Слайд 1Кылыг сѳзү
Чадаананың 3 Дугаар ортумак школазының
башкызы Куулар Айрана Маадыр-ооловна
тургускан.
Слайд 2Ч\велерниё кылдыныын илередир болгаш ч\н\
кылып тур? ч\н\ кылганыл? ч\н\ кылырыл?канчап тур?
канчанганыл? канчаарыл? чергелиг айтырыгларга харыылаттынар болгаш \елерге, арыннарга болгаш саннарга өскелип чоруур
кезээн кылыг сөз\ дээр.
Слайд 3Кылыг сөз\
Бөд\\н
Чаёгыс
сөстен
тургустунган
Нарын
Дефистеп
бижиир ийи
дөстен
тургустунар
Составтыг
Дефистеп
биживес ийи
азы оон-даа
хөй
сөстерден
тургустунар
Слайд 4Кылыг сөз\н\ё залогтары:
/ндезин залог тускай кожумак чок болгаш кылдыныгны боттандырыкчы
Боду боттандырарын
илередир. Чижээ: шуглаан
2. Болдуруушкун залогу –ыр, -ир,-ур,-\р,-тыр,-тир,-тур,-т\р деп кожумактар
дузазы-биле тургустунар болгаш кылдыныгны боттандырыкчы кылыр эвес, а
=ске кижиге кылдырарын илередир: шуглаткан
3. Эгидиишкин залогу –тын,-тин,-тун,,-т\н деп кожумактар дузазы-биле
тургустунар болгаш кылдыныг боттандырыкчыныё бодунче угланганын к=рг\зер:
шугланыр
Слайд 54. Качыгдаашкын –ыл,-ил, -тыл,-тил кожумактарныё, ол ышкаш болдуруушкун
база эгидиишкин залогтарыныё
кожумактарыныё дузазы-биле тургустунар,
Чижээ: бузулган
5. Болчуушкун –ш,-иш,-ыш,-уш,-\ш деп кожумактарныё дузазы-биле тургустунгар
болгаш кым-бир кижиниё кылдыныг боттандырарынга киржикчи болурун
илередир: кезишкен.
Слайд 7Деепричастие – кылыг с=з\н\ё =скерилбес хевири. Ол кылыг с=з\н\ё
д=з\нге янзы-б\р\ кожумактарныё
немешкени-биле тургустунар болгаш
соонда турар кылыг с=з\н\ё илередири кол кылдыныгны мурнаар,
тайылбырлаар азы ооё-биле деёге болур немелде кылдыныгны илередир.
Слайд 8Тыва дылдыё деепричастиелери:
Каттышкак (-а… деп кожуматыг):
када, к=ре, чоруй
2.Кожаланчак (-ып…деп
кожумактыг):
барып, к=р\п
3. Эрткен (-гаш, … деп кожумактыг):
баргаш,к=ргеш
4. Болбас (-байн,… деп кожумактыг):
барбайн, к=рбейн
5.кызыгаарлаар (-гала,… деп кожумактыг):
чораала, к=ргеле
6.\декчи (-бышаан,… деп кожумактыг):
барбышаан, чорувушаан
Слайд 9Кылдыныгныё херек кырында боттанган
азы боттанмаанынга чугаалап турар
кижиниё хамаарылгазын илередир
кылыг
с=з\н\ё хевирлерин наклонениелер дээр.
Слайд 101.Болуушкун наклонениези херек кырында болган, болуп турар
кылдыныгны илередир, номчаан, номчуп
олур
2.Дужаал наклонениези кылдыныг боттандырар дугайында
дужаал азы дилег илередир, чоруптуёар, шаптык катпаёар
3.Даар наклонение =ске кылдыныгныё боттандырарынга
эргежок чугула кылдыныгны азы кылдыныг боттандырар
к\зелди ийикпе дилегни илередир.
Слайд 114.Ч=пшээрел наклонениези кылдыныгныё боттандырарынга
чугаалап турар кижиниё ч=пшээрешкенин азы б\з\релдиин
илередир,
айтыргай мен, тура бергей.
5.Кызыгаарлаар наклонение =ске бир кылыг с=з\н\ё кылдыныын \е
азы хемчээл талазы-биле кызыгаарлаар кылдыныгны илередир,
четкиже.