·1010кг
D) 3·1040кг
E) 3,27·1014кг
{ дұрыс жауап } = В

Әр бір тапсырмаға төмендегідей баға қояды, соңында
бағаларды қосып, арифметикалық орташа мәнін тауып, топ
басшысы оқушыларды бағалайды.(Бағалау парақшасы сабақтың
басында, яғни топқа бөлінгеннен кейін топ басшысына беріледі)
“5” толық жауап берді
“4” толық екеніне сенімді емеспін
“3” толықтыруды көп қажет етеді