Презентация, доклад к исследовательской работе Кушнарен районының әдәби картасы

укучысы
Җитәкче: Нуриева З.М.

туфрак”та дистәләгән иҗат кешеләре үстергән, аларга илһам чыганагы булган, яшәргә көч биргән. Менә шушы шагыйрьләр, язучылар белән кызыксынуым мине эзләнү эшенә этәрде. Шуның өчен мин Кушнарен районының әдәби картасын төзергә уйладым.

язучы-шагыйрьләр турында булган мәгълүматларны тирәнтен тикшерү, яңа исемнәр белән баету тора. Бу максаттан чыгып, минем тикшерү эшемдә түбәндәге бурычлар куелды:
Кушнарен районыннан чыккан әдәбиятчылар турында мәгълүматны бер системага салып тикшерү;
аларның туган авылларына карап әдәби карта төзү;
якташ язучы-шагыйрьләребез арасында Бөек Ватан сугышында катнашучыларны билгеләү.

алдына китереп бастыру һәм якташ язучыларыбыз иҗатын тулырак ачу.
Нәтиҗә: шулай итеп, тикшерү эшемдә якташ язучыларыбызның иҗатын, тормыш юлын яктырттым. Өйрәнелгән мәгълүматлар нигезендә районыбызның әдәби картасын төзедек.

авылыннан
2. Рәдиф Гаташ – шагыйрь, Марс авылыннан.
3. Руслан Сөләйманов – шагыйрь, Илек авылыннан
4. Лотфи Вәли – шагыйрь, Илек авылыннан.
5. Нур Гыйззәт – шагыйрь, Талбазы авылыннан.
6. Әсхәр Кәшфуллин – шагыйрь, Тартыш авылыннан.
7. Афган Гыйззәт – шагыйрь, Ә.Кәшфуллинның бер туганы, Тартыш авылыннан.
8. Нәҗибә Әминева – шагыйрә, Әхмәт авылыннан.
9. Ләйсән Якупова – шагыйрә, Әхмәт авылыннан.
10. Мин Шабай – шагыйрь, Каратәкә авылыннан.
11. Зәкия Туфайлова – шагыйрә, Илморза авылыннан.

8 9

1 2

3

5

6 7

10

11

Кушнарен районының әдәби картасы

4

районы Марс авылында игенче гаиләсендә туа. 1968 елда аның зур бәйләм шигырьләре “Беренче карлыгачлар” күмәк китабында дөнья күрә. 2008 елда шагыйрьнең 70 еллыгына Татарстан китап нәшрияты Рәшит Гатауллинның “Сагышлы моңнар” исемле сайланма шигырьләр китабын бастырып чыгара.

Таңнарны көтеп алам.
Мин имән — күккә үреләм,
Туфракта тамырланам.
Мин чык бөртеге — күзләрдән
Күңелгә үтеп тамам.
Мин көнбагыш — гомер буе
Кояшка карап багам.
Кызык итеп йә кызганып
Карама миңа табан.
Үрелмә миңа, кагылма,
Мин кеше — җирдән барам.

елның 30 нчы мартында Башкортстанның Кушнаренко районы Марс авылында игенче гаиләсендә туа.  Аның 1966 елда  “Гөлләр су сорыйлар” исемле беренче шигъри җыентыгы басыла. 2001 елда дөнья күргән “Газәлләр”, 2005 елда басылып чыккан “Мәңгелек сусау” китаплары өчен 2008 елда ул Татарстан Республикасының Г.Тукай исемендәге Дәүләт премиясенә лаек була.

Рәдиф Кәшфулла улы Гатауллин
(1941)

да,
Син кизәнмә ялгыш мәгърур җанлы
Мәҗрух арысланга!
Мәсәлдәге мәхлук - ишәк кебек
Килеп тибә күрмә;
Арысланга хас зур, горур хискә
Саксыз тия күрмә!
Аңла: рухы белән җиңәр сине,
Җаны шул ук, көчле...
.Мәңге бу адымнан саклана күр,
Мәңге асылын аңла:
«Үлгән бу!» - дип якын килмә... Йоклап
Яткан арысланга! » 

килгән. “Уйларымны салдым сандалларга” – тәүге шигъри китабы.

Сөләйманов Руслан Флүр улы
(1985)

читтә йөрде, Җиде тамчы бәхет тапмады.
Кайтып килә. Тәрәзәләр ачык. Шушы гомер нигә япмадың? Җиде өмет белән көттем аны, Бәхетем, − дип, кире кайтканын.

Аның хезмәт, производство темаларына багышланган бер төркем шигырьләре М. Җәлил кереш сүзе белән чыккан “Чакыру” (Мәскәү — Казан, 1932) исемле җыентыкта басыла.
Л. Вәли 1943 елның кышында дошман өстенә атака белән барганда мина ярчыгы тиеп һәлак була.

Лотфулла Вәлимөхәммәт улы Вәлимөхәммәтов
(1910-1943)

районы Талбазы авылында игенче гаиләсендә туган. 
Бәян Гыйззәтнең әдәби-фәнни эшчәнлеге тулысынча диярлек татар драматургиясе һәм татар театр сәнгате белән бәйле. Аның драматургия һәм театрга кагылышлы тикшеренүләре “Егерменче йөз башында татар әдәбияты” (1954), “Татар совет әдәбияты тарихы” (1960), “Заман сулышын тоеп” (1967), “Татар совет театры” (1975 (1975), Мәскәүдә (1975), Мәскәүдә рус телендә чыккан “История татарской советской литературы” (1965), “История многонациональной советской литературы” (1972) исемле китапларда урын алган

Фәтхелбәян Нурлыгаян улы Гыйзәтуллин
(1918-1991)

районы Тартыш авылында дөньяга килә.
1994 елда аның беренче шигырьләр җыентыгы (“Кайгы-сагышларымны җырга салам”) дөнья күрә, соңрак татар һәм башкорт телләрендә “Казлар оча” (1996), “Изгелек нурлары” җыентыклары чыга. Соңрак чыккан “Мин язларда калам” җыентыгында 250 шигырь тупланган. 2001 елда “Көмеш чылбыр” һәм 2005 елда “Тормыш кыска мизгел” исемле җыентыклары татар телендә дөнья күрә.

