Презентация, доклад к уроку якутской литературы

поэт, бөдөҥ общественнай деятель буоларын арыйыы.
Төрөөбут норуотун улуу суруйааччыларын туһунан билиилэрин хаҥатыы. 
Үөрэнээччигэ аа5ар дьо5уру иҥэрии, библиотека5а сылдьар интэриэһин көбүтүү.

поэт

Саха Республикатын народнай поэта
Семен Петрович Данилов
төрөөбүтэ 100 сааһыгар

сыдьаайдын,
Саха оһоҕунуу!
Баай дууһалан, баай
дьайыылан,
Саха тылыныы!
Семен Данилов

Саха Республикатын
народнай поэта

20 күнүгэр Арҕаа Хаҥалас (билигин Горнай) улууһун Мытаах дэриэбинэтигэр төрөөбүтэ.

Төрөөбүтүм уон сэттис сылга,
Улуу күрсүү ыйыгар,
“Муус устардааҕы тезис” тыла
Чочуллар сөҥ чааһыгар

Онтон поэт төрөөбүт Бор алааһын маннык ойуулуур:

Ол быданнааҕы кэмҥэ
Мин Сиинэҕэ үөскээбитим.
Иринньэх оҕо киэбинэн
“Өй хаата уолчаан” этим.

Биһиги дьиэбит турара
Сиинэ налыы хааһыгар,
Чаллах тииттээх кыра түбэ
Кэрии маһын быыһыгар

айманыыта, Абата, алдьархайа, Ийэ түһэҕэр нуурайбыт Оҕо курдук, уоскуйар. Айылҕа кэрэ кистэлин Абылаҥа итинник Киһи санаатын кэскиллиир, Киһини киэргэтэрдик. Сиинэм лиҥкинэс мастара Сэмэйдик чуумпураллар, Дууһабар алгыс тыллара Намыыннык дуорайаллар. 1977 с., С. Данилов, Сиинэ

С. П. Данилов
төрөөбүт Сиинэ үрэҕэ

кэргэнин илдьэ кэлбитэ. Бу умнуллубат кэрэ күнүгэр анаан “Анюта аллеята” диэн хоһоонун суруйбута

Күн ылаар! Тыал тыалыр
чараҥмар,
Чырыптаан кырдьыбат
чыычаахтар!
Мин бүгүн харааста, долгуйа
Ол ыраах сыллары саныыбын
Алааспын курдаабыт кустугу
Ол ыраах уоттаах күн сарыалын.
Комсомол төлөннөөх сүрэҕэ
Дьиэрэтэр ньиргиэрдээх ырыатын.
... Хомолто, уордайыы, кутурҕан Күн киһим ыарахан аһыытын
Ол кыысчаан, ол ырыа, ол
кустук
Барыта суох буолбут, уостубут,
Ол дьылы бидлигин тоҥуйдук
”Былыргы” – диэн ааттыыр
буолбуппут.
Доҕоор, ол эрээри ол күннэр
Тыыннаахтар мин таптыыр
сүрэхпэр.
1944 с., С. Данилов

көрсөллөр

Семен Данилов – бөдөҥ общественнай деятель

И. Софронов-Алампа, Н. Д. Неустроев айымньылара нууччалыы тылбаастанан дойду киэҥник биллэр издательстволарыгар бэчээттэммиттэрэ, Советскай Союз атын республикаларын литератураларын төрүттээччилэрин кытта биир кэккэҕэ туруоруллубуттара

сүдү айымньыларын ахсааныгар киириитигэр Семен Данилов быһаччы сыһыаннаах этэ. “Дьурулуйар Ньургун Боотур” олоҥхону Владимир Державин курдук талааннаах, үөрүйэхтээх поэты булан, тылын ылыннаран нууччалыы тылбаастанарын ситиспитэ.

Хара, маҥан, кыһаан ньуурдаах Мин доҕотторум үгүстэр. Хорват, япон, венгер, тибиэт, Негр, араб, хинди, урду – Айыы санаалаах Назым Хикмет, Агостиньо Нето курдук –

Азия уонна Африка суруйааччыларын сүбэ мунньахтарын кэминээҕи көрсүһүүлэр, 1966 с.

Мин үөрүүбүттэн үөрүөхтээх,
Мин хомолтобунан хомойор –
Үгүстэр сылаас сүрэхтээх
Күн санаалаах хоһуун дьоннор...

Семен Данилов, 1976 с.

Назым Хикметтыын (ортоку)

60-с сыллар

с.

Заки Нурины уонна С.А. Сарыг-Оолу кытта, 1975 с.

