Презентация, доклад по якутской литературе Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон

Содержание

Төрөөбүт дойдута1906 с. балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта улууһугар III Дьохсоҕон нэһилиэгэр (Чөркөөх) төрөөбүтэ. 7 саастааҕар оскуолаҕа киирбитэ.

Слайд 1Дмитрий Кононович Сивцев – Суорун Омоллоон – норуодунай суруйааччы, РСФСР, САССР искусствотын

үтүѳлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай уонна А.Е.Кулаковскай аатынан Государственнай бириэмийэлэр лауреаттара, СР Бочуоттаах олохтооҕо, Социалистическай Үлэ Геройа

Барашкова Нюргуяна Коммунаровна
Тумул орто оскуолата
Уус-Алдан

Дмитрий Кононович Сивцев –  Суорун Омоллоон – норуодунай суруйааччы, РСФСР, САССР искусствотын үтүѳлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай уонна

Слайд 2Төрөөбүт дойдута
1906 с. балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта улууһугар III Дьохсоҕон нэһилиэгэр (Чөркөөх) төрөөбүтэ. 7

саастааҕар оскуолаҕа киирбитэ.
Төрөөбүт дойдута1906 с. балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта улууһугар III Дьохсоҕон нэһилиэгэр (Чөркөөх) төрөөбүтэ. 7 саастааҕар оскуолаҕа киирбитэ.

Слайд 3 Аҕатынан тѳрдѳ-ууһа – Ханньас аҕатын ууһа нэһилиэгэ – Ойуун ууһа (III

Дьохсоҕон)
Аҕатынан тѳрдѳ-ууһа  – Ханньас аҕатын ууһа нэһилиэгэ – Ойуун ууһа (III Дьохсоҕон)

Слайд 4 Ийэтинэн тѳрдѳ-ууһа нэһилиэгэ – Сиэллээх (II Дьохсоҕон) бу ѳттүнэн Алампа Софронов, Амма

Аччыгыйа уруулара
Ийэтинэн тѳрдѳ-ууһа нэһилиэгэ – Сиэллээх (II Дьохсоҕон) бу ѳттүнэн Алампа Софронов, Амма Аччыгыйа уруулара

Слайд 512 саастааҕар аҕата ѳлѳн, алтыс кылааһы бүтэрэн баран 4 сыл хаһаайыстыбатын

кѳрѳн ийэтинээн олорбута. «Бу сылларга тулаайах буолуу эрэйин-кыһалҕатын толору билбитим», – диэн ахтара.

Ийэтэ Сивцева
Гликерия Григорьевна

12 саастааҕар аҕата ѳлѳн, алтыс кылааһы бүтэрэн баран 4 сыл хаһаайыстыбатын кѳрѳн ийэтинээн олорбута. «Бу сылларга тулаайах

Слайд 6Айар үлэҕэ ылларыы
Бастакы айымньытын 15-16 саастааҕар нуучча тылынан

(оччолорго оскуолаҕа нууччалыы үѳрэнэллэрэ) хоһоон суруйбута.
«Кумааҕыбын хас эмэ тѳгүл бүк тутан, суулаан-суулаан баран, эргэ балаҕан ѳһүѳтүн быыһыгар кыбытан кэбиһэр буоларым. О, ону күндүтүк да саныырым»
Айар үлэҕэ ылларыы   Бастакы айымньытын 15-16 саастааҕар нуучча тылынан (оччолорго оскуолаҕа нууччалыы үѳрэнэллэрэ) хоһоон суруйбута.

