Презентация, доклад по татарскому языку на тему Фигыльләрне гомумиләштереп кабатлау

Зөлфия Рәис кызы

бизәник, үзебезне һәрвакыт әдәпле тотыйк,башкаларга игътибарлы булыйк. Шул вакытта без һәркемгә сөйкемле күренербез.
Тексттагы фигыльләрне атап чыгабыз.
Булыйк,бизәник,күренербез фигыльләрен тикшерәбез.

әрәм итәр.
Каты йөрәк бер яшә..., изге йөрәк мең яшәр.
Дөнья тар бул... да,күңелең киң булсын.

анализ.

Әдәпле кеше башкалар белән яхшы яшәр,олыларны хөрмәт итәр,кешеләргә рәхим-шәфкать күрсәтер.(Р.Фәхреддин)

сызгыра торган (уклар), уйнап җибәрде, күчә бара, сөрткәч кипте, кайтканчы утырды, бирелеп тыңлый, сөйләшү, терелү, бизәшү, уйнау, алмау, сөртмәскә, сызарга, карарга, менмәскә, көләргә.
- Хәзер нәтиҗә чыгарыйк. Сүзләрне нинди билгеләргә карап аердыгыз?

Фигыльләр
Затланышлы Затланышсыз
 боерык сыйфат
хикәя хәл
шарт исем
инфинитив
 Бирелгән фигыльләрне төзелеше ягыннан 4 төркемгә аерып языгыз, һәр төркемгә исем бирегез.
Риза булу, ташла, ассызыкла, тукта, гафу ит, таны, исәнләш, саубуллашу, йокыга китү, шаккату, картай.

Кирәкле хәрефләрне куеп чыгыгыз, астына сызылган фигыльгә морфологик анализ ясагыз.
Күпчелек кошлар бер урында гына яшәми. Елның вакытына һәм табигый шартларның үзгәрүенә карап, алар бер урыннан икенче урынга күчеп йөриләр. Башта бөҗәк ашаучы кошлар, аннары орлык белән тукланучы кошлар китә.

тукта, әйт, баса, кал.
Ясалма фигыльләр:
Кушымча ялгау юлы белән ясалган: дуслаш, китер, эшлә, куллан.
Кушма фигыльләр: саубуллаш, күзалла, тәкәббер, ассызыкла.
Тезмә фигыльләр: алып кил, кабул ит, тын алу, тимер юл.
 
4.Кирәкле хәрефләрне куеп чыгыгыз, астына сызылган фигыльгә морфологик анализ ясагыз.

Безнең авыл янындагы тугай уртасында бер имән үсә. Авылның түбән очыннан ук күренә. Ул имән ничә яшьтә икән? Мин моны әтидән дә сораган идем. Ул да әтисеннән сораган. Мин аннан нәрсә ишетсәм, ул да бабайдан шул ук сүзне ишеткән.

атала.
Барлык фигыльләр дә барлыкта,юклыкта килә ала.
Кайберләре зат-сан, заман белән төрләнә.
Фигыльнең 7 төркемчәсе бар.
Хикәя фигыль, сыйфат фигыль заман белән төрләнә.
Боерык фигыль, хикәя фигыль, шарт фигыль
зат-сан белән төрләнә.
Сыйфат фигыль, хәл фигыль,исем фигыль,
инфинитив фигыль зат-сан белән төрләнми.
Ясалышы ягыннан фигыльләр тамыр, ясалма, кушма, тезмә,парлы була.
 
Фигыльләрне тиешле урынга языгыз.
 Яздыр, кайтыр, утырмаска, сагынмау, киләчәк, юыш, баручы, килмәс, төрен, алган, көлмичә, өел.
 
Юнәлеш кушымчасын алган:яздыр,юыш,төрен.өел.
Юклык формада килгән:утырмаска,сагынмау,килмәс,көлмичә.
Заман белән:кайтыр,киләчәк,баручы,килмәс,алган.
.

кушымчасы юк?
Б) төп
3 Кайсы юнәлештә үтәүче эшне кем беләндер бергәләп эшли?
В) уртаклык
4 Затланышлы фигыльләр.
Б)хикәя, боерык, шарт ф.
5 Киек казлар оча күктә,
Түшләренә җилләр урала (Әнәс Исхаков)
Бу шигырь юлларында фигыльләр нинди җөмлә кисәге булып килгән?
Б) хәбәр
6 Җәмилнең кайтуын ата – анасы түземсезлек белән көтә иде. (Нур Әхмәдиев)
Кайтуын фигыле нинди җөмлә кисәге булып килгән?
В) тәмамлык
7 Кайтты, бирде, алды. Фигыльләрнең зат – санын билгеләргә.
Б) 3 зат, б.с.
8 Шарт фигыль нәрсә белән төрләнми?
Б) заман белән
9 Кагу – сугу, ару – талу – ясалышлары ягыннан бу фигыльләр
Б) парлы
10 Киемеңә карап каршы алалар,
Акылыңа карап озаталар. (Мәкаль)
Болар мәгънәләре буенча нинди фигыльләр?
Б) антоним

заман

Билгесез үткән заман

Билгеле киләчәк заман

Билгесез киләчәк заман

-ды/-де,
-ты/-те

-ган/-гән,
-кан/ -кән

-ачак/-әчәк,
-ячак/-ячәк

-ыр/-ер/-р,
-ар/-әр/-яр

-ып

-мыйча,
-мичә

-а, -ә,
-ый,
-и

-гач,
-гәч,
-кач,
-кәч

-ма+
-мә+

-ганчы,
-гәнче

куярга.

Балалар өчен әти-әнисеннән дә ышанычлырак кеше һич булмас. Алар баланың шатлыгы өчен үзеннән дә артыграк сөенәләр, ә кайгы-хәсрәтләрен җиңеләйтү өчен кулларыннан килгән чараларның бөтенесен эшләргә тырышалар.(Р.Фәхреддин)