Презентация, доклад по карачаевской литературе на тему Каска бла къумурсха (3 класс)

«Гимназия №9» г. Черкесска

школ

ИНФОУРОК

Презентация выполнена на государственных языках РФ:
русском, карачаевском

Университетини медицина факультетин тауусханды. 1929-чу джыл Москвада 1-чи Медицина институтну аспирантурасына киргенди. 1934-чю джыл диссертациясын джетишимли джакълаб, «медицина илмуланы кандидаты» деген илму дараджагъа, алим атха тыйыншлы болгъанды. 1934-1937 джыллада Къарачай областда медицина къуллукъну-ишни тамалын салыб кюрешгенди. 1937-чи джылны октябрь айында миллетчича, сталинчи джорукъгъа къаршчы адамча, тутулуб, он джылгъа Сибириягъа ашырылгъанды. 1949-чу джыл джангыдан он джыл тутмакъ азаб берилгенди. 1958-чи джыл майны ючюнде джюреги джарылыб ёлгенди.  

КЪЫСХА ДЖАШАУ ДЖОЛУ

биринчи адам Биджиланы Асхатды. 1930-чу джыллада Москвадан Къарачайгъа къайытыб, областда медицина къуллукъгъа башчылыкъ этгенди, аны бла биргелей башчы хирург болгъанлай тургъанды. Къарачайда медицина къуллукъну тамалын салгъан, област хастанени (больницаны) ишлетген джашды Асхат.

бек уллу къыйын салгъанды. Школгъа джюрюген сабийлеге да, къара танымагъан уллулагъа да джарарча, аламат дерс китабла джазгъанды – «Малчы», «Билим», «Джангы джашау», «Элибле» дегенча. Алада ол окъургъа юретген бла бирге, ауруула къайдан, къалай чыкъгъанларын, адам саулугъун къалай сакъларгъа кереклисин билдиреди; Джуртубузну джер башы, джер тюбю байлыкълары бла да шагъырей этеди. Дерс китабланы къалай джарашдырыргъа кереклисине алкъын Асхатдан кёб затха юренирге боллукъбуз. Дерс китабланы хазырлау ишни керти тамалын салгъан – Асхатды. Бизни халкъда иш этиб сабийлеге назму джазгъан биринчи шайыр да Асхатды. Шайыр дегенде да аллай шайырды, дуния адабиятны классиклерини дараджаларында джазгъан.

джазылгъан чыгъарма. Адамланы терс халилерин, аллегория бла джаныууарланы, хансланы треклени неда башха затланы ишлери бла айгъакълау.

кюлебиз тамсилни окъусакъ?

работать
Токъ (къарны ашдан тоюб) - сытый

интонация бла окъуругъузну айырыгъыз:
- персонажланы айтырыкъларын;
- халилерин;
- авторны энчи оюмун.
Интонациягъа кёре тамсилни
персонажлары айтырыкъларын
самаркъай халда айтыгъыз.

речи героев
- морали
- пояснений автора.

Подчеркните интонацией
ироничное отношение к героям басни.

хансха ол секириб, ойнай эди,
Джашил кырдыкдан тоюб джырлай эди.
Джыргъа къызыб, аманлыкъгъа бел байлаб,
Эс джыймайды заманында, артха ойлаб,
Хапарсызлай, къалтыратыб сууукъ джетди,
Къышлыкъдан кырдык кетди.

узуну джырлагъандан бошамадым,
Мен къышыма ашар азыкъ джыялмадым.
Кёзюуюнде азыгъын джыйгъан хоншусу,
Къарт Къумурсха, былайд, деди, болушчусу:
- Тели Каска! Джай узуну сен джырладынг эсе,
Къыш узуну тепсе, хайда тепсе.
Джай ишлеген къыш токъ болур, ма менича, Ишлемеген ачдан ёлюр, ма сенича.

эсе,
Къыш узуну тепсе, хайда тепсе.

Ангылатыгъыз

Джыргъа къызыб, аманлыкъгъы бел байлаб…

хазырланмакълыкъны магъанасы неди?
Тамсилни рольла бла окъугъуз.

Соруула бла иш

айтыгъыз
Джаратхан къурт-кумурусханы суратын салыгъыз.