Презентация, доклад по татарской литературе на тему Әкиятләр (5 класс)

төп гомуми белем бирү мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы Абдулхакимова Гөлнара Фидаил кызы

 Көчле Камыр Батырлар
   Әкиятләр нинди була?
Әкиятләр шаяннар:
   Йөгерештә җилаяклар,
       Чакмый торган Чаяннар.
   Әкиятләр нинди була?
Әкиятләр хәйләле:
        Чөнки анда зирәк Былтыр,
Тагын елак Шүрәле...
     Серле,кызык әкиятләрне
Тыңларга бик яратам.
Әкият сөйләгәннәрен
Көн саен көтеп алам.

(Э.Шәрифуллина)

төп жанрларыннан берсе булып, уйдырмага таянган, тылсымлы, маҗаралы яисә көнкүреш характерындагы эпик сәнгать әсәре.
Әкият гарәпчә хикәят – сөйләп бирү дигәнне аңлата.
Керәшен татарлары әкиятне мәсәл дип йөртәләр.
Себер татарлары әкияткә йомык диләр.

тормыш-көнкүреш әкиятләре.

Татар халык әкиятләре арасында хайваннар турындагылары бик аз. Бу әсәрләрнең күләмнәре дә зур түгел. Аларның төп геройлары – кыргый җанварлар, йорт терлекләре һәм җәнлекләре, кошлар һ.б. Безгә таныш булганнары: “Салам-Торхан”, “Аю, Бабай, Төлке”, “Кәтән Иваныч”, “Торна белән Төлке”, “Кәҗә белән Сарык”.

герой, үсеп җиткәч, ил гизәргә чыгып китә, төрле маҗараларга очрый, патша кызын аждаһа яки диюләрдән коткара, яисә патша йөкләгән авыр бурычларны үти һәм нәтиҗәдә, әлеге патша кызына өйләнеп, үзе патша булып кала.

усал һәм рәхимсез, кешеләрне йота, ләкин мүҗбүр иткәндә, йоткан кешеләрне сау-сәламәт рәвештә кире дә чыгара.
Кайбер әкиятләрдә
Ул кешеләргә ярдәм дә итә. (“Үги кыз”)

буларак җен, пәриләр очрый.
Тылсымлы ат, күгәрчен, алтын балык, ак бүре, сәмруг кош һ.б. уңай образлар итеп сурәтләнәләр, алар әкият героена ярдәм итәләр.

реаль чынбарлыкка гаять якын торулары белән аерылалар. Бу әсәрләр сыйнфый-социаль яисә мораль-этик конфликтка корылган, һәм аларның күбесе элекке авыл тормышын чагылдыра.

ярдәм итәргә, үскәч аларны онытмаска, шәфкатьле, ярдәмчел булырга өйрәтә.

яхшылык һәм явызлык турындагы төшенчәләре тупланган, киләчәккә өмет һәм хыяллары чагылган. Әкият явызлыкны гаепли, хаклыкны яклый, кешеләрне игелекле, мәрхәмәтле булырга өйрәтә.