Презентация, доклад по чувашской литературе 8 класса на тему М. Ф. Федоров. Арçури поэма.

поэмăна вуласа тĕп шухăшне палăртасси.

литературин классикĕ, педагог, этнограф, фольклорист.
Чăваш Республикин Сĕнтĕрвăрри районĕнчи Хурапха ялĕнче çуралнă.
Хусанти учительсем хатĕрлекен семинари çумĕнчи курсран вĕренсе тухнă, Шупашкарти, унтан Царевококшайскри (халĕ Йошкар-Ола) икĕ класлă хула училищисенче ачасене вĕрентнĕ.
Литература ĕçне халăх сăмахлăхĕ пухнинчен тытăннă. « Авалхи çынсем », « Улăп тăпри », « Хурапха », « Туппай юмçă», « Чиртен сыватни» этнографиллĕ очерксем çырнă.Вĕсем 1876 çулта Хусанта « Известия по Казанской епархии » журналта пичетленнĕ.
1879 çулта « Арçури » поэма çырнă. Ăна чи малтан « Чăваш халапĕсемпе юмахĕсем » ятлă чăваш поэзи антологийĕнче пичетлесе кăларнă.

М.Федорова тĕнче шайне çĕклекен хайлав вăл - «Арçури ». Хурапха çыннисем: « Пĕчĕк ăстаран пысăк çын пулать »,- тенине Хĕветĕр Михали çак поэмăпа çирĕплетсе хăварнă.
« Арçури » - чăн пурнăçа кăтартакан юмахлатнă хайлав. Автор халăх сăмахлăхĕнчи сăнара илсе Хĕветĕр старикпе çыхăнтарнă , çĕнĕрен сюжетласа сăвă мелĕпе туллин çырнă.
« Арçури» поэма – чăваш сăмахлăхĕн мерченĕ, 19 – мĕш ĕмĕр тÿпинчи чи хаклă хайлав, литература шедеврĕ.

«баллада», «сăвăлла халап» тесе пăхнă. Тĕрĕссипе вара «Арçури» - лиро-эпикăлла кĕске поэма, чăн пурнăçри лару-тăрăва хресченпе арçури сăнарĕсем урлă кăтартакан реализмла хайлав.

«Арçури» хайлав жанрĕ

виçепе, силлабикăпа усă курса çырнă. Чăваш юрри-сăввине çывăх çаврасем, ваттисен сăмахĕсемпе каларăшсем час-часах тĕл пулаççĕ:
Хĕвел тухăç хĕрелет,
Ыр çанталăк пăсăлать ( сăнлав )
Пуян вилет – мул юлать,
Ыр çын вилет – ят юлать ( ваттисен сăмахĕ )
Аллитераци
Ассонанс
Эпитет: « хура вăрман », « хура хĕр »
Танлаштару: « ват çын пекех шур сухаллă »
Сăпатлантару: « хура пĕлĕтсем чупаççĕ »

мĕнле эпиграфпа пуçланать?
2.Хĕветĕр мĕншĕн вăрмана хĕвел ансан кайнă?
3.Поэмăри ĕçсем ăçта пулса иртнĕ?
4.Хĕветĕрĕн çемйинче миçе çын?
5.Хĕветĕр хăш ял вăрманĕнче арçури пурăнать тесе шухăшлать?
6.Хăравçă Хĕветĕре халапсенчи арçури мĕнле-мĕнле курăнать?
7.Поэмăри çак ваттисен сăмахĕсен вĕçĕсене каласа пĕтерĕр:
Йĕп чиксен те…
Пуян вилет…
Тăлăх турат пуличчен…

Хĕветĕр хĕвне мĕн чикет?
1.Çĕçĕ.
2.Çăкăр.
3.Пашалу.
3.Хĕветĕр вăрмана мĕн тĕллевпе тухса каять?
1.Вутăлăх хăрăк турат пуçтарма.
2.Кĕреçе аврилĕх касма.
3.Туратлăх хурама касма.

Тест

каймалла пулнипе.
3.Армана каймалла пулнипе.
5.Хĕветĕр килтен тухса кайсан çанталăк мĕнлерех улшăнать?
1.Ыр çанталăк пăсăлать.
2.Уяртса ярать.
3.Çумăр çума пуçлать.
6.Хĕветĕрĕн лаши мĕншĕн ывăнать?
1.Çанталăк улшăннипе.
2.Ыраш улăм çинипе.
3.Çул япăх пулнипе