Презентация, доклад на тему Пунктуация қаидилири

қоллиниши
Сизиқниң қоллиниши
Тирнақниң қоллиниши
Көп чекит қоллиниши
Қош тирнақ қоллиниши
Шәртлик бәлгүләр қоллиниши

Бүгүн жирақта жүрүп ақиған оқушимни түгитип, йезамға кетип баримән.(Ө.М.)
-Нәгә барған едиң?
-Пәрғанә вадисиға.
-Яхши, қандақ ишлар, убдан өттима?
-Яман әмәс, вақтида бәҗәрдуқ.(Н.И.)
2-§.Тәбийәт мәнзирисини, һадисилирини тәсвирләйдиған, бирәр нәрсини тәрипләйдиған, вақиәниң кәйни-кәйнидин илдам өзгиришини билдүридиған қисқа, аташ җүлиләрдин кейин чекит қоюлиду. Мәсилән:
Баһар өзиниң раса қиямиға йәтти.Қуяш қиздурмақта(М.Р.)

Чекитниң қоллинилиши

буйруқни билдүридиған җүмлиләрдин кейин қоюлиду. Мәсилән:
Мениң гөзәл ақ кәптирим, егиз уч.
Чирайлиғим, қанат қеқип, бәхит қуч.
Әзиз ана, тилсиз бала сөйүнсун.
Әлдин әлгә течлиқ елип талмай уч.(С.М.)
4-§. Давамида һекайә, мулаһизә, тәсвир, баян бар җүмлиләрдин кейин чекит қоюлиду. Мәсилән:
Муса күливәтти. Рәисму күлкигә қошулди. Тохти ака сөзини давам әтти.(Н.И.)
5-§. Әгәр лекин, бирақ, амма бағлиғучилири җүмлиләрни бир пүтүн қилип бағлимай, мустәқил җүмлиләрниң бешида кәлсә, уларниң алдидин чекит қоюлиду. Мәсилән :
Сақаллирим барғансири қоюқлашмақта , маңлайқоруқлирим барғансири очуқлашмақта, чоңқурлашмақта. Лекин шундақтиму көңлүм қерийдиғандәк әмәс.(Ө.М.)

Мәсилән:
Депутатлар сессияниң төвәндики күн тәртиви бир еғиздин тәстиқлиди:
1. Қазақстан Президиуми Рәисиниң Латвия ССРдин болидиған орунбасари сайлаш тоғрилиқ.
2. СССР Хәлиқ егилигини тәрәқий әткүзүзниң 1975-жилға бәлгүләнгән Дөләт плани тоғрилиқ.
3. СССРниң 1975-жилға бәлгүләнгән Дөләт бюджети тоғрилиқ вә СССРьниң 196жилқи Дөләт бюджетини орунлиниши тоғрилиқ.
4.СССР Алий Совети Президиуминиң Указлирини тәстиқләш тоғрилиқ.

7-§. Баш һәрипидин шәртлик түрдә қисқартилип елинған адәм исминиң шу қисқартилған һәрипидин кейин чекит қоюлиду. Мәсилән:
И.Саттаров, Ө.Муһәммәдий, С.Мәмәтқулов.

биллә кәлсә, чекит шулардин кейин қоюлиду. Мәсилән:
22-статья. Қазақстан ССРниң Алий Совети - Қазақстан ССРниң қанун чиқарғучи бирдин-бир органи.
69-көнүкмә. Яғашчилар вә моздузчилиқ кәсиплиригә бағлиқ қоллинилидиған сөзләрни ейтип бериң.

бәлгүси қоюлиду. Мәсилән:
- Немә керәк еди, чоңна? – деди дуканчи
- Өзлиригима?
-Сили қанчинчи қийидила?

җүмлиләрниң тәркивидики мәна жәһәттин зич бағланған бир нәччә җүмлиләр йейиқ болуп, уларниң арисидин пәш ишллитилгән болса яки у аддий җүмлиләр мәзмуниға бола мустәқил саналса, бундаз аддий җүмлиләр арисиға чекитлик пәш қоюлиду.
2-§. Җүмлиләрдики бир хил мүчиләр иккидин ошуқ вә йейиқ болуп, өз ара пәш билән ажритилған бирикмә, группилврдин ибарәт болса, уларниң арисиға чекитлик пәш қоюлиду.
3-§. Арилаш қошмажүмлиләр бир – бири билән зич бағлинип, бир синтаксислиқ пүтүнлүкни тәшкил қилса, уларниң арисиға чекитлик пәш қоюлиду.
4-§. Йерим скобкиниң билән ажритилип, рәқәм яки һәрипләр арқилиқ санап көрситилгән жүмлиләрниң ахириға чекитлик пәш қоюлиду.

кириш жүмлә вә кириш сөз һәм бирикмиләр скобка ичигә елиниду.
2 - §. Драма әсәрлиридә ремаркилар скобкиға елиниду .
3 - §. Елинған цитата, үзүндә яки мисалниң кимники, йәрдин елинғанлиғини көрситидиған мәнбәләрдики исим, фамилия вә әсәр нами в.б. скобқиға елиниду.