Слайд 1
Әсәй!тигәндә лә һин кәрәк,
Атай!тигәндә
лә һин кәрәк.
Берҙән-берем,айым,ҡояшым,
Тип әйтһәм дә,телем,һин кәрәк.
Динә Талхина
Слайд 221 февраль –халыҡ-ара туған телдәр көнө
Слайд 321 февраль-Туған тел көнө
ЮНЕСКОға кергән илдәр һәм Берләшкән милләттәр ойошмаһы
21 февраль
көнөн Туған тел көнө тип иғлан итте.
Беренсе тапҡыр ул 2000-се йылдың 21 февралендә Парижда ЮНЕСКО штаб-квартираһында тантаналы рәүештә билгеләп үтелде.
Слайд 4
Ни өсөн Халыҡ-ара туған телдәр көнө итеп 21 февраль билгеләнгән һуң?
Эш
шунда:1952 йылдың 21 февралендә Пакистанда
Банглы теленә дәүләт статусы талап итеп көрәшкән 5 студент үлтерелгән була.Билгеле булыуынса,Пакистандың көнсығыш өлөшө һуңыраҡ Бангладеш бәйһез дәүләтенә әйләнә.
Слайд 5Башҡортостан Президентының 1999 йылдың
15 февралендәге Указы менән башҡорт теле
республикабыҙҙа,рус теле
менән бер рәттән,
дәүләт теле итеп иғлан ителә.
Слайд 6Кешеләр тарафынан ҡулланыла торған иң күп һанлы телдәр:
Ер йөҙөндә бөгөнгө көндә
6000 тел бар тип иҫәпләнә
Ҡытай телендә-1,2 млрд,
Инглиз телендә-478 млн.,
Һинди телендә-437 млн.,
Испан телендә-392 млн,
Рус телендә-284 млн,
Ғәрәп телендә-225 млн
Португалия телендә-184 млн,
Француз телендә-125 млн.
Слайд 7Ҡыҙыҡлы мәғлүмәт:
Татар теле-ЮНЕСКО тарафыннан бөтөндонъя Халыҡ-ара аралашыу теле тип һаналған 14
телдең береһе.
Инглиз,немец,француз,испан,итальян,португал,ғәрәп,фарсы,рус,ҡытай,төрөк,япон,һинд,татар телдәре.
Слайд 8Ҡыҙыҡлы мәғлүмәт:
383 тел бөтөнләй юҡҡа сығарға мөмкин.Мәҫәлән,Силец Дини телендә 1 кеше,Африка
урмандарында йәшәүсе ючи ҡәбиләһе телендә 5 кеше һөйләшә икән.
Белгестәр яҡындағы йөзьйыллыҡта барлыҡ телдәрҙең 95% йәшәүҙән туҡтар тип фараз итә.Мәҫәлән,бер йыл эсендә 10 тел юҡҡа сыға тигән фекер бар.
Слайд 9Тел тураһында мәҡәлдәр
Тел-күңел көҙгөһө
Тел күрке-һүҙ
Әсәнең балаға биргән бүләге-тел
Тәмле тел-дарыу,әсе тел-ағыу
Тел кескенә
булһа ла,донъяны боҙа
Теле юҡтың иле юҡ,иле юҡтың көнө юҡ
Тел асҡысы-ил асҡысы
Әҙәп башы-тел
Слайд 10Донъя халыҡтары тел тураһында
Яҡшы һүҙҙән йән ирей.(Ҡарағалпаҡ)
Яҡшы һүҙ-сәскә,яман һүҙ-сәнеске.(Дагестан)
Йөрәктән сыҡҡан бер
йылы һүҙ өс ҡыш буйы йылытыр.(Удмурт)
Матур итеп әйтелгән һүҙ менән бурыс та түләп була.(Корея)
Йомшаҡ итеп әйтһәң,тимер ишек тә асыла.(Төрөк)
Быҫраҡ итек түрҙе таптай,яман һүҙ илде быҫрата.(Ҡырғыҙ)
Слайд 11Халыҡтың теле-уның тормошоноң иң матур,мәңге һулымай торған сәскәһе ул.Телдә бөтә халыҡ
сағыла.Тыуған илдең күге,һауаһы,уның баҫыуҙары һәм яландары,урмандары һәм тауҙары,йылғалары һәм күлдәре,ҡышҡы бурандары һәм йәйге ямғырҙары уның йырҙарында,моңло көйҙәрендә яңғырай.Халыҡтың бай,саф телендә тәбиғәт кенә түгел,ә уның бөтә тарихы сағыла.Бына ни өсөн кәрәк ул туған телде өйрәнеү.