Олоҕум алаһата

Мин олоҕум алаһата
Аһаҕас ааннаах дьиэ курдук:
Кини хаарчаҕа, хатыыта,
Халҕана да суох курдук.

Семен Данилов, 1955 с.

Лирика

Таластым чиэски тыаҕа,
Оймоотум сыһыы хаарын,
Саамай бастыҥ ырыаҕа
Эйиигин саһыараары.

1970 с.

Суруйааччылар съезтэригэр

РСФСР суруйааччыларын III съеһигэр С.А. Баруздины уонна Н.Е. Шундигы кытары мунньах быыһыгар, сынньалаҥҥа кэпсэтэр. Москва, 1970 с.

Союһун бэрэссэдээтэлэ Сергей Михалковтыын

чуораана Чугдаарар кылыһаҕар Пушкин ямбатын дуораана Биллэрдик оонньоон ааһар.

“Литературное обозрение” сурунаал кылаабынай редактолрын солбуйааччы В. Н. Хмаралыын, 1978 с.

Саха суруйааччыларын IX съезтэригэр Күннүк Уурастыырап, Н. Шундик,
С. Данилов, Я. Хамматов

Мин хоһоонум аныгылыы Нууччалыы таттарыылаах.
Оо, ол эрээри, сахалыы
Омуна суох дэгэт тыллаах.
Мин доҕотторум – нууччалар Оннукка такайаллар,
– Эн ырыаҕын оччотугар,
Аан дойду сэргиэ дииллэр.
Семен Данилов, 1977 с.

сылааһа Аан дойду бар дьонун сылааһын Мин биллим бу орто дойдуга. Ол иһин этэбин: - Атаһыам, “Куһаҕан омук” диэн сымыйа, Билбэппин оҕо чаҕаарыйбат, Тыла күн анныгар баарын! Билбэппин ырыа айыллыбат Тыла сир үрдүгэр да баарын! Аан дойду бары ырыалара Сүрэхпэр сылаастык киирэллэр, Доҕоттор доҕордуу тыллара Дууһабын биир тэҥник үөрдэллэр... ... Аан дойду бар дьонун сылааһын Билбитим үрүҥ күн анныгар. Ол иһин этэбин: - Атаһыам, Үөрэн бар дьону таптыырга. Үрдүктүк туттума бэйэҕин, Сэнэнэн сиргэ да кииримэ: Сыысхала суох таба этиэҕэ Эн кимҥин дьон эрэ. Дьон эрэ! Семен Данилов, 1976 с.

этилэр

Саха АССР художниктарын Союһун председателэ А.П. Мунхаловтыын өрүүтүн сүбэлэһэллэрэ

хайалар,
Угуттаан таһымныыр үрэхтэр –
Барыта эн эбээт, мин дойдум!
............................................................................
Семен Данилов

Мин дойдум
Бу далай, бу халлаан сарыала,
Сүрэҕи угуттуур күөх салгын,
Бу уйгу ыһыаҕын чараҥа,
Үлүскэн үөрүүбүт, бу дьолбут –
Барыта эн эбээт, мин дойдум!

Петрович Данилов
сынньалаҥа

РСФСР суруйааччыларын VI пленумугар сылдьан, 1975 с.

Москваҕа бэлиэтээһиҥҥэ тыл этэр, 1977 с.

С.П. Данилов 60 сааһын туолар
юбилейын бэлиэтиир тэрээһиннэргэ

үрүйэчээн сибэкки
Силигин ситэрэр аналлаах.
Ол кэриэтэ Эн, мин доҕорум,
Бэйэҥ билиминэ сылдьаҥҥын,
Бу мин суруйар хоһооммун
Сырдык тыыннааччынан буолаҕын.
Семен Данилов

уонна Бэрдьигэстээх орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ. Төрөөбүт нэһилиэктэригэр, Мыытаахха, убайдыы-бырааттыы Семен уонна Софрон Даниловтарга аналлаах литературнай музей арыллыбыта.

Наҕараадалара уонна бириэмийэлэрэ

1971 – М. Горькай аатынан РСФСР Государственнай бириэмийэтэ – “Үрүҥ түүн”(1968) уонна “Манчаары үрүҥ ата” хоһооннор хомуурунньуктарыгар
1977 – Польскай народнай республикатын культуратын үтүөлээх деятелэ
Октябрьскай революция орден
1967 - Үлэ Кыһыл Знамята орден
Мэтээллэр

– диэн саха уус уран тылын уһулуччулаах маастара Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа Семен Даниловка хаһан да өлбөөдүйбэт үрдүк сыананы биэрбитэ.

“Дьол” хоһоонуттан