Презентация, доклад индивидуального проекта Вицван хьакъ долуш вицвиний те яздархо

УЧРЕЖДЕНИЕ "ГУДЕРМЕССКИЙ ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ КОЛЛЕДЖ ИМЕНИ С.С-А. ДЖУНАИДОВА"

Амма литературехь цхьа башха, оцу шовданан куьзганахь санна ц1ена, ма-ярра го-кх и амалш – дахаран амалш.
Ткъа муьлш бу и амалш гучуйохуш берш аьлла, хаттар кхоллало. Оцу хаттарна жоп иштта хета вайна – шен халкъо хало, бала, къизалла ловчу хенахь, шайн халкъаца нисса и хало а ловш, уьш литературехула йийцина болу яздархой, и сийлахь нах!
Оцу яхь йолчу нехан мог1арехь коьртачех цхьа меттиг д1алоцу нохчийн тоьллачу йо1а, къонах-поэтесса ала хьакъйолчу Гайтукаева Банас. Ткъа цуьнан теш иза цуьнан дахаран некъ бу-кх.

нохчийн поэтессин Гайтукаева Банин кхоллараллех, дахарх йолу ойланаш, иштта цхьайолчу стихотворенийн анализ.

Талламан предмет: нохчийн поэтессин Гайтукаева Банин кхолларалла

Гадаев

къомана бала боссиначу, чолхечу дийнахь, 1959-чу шеран 23-чу февралехь, Т1ехьа – Мартан к1оштахь йолчу Валаргт1ехь.

и кхоллараллина т1ахь болх бан. Юккъерчу классашкахь яздира цо дуьххьарлера мог1анаш. Дуьххьарлера «Латта, ахь со лара хийра» ц1е а йолуш стихотворении араелира 1974 шарахь, районни газетехь. Цуьнан 15 шо дара цу хенахь.

Цуьнан дахар доца хиллехь а, поэзи даима ехар йолуш ю цуьнан, х1унда аьлча, ц1еначу ламанан шовда санна, адамашка болчу безамах, дог дикаллех иза юьзна йолу дела.

арайийлина газетийн, журналийн аг1онаш т1ехь, шакъаьстинчу гуларехь а. Цо а, РФ-н хьакъйолчу артистко З.Бадаловас а НР-н радиокомитетехь схьайиллинчу «Аз» студехь сих-сиха йоьшура (1992-94 шераш) герз а карахь тайп-тайпанчу тобанашка бекъабеллачу нохчашка барте, масла1ате, машаре кхойкху стихаш, х1иттайора музыкально-литературни композицеш. Нохчаша вовшийн ц1ий 1анорна кхоьруш, мохк т1еман ц1ергахь багарна кхоьруш, доху орца дара и Аз

мича,
Стенга кхача г1ерта шу?
Ца го шуна сан лешдолчу деган аматаш?
Шуна гайта кераюккъе и эцна со йог1у,
Шу т1ехлелха, бен ца хеташ, суна б1аьрзе хилла,
Кху сан дагал деза хилла-кх и шун г1уллакхаш?
Кхана-х дог1ур дай шу орцах, лахьти чу и дилла,
И биэн доцчу хенахь суна бан шайн хастамаш.

йохъеш, шен дашца бовха кхерч шел ца балийта г1ерташ, кешнийн керташкахь керла чарташ ца х1иттадайта г1ерташ кхойкхура цо к1ета, урам-новкъа, не1саг1е х1уьттуш, сингаттамах мохк ларбар шен до1анашкахь Деле доьхуш:

тийна,
Сел доккха х1ара дуьне сайн дагна т1ехьа д1алачкъош,
Ас Деле до1а до хьан синан маршонна т1ера.
Ткъа т1аккха, кор тухуш, тхайн юьртахь  х1ора а ц1ийнан,
Чекхйолу: «Бутт лаьцна, самадовла,  адамаш!» – бохуш.
Ткъа нах д1абийшина, шайн меттан
Хьеший а хилла,
Сом лоьхуш г1елбелларш д1атийна,
Г1уйнаш д1акъовлуш.
Ткъа батто юха а орцане шийла мохь бетта:
«Адамаш, шун къинойн 1азап ду ас тховса токхуш дерг»

йоьхна,
Х1ара дуьне 1аддол мохь-ц1ог1а сайн кийра къуьйлуш.
Хьан къина со йилхина, б1аьрхиш а чекхдевлла лекъна.
Нохчийчоь, со йисна ца кхеташ хуьлучух тахна!

соьга.
Маттана дог1а тоха 1ама боху соьга,
Елхаран метта соьга,тахана ела боху,
Еларан метта соьга, елха боху.
Б1ешерийн мур бу боху, иштта чолхе х1уттуш.
Керла пачхьалкх кхуллу боху, маьрша синош дойуш,
К1ант шен дена дуьхьал х1оттар г1иллакх ду боху.
Вашас ваша ц1ийла карчор г1азот ду боху,
Лергашна къора хилла яха ца ло, яха.
Когех хьерча къинойн маша, цо галдоху болар.
Сан Нохчийчоь,мичхьаду-те хьанлазамийн доза?
Со хьан 1уьйре леха йоллу,дуьтуш пелхьойн ловзар.
Со хьан суьйре лаха йоллу,бицбеш хилла хьовзам.
Со д1айоьду лаха,каро хьан лазамийн доза,
Ц1ийлахь 1уьллу сан кортали соьга хьоьжу доьхна.

Уьш вайна берахь дуьйна евзаш ю. ХӀинца, интернетан, технологийн заманахь дагахь йисний те вайна вайн къоман са, истори, оьздангалла шайца йолу и байташ, церан авторш а?
Цхьа дика стаг вайна юкъера д1аваьлча, дерриге дуьне доьхча санна, халахета, иза адамашна даг т1е т1улг бижош, б1аьрхиш 1енош хуьлу… Делахь а, бохамна хенал дика дарба дац олу вай. Дан а ду и иштта - хено къардаза х1ума дац. Оцу хено хьаабо и лазам. Ткъа цул т1аьхьа яха юьсуш ерг – оцу стеган дика ц1е ю. Дуьненчохь адамийн лаккхенех лакхе наха вайха яьккхина дика ц1е ю. Цигара схьабог1уш бу иза «велча а веха», олуш болу кхетам. Нагахь санна, адамашца тарвелла, шен дог царна кхоа ца деш дагийнехь, веха и стаг велча а, нийса аьлча, цуьнан ц1е еха - кх.