ул – бөек затлардан.
Онытсалар әгәр балалары,
Рәнҗешләрен мөмкин аңларга.
Әниләрнең бәхиллеген алсак,
Әрнеш тулып калмас җаннарга.
Үкенмәслек итеп кадерлик без,
Олы хисне кирәк сакларга.
Уфтанулар соңлап уянмасын,
Анда бармый, бармый хатлар да.

Аның бер туган абыйсы Әсхәр Кәшфуллин да шагыйрь. Алар – сугыш елы балалары.
1962 елда беренче шигырләр җыентыгы - “Серле дөнья” исеме белән дөнья күрә. Соңрак балалар өчен язылган шигырьләр җыентыгы “Язгы нурлар”, “Йолдызлар” , өлкәннәргә багышланган “Күңел кыллары” җыентыклары басылып чыга.
Әфган Гыйззәтов – тугыз китап авторы: “Серле дөнья”, “Язгы нурлар”, “Йолдызлар”, Күңел кыллары”, “Эшчән куллар”, “Бәхет кошы”, “Югалганны күңел сагына”, “Иң кызык нәрсә, “Их, яшәүне кабат башлап булса…” Бишесе үзе исән чагында дөнья күргән, ә инде соңгы дүрт китапны бертуган абыйсы, билгеле шагыйрь Әскар Кәшфуллин әзерләп бастырган.

Әфган Кәшфулла улы Гиззатов
(1933-1969)

көя белү.
Ул авырлык күтәргәндә,
Кулбашыңны куя белсәң,
Ул тамызган күз яшьләрен
Күңелеңә җыя белсәң,
Ул кичергән шатлыкларны
Үзеңнеке итә белсәң,
Ул – синеке.
Кешеләрне
Сөю дигән бөек бу фән.

районының Әхмәт исемле татар авылында туып үсә, Кушнаренкода урта мәктәпне тәмамлый. Аннан соң Башкортстан дәүләт университетына укырга керә һәм филология факультетында белем ала.
Нәҗибә Әминеваның “Иртә”, “Бәсле тәлгәшләр”, “Йөрәккә уйлар уела”, “Яратам икесен дә”, “Гомер дигән мизгелдә” дигән җыентыклары укучыларга яхшы таныш.

әллә никадәр.
Җиләк яфрагын да җыя,
Тәмләтә, ди,чәй исен.
Җиләк кенә җыймый нәнәй,
Җыеп кайта җәй исен.

Башкорт дәүләт университетының филология факультетын тәмамлый. 1999 елдан республиканың “Кызыл таң” гәзите редакциясендә корреспондент, 2004 елдан “Әллүки” журналында эшли башлый.
Ләйсән Рәфит кызының иҗади эшчәнлеге мәктәп елларыннан ук башлана. Аның шигырләре район һәм республика басмаларында дөнья күрә. “Яшенле төндә” дигән дуслык һәм мәхәббәт турында беренче шигырьләр җыентыгы 2007 елда “Китап” нәшриятында басылып чыга.

апрелендә хәзерге Башкортстан1913 елның 28 апрелендә хәзерге Башкортстанның Кушнаренко районы1913 елның 28 апрелендә хәзерге Башкортстанның Кушнаренко районы Каратәкә авылында ярлы крестьян гаиләсендә дөньяга килә. Сабый чагында ук әтисез калып, алты яшеннән үз көнен үзе күрә башлый.
1941 елны1941 елны Казанда авторның лирик хикәяләре тупланган “Уйналмаган скрипка” исемле китабы дөнья күрә.
1959—1964 еллар арасында язучының “Бездә ел буе яз” исемле очерклар китабы, “Тормыш баскычлары”, “Тормыш чакыра” исемле хикәя җыентыклары һәм “Уяну” (беренче кисәк) исемле тарихи-социаль романы басылып чыга.
Ул 1963 елныңУл 1963 елның 5 сентябрендәУл 1963 елның 5 сентябрендә, илле беренче яшендә, йөрәк авыруыннан Казанда вафат булды.

гаиләсендә туа.
Шагыйрәнең беренче шигырьләре егерменче елларда басылса да, аның иҗат активлыгы илленче еллар тирәсенә туры килә. Бу чорда ул башлыча балалар өчен шигырьләр яза. 1971 елда ул СССР Язучылар союзы членлыгына кабул ителә.
Шагыйрә 1977 елның 11 январенда Казанда вафат була.
 

Зәкия Туфаил кызы Шәйхетдинова
(1907 – 1977)

камышлар,
Туган ил ул — иркен болыннар
Болыннарда нәни колыннар.
Туган ил ул — зәңгәр диңгезләр,
Туган туфрак, үскән нигезләр.
Туган илдә барыбыз бертуган,
Бик кадерле безгә ул шуңа.
Туган ил ул була бер генә,—
Туган илнең кадерен бел генә!

Лотфи Вәли
1943 елның кышында дошман өстенә атака белән барганда мина ярчыгы тиеп һәлак була.

Бәян Гыйззәт
Фронттагы батырлыклары өчен ике мәртәбә Кызыл Йолдыз ордены һәм берничә медаль белән бүләкләнә.