Слайд 1Учинчи февраль
Мавзу: Жуфт ва такрорий сўзлар
Слайд 2Мақсади:
Жуфт ва такрорий сўзлар ҳақида маълумотни ўргатиш.
Кутиладиган натижа: Ўзбек тили
морфологиясининг Жуфт ва такрорий сўзлари ҳақида маълумотни ўрганиб оладилар.
Дарснинг услуби: аралаш
Дарснинг тури: Янги билим бериш
Дарсдаги иш-ҳаракат: Синф 4 гуруҳга бўлинади, флешмоб ўйини ўтказилади
Дарснинг жиҳози: Ўзбек тили дарслиги, карточкалар, кўргазмалар
Слайд 3
Ташкилий қисм:
Саломлашиш.
Навбатчи ўқувчи билан суҳбат.
Давоматни аниқлаш.
Слайд 4Уй вазифасини сўраш
Қўшма сўзлар деб қандай сўзларга айтамиз?
Қўшма сўзларнинг қандай турлари
мавжуд?
Слайд 5Қўшма сўзлар
Қўшма сўзлар луғавий маънога эга бўлган икки ёки ундан ортиқ
сўзларнинг бирикишидан ҳосил бўлиб, бир урғу билан айтилади: Қўшма сўз таркибидаги сўзлар маъно ва грамматик жиҳатдан бириккан бўлади. Масалан, мирзатерак, кўзойнак, қўлқоп, музёрар, эртапишар.
Қўшма сўзларнинг бир қисми сўз бирикмаларидан ўсиб чиқади. Масалан, кўзойнак-кўзнинг ойнаги, белбоғ-белнинг боғи
Слайд 7Жуфт ва такрорий сўзлар
Жуфт ва такрорий сўзлар. Икки сўзнинг ўзаро тенг
боғланишидан ҳамда бир сўзнинг такрорланишидан ҳосил бўлган сўзлар жуфт ва такрорий сўзлар дейилади: ота-она, ака-ука, катта-кичик, у-бу, узун-узун, сават-сават.
Жуфт сўзлар қуйидагича ҳосил бўлади:
Қисмлари ўзаро маънодош (синоним) бўлган сўзларнинг бирикувидан: бахт-саодат, орзу-ҳавас, завқ-шавқ, куч-қудрат, якка-ягона.
Маъноси жиҳатидан бир-бирига яқин бўлган сўзлардан: ота-она, ака-ука, опа-сингил, қозон-товоқ, эгри-бугри.
Маъноси бир-бирига зид бўлган сўзлардан: катта-кичик, яхши-ёмон, оқ-қора, паст-баланд, узун-қисқа.
Сўзларни такрорлаш орқали: катта-катта, тез-тез, узун-узун, чой-пой, дон-дун.
Жуфт ва такрорий сўзлар орасига чизиқча қўйиб ёзилади. Жуфт сўзлар орасига -у, -ю юкламалари келса, улар биринчи сўздан чизиқча билан ажратиб ёзилади: яхши-ю-ёмони. оқ-у- қора.
Жуфт сўзлар таркиби жиҳатидан қуйидагича:
Жуфт сўзларнинг ҳар иккала қисми мустақил маъноли сўзлардан ташкил топади: ака-ука, қозон-товоқ, ур-йиқит.
Слайд 8Жуфт ва такрорий сўзлар
Жуфт сўзларнинг биринчи қисми мустақил маъно билдиради, иккинчи
қисми маъно билдирмайди: темир-терсак, йиғи-сиғи, ҳаёт-мамот, латта-путта.
Жуфт сўзларнинг ҳар иккала қисми ҳам алоҳида ҳолда маъно ифодаламайди: ғала-ғовур, икир-чикир, ували-жували, алғоа-далғов, лаш-луш.
Айрим жуфт сўзларда маъно умумлашган бўлади: ота-она, кеча-кундуз, паст-баланд, қозон-товоқ, қўл-оёқ.
Айрим жуфт сўзлар таркибидаги биринчи сўз бутунликни, иккинчи сўз эса унинг қисмини ифодалайди: тоғ-тош, гап-сўз.
Жуфт сўзларнинг баъзиларида таркибидаги сўзларни ўрнини алмаштириб қўллаш мумкин: аста-секин (секин-аста), паст-баланд (баланд-паст).
Слайд 12Уйга вазифа
Қоида ёдлаш.
Жуфт ва такрорий сўзларни қатнаштириб 5та гап тузиш.