Слайд 71923с Дьокуускайга киирэн 7 кылааска үѳрэнэр. Ол кэмҥэ Дьокуускайга кѳтѳр аал

– дьарапылаан аан маҥнай кэлиитин айхаллыы дьон, ыччат хоһоон суруйбуттара. Суорун Омоллоон эмиэ «Кѳтѳр аал» диэн сахалыы тылынан бастакы хоһоонун суруйар, ол оскуола иһинээҕи илиинэн суруллар сурунаалга тахсыбыта.
1923с Дьокуускайга киирэн 7 кылааска үѳрэнэр. Ол кэмҥэ Дьокуускайга кѳтѳр аал – дьарапылаан аан маҥнай кэлиитин айхаллыы

Слайд 8Дьокуускайдааҕы педагогическай техникум

Дьокуускайдааҕы педагогическай техникум

Слайд 9Литератураҕа киирии
Суорун Омоллоон саха литературатыгар 1926 с. «Чолбон»

сурунаал №2 бэчээттэммит «Өлүѳнэ ѳрүс» диэн кэпсээнинэн киирбитэ. Кыра алааска тѳрѳѳбүт, улааппыт 17-лээх уол аан бастаан Дьокуускайга киирэн иһэн Өлүѳнэ ѳрүһү хайдах сѳҕѳ-махтайа кѳрбүтүн суруйар. Бу кэпсээнин Т.Уо. диэн илии баттаабыта – Тыа Уола
1927с. «Охоноон», «Аанчык», «Сордоох суха» кэпсээннэрэ бэчээттэнэллэр.
Бу иһин «Чолбон» сурунаал редакторын Алампа Софроновы «айар суолга алҕаабыт аҕам» диэн ааттыыра, сурунаалы - «бастакы үѳрүүнү биэрбит күндү сурунаал» диирэ.
Литератураҕа киирии   Суорун Омоллоон саха литературатыгар 1926 с. «Чолбон» сурунаал №2 бэчээттэммит «Өлүѳнэ ѳрүс» диэн

Слайд 10Псевдонимын суолтата (И.К.Попов «Саха суруйааччыларын псевдонима» кинигэтиттэн)
Суорун – дьоһун, киппэ, кытаанах, уолуйбат

(Г.Ф.Сивцев. Сахалыы кылгас тылдьыт.Дь.1979)
Суорун – кыратык да халбаҥнаабат, бигэ дьулуурдаах, ыар-дьиппэ майгылаах киһи. (М.А.Черосов, Н.Н.Неустроев. Саха тылын грамматиката. Дь.1986)
Омоллоон – родоначальник Ботурусского улуса (Э.К.Пекарскай тылдьыта)
Суорун Омоллоон – Боотуруускай улуустан тѳрүттээх, дьоһуннаах, кыратык да халбаҥнаабат, бигэ дьулуурдаах
Псевдонимын суолтата (И.К.Попов «Саха суруйааччыларын псевдонима» кинигэтиттэн)Суорун – дьоһун, киппэ, кытаанах, уолуйбат (Г.Ф.Сивцев. Сахалыы кылгас тылдьыт.Дь.1979)Суорун –

Слайд 11Кэпсээннэрэ: «Чѳѳчѳ», «Чүѳчээски», «Хараҥаҕа тыкпыт сырдык», «Ачаа», «Бэйэтэ эмтиэкэ», «Аанчык», «Оксана»

о.д.а.
Драмалара: «Айаал», «Сайсары», «Күкүр Уус», «Күн күѳрэйиэн иннинэ», «Күѳх Кѳппѳ» о.д.а.

Айар үлэтэ

Айар дьиэтэ

Кэпсээннэрэ: «Чѳѳчѳ», «Чүѳчээски», «Хараҥаҕа тыкпыт сырдык», «Ачаа», «Бэйэтэ эмтиэкэ», «Аанчык», «Оксана» о.д.а.Драмалара: «Айаал», «Сайсары», «Күкүр Уус», «Күн

Слайд 12Идэтинэн үлэтэ
1928с учуутал техникумун бүтэрбитэ. Хас да сыл

учууталлаабыта, республика оскуолаларыгар инспектордаабыта, тылы чинчийэр институкка тыл уонна сурук секторыгар сэбиэдиссэйдээбитэ.
Идэтинэн үлэтэ    1928с учуутал техникумун бүтэрбитэ. Хас да сыл учууталлаабыта, республика оскуолаларыгар инспектордаабыта, тылы

Слайд 13Учебниктар автордара

Учебниктар автордара

Слайд 14М.Е.Охлопковалыын кыттыһан оҥорбут букубаардарын 1970 сылтан 2005 сылга диэри туттубуттара

М.Е.Охлопковалыын кыттыһан  оҥорбут букубаардарын  1970 сылтан 2005 сылга диэри туттубуттара

Слайд 15Саха издательствотыгар редактор

Саха издательствотыгар редактор

Слайд 16Саха театрыгар үлэтэ
1926с. Педтехникумҥа үѳрэнэ сылдьан, саха труппатыгар суфлерунан, кэлин

артыыһынан ылыллыбыта. Отутус сылларга артыыс, режиссер быһыытынан үлэлиир.

«Омоҕой баай уонна Эллэй бѳҕѳ» спектакль. Суорун Омоллоон - Омоҕой

Саха театрыгар үлэтэ 1926с. Педтехникумҥа үѳрэнэ сылдьан, саха труппатыгар суфлерунан, кэлин артыыһынан ылыллыбыта. Отутус сылларга артыыс, режиссер

Слайд 17Саха артыыстара, 1942с.

Саха артыыстара, 1942с.

Слайд 18Москваҕа артыыстар делегацияларын салайааччыта, 1948с.

Москваҕа артыыстар делегацияларын салайааччыта, 1948с.

Слайд 19Аҕа дойду сэриитигэр саха суруйааччыларын, саллааттарын кытта кѳрсүһүү, 1944с.

Аҕа дойду сэриитигэр саха суруйааччыларын,  саллааттарын кытта кѳрсүһүү, 1944с.

Слайд 20 Суорун Омоллоон сахалыы опера, балет сайдарыгар олук үктээбитэ.

Ол курдук кини — саха бастакы «Ньургун Боотур» оператын уонна «Сир симэҕэ» балетын либреттоларын ааптара. Итини таhынан, «Лоокуут уонна Ньургуhун», «Кыhыл Ойуун», «Умуллубат төлөн» опералар, «Хотойдор хоту көтөллөр», «Күн-Куо», «Дьол тааhа» балеттар либреттоларын суруйар.
Либретто – операҕа сөптөөх гына хоһоонунан суруллубут айымньы.

Опера, балет сайдыытыгар үлэтэ

Композитор Г.Литинскэй

Композитор М.Жирков

Суорун Омоллоон сахалыы опера, балет сайдарыгар олук үктээбитэ. Ол курдук кини — саха бастакы

Слайд 21«Дьулуруйар Ньургун Боотур» опера

«Дьулуруйар Ньургун Боотур» опера

Слайд 22«Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин» остуоруйанан «Сир симэҕэ» балет

«Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин» остуоруйанан «Сир симэҕэ» балет

Слайд 23Суорун Омоллоон драмалара сыанаҕа
Я.П.Кычкин Быыпсай оруолугар («Сайсары»)
В.А.Саввин Айыы Сээн оруолугар («Айаал»)

Суорун Омоллоон драмалара сыанаҕаЯ.П.Кычкин Быыпсай оруолугар («Сайсары»)В.А.Саввин Айыы Сээн оруолугар («Айаал»)

Слайд 24«Күкүр Уус» драма
А.Е.Ефремов
Күкүр Уус оруолугар
И.Д.Избеков
Түптүр Хара оруолугар

«Күкүр Уус» драмаА.Е.Ефремов Күкүр Уус оруолугарИ.Д.Избеков Түптүр Хара оруолугар

Слайд 25Саха суруйааччылара

Саха суруйааччылара

Слайд 26Ааҕааччылары кытта кѳрсүһүүлэр

Ааҕааччылары кытта кѳрсүһүүлэр

Слайд 27Киинэ устааччы

Киинэ устааччы

Слайд 28Түмэллэрэ
Биир дойдулаахпыт Василий Андреевич Протодьяконов-Кулантайдыын Дьокуускайга П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли төрүттэспитэ.


Дойдутугар Тааттаҕа Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлин тэрийбитэ.
Уус-Алдаҥҥа Саха сирэ нуучча государствотыгар холбоспут кэмин көрдөрөр «Доҕордоһуу» уонна
Ытык-Күѳлгэ Хадаайытааҕы түмэли туттарбыта.

Түмэллэрэ Биир дойдулаахпыт Василий Андреевич Протодьяконов-Кулантайдыын Дьокуускайга П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли төрүттэспитэ. Дойдутугар Тааттаҕа Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлин

Слайд 29П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли В.А.Протодьяконов-Кулантайдыын 1970с төрүттэспитэ (Дьокуускай)
П.А.Ойуунускай олорбут дьиэтэ, оҕо

сааһа ааспыт балаҕана
П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли В.А.Протодьяконов-Кулантайдыын 1970с төрүттэспитэ (Дьокуускай)П.А.Ойуунускай олорбут дьиэтэ, оҕо сааһа ааспыт балаҕана

Слайд 30Чѳркѳѳхтѳѳҕү политсыылка түмэлэ (Таатта)

Чѳркѳѳхтѳѳҕү политсыылка түмэлэ (Таатта)

Слайд 31Ленскэйдээҕи историко-архитектурнай «Доҕордоһуу» түмэлэ (Арыы-Тиит, Уус-Алдан)

Ленскэйдээҕи историко-архитектурнай «Доҕордоһуу» түмэлэ (Арыы-Тиит, Уус-Алдан)

Слайд 322001с Ытык-Күөлгэ аһаҕас халлаан анныгар аһыллыбыт литературнай-художественнай түмэл.

2001с Ытык-Күөлгэ аһаҕас халлаан анныгар аһыллыбыт литературнай-художественнай түмэл.

Слайд 33 Кэлин Библия «Новый Завет» (Саҥа Кэс Тыл) сахалыы

тылбааһыгар үлэлэспитэ.

Кэлиҥҥи үлэтэ

Кэлин Библия «Новый Завет» (Саҥа Кэс Тыл) сахалыы тылбааһыгар үлэлэспитэ. Кэлиҥҥи үлэтэ

Слайд 34Суорун Омоллоон аатын Дьокуускайга опера уонна балет театра сүгэр

Суорун Омоллоон аатын Дьокуускайга  опера уонна балет театра сүгэр

Слайд 35Дьиэ кэргэнэ
Кэргэнэ — Шепелева Надежда Семеновна, РСФСР үтүөлээх, Саха АССР норуодунай артыыһа,

опера ырыаһыта, өр сылларга Саха сирин культуратын миниистирин солбуйааччытынан үлэлээбитэ.
Оҕолоро – Люция, Айсен, Кирилл
Улахан уола — Сивцев Айсен Дмитриевич (Айсен Дойду), суруйааччы, драматург, поэт.

Дьиэ кэргэнэКэргэнэ — Шепелева Надежда Семеновна, РСФСР үтүөлээх, Саха АССР норуодунай артыыһа, опера ырыаһыта, өр сылларга Саха сирин

Слайд 36Уола Айсен Дмитриевич Сивцев – Айсен Дойду

Уола Айсен Дмитриевич Сивцев – Айсен Дойду

Слайд 37Кэргэнэ Надежда Семеновна,
кыыһа Люция Дмитриевна дьиэ кэргэнинээн, 2016с

Кэргэнэ Надежда Семеновна, кыыһа Люция Дмитриевна дьиэ кэргэнинээн, 2016с

Слайд 38Наҕараадалара
Ленин, 2 Үлэ Кыһыл Знамятын, Норуоттар доҕордоһууларын,
«Бочуот Знага», «Аҕа дойдуга

үтүѳлэрин иһин», «Благоверный князь Даниил Московский», «Хотугу сулус» орденнарынан, үгүс мэтээллэринэн наҕараадаламмыта
НаҕараадалараЛенин, 2 Үлэ Кыһыл Знамятын, Норуоттар доҕордоһууларын, «Бочуот Знага», «Аҕа дойдуга үтүѳлэрин иһин», «Благоверный князь Даниил Московский»,

Слайд 392005с бэс ыйын 25 кунугэр 99 сааһын туолаары сылдьан олохтон туораабыта

2005с бэс ыйын 25 кунугэр 99 сааһын туолаары сылдьан олохтон туораабыта

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть