Презентация, доклад на тему Колыты Аксо 9 кълас

семинары æмæ йæ 1845 азы тынг хорз нысæнттимæ фæци.

кодта скъола, ахуыргæнæг дæр дзы уыд йæхæдæг, ахуыр та сæ кодта лæвар. Уый стыр хъуыддаг уыд уæды рæстæджы. Стæй скъола йæхæдæг дæр хорз ахъаз фæцис ирон сылгоймаджы рухсмæ ракæнынæн. Цалдæр азы фæстæ ацы скъолайæ арæзт æрцыд, ирон сылгоймæгты приют кæй хуыдтой æмæ суанг Октябры революцийы агъоммæ дæр чи куыста, уыцы ахуыргæнæндон.

зондамынд

«Ног фæлтæртæ цæмæй хорз хъомыл кæной, уымæн хъæуы ахуыр æмæ размæдзыд бинонтæ, æмæ ахæм бинонтæ саразынæн та хъæуы, фыццаджы – фыццаг, ахуыр æмæ размæдзыд сылгоймаг – мад»

иронмæ дины чингуытæ тæлмац кæныныл дæр, Ирыстоны скъолаты куыст сифтонг кæныныл. Йæ рæстæджы ма иттæг архайдта йæ адæмы иудзинадыл дæр дины хъуыддаджы фæлгæтты. Ома цæмæй ирон адæм иууылдæр уыдаиккой иу диныл хæст (чырыстон диныл) æмæ къордтæ – дихтæ ма кодтаиккой, хæрам ма уыдаид се ’хсæн, дыууæ диныл хæст кæй уыдысты (чырыстон æмæ пысылмон), уый фæдыл.

адæмтæ сæ историон фидæн сбастой Уæрæсеимæ, фæлæ сæ пысылмон диныл хæст чи уыд, уыдонæн сæ зæрдæ нырма æхсайдта Турчы ’рдæм.
Ахæм уавæрты Аксойы фæнд куы ацыдаид, ирон адæм иууылдæр чырыстон дин куы райстаиккой, уæд нæ бавзæрстаиккой Туркмæ фæлидзыны трагеди. Уый мидæг уыд Колыты Аксойы хъуыдыйы прогрессивондзинад æмæ йæ ныхмæлæууæг Куындыхаты Муссæйы позицийы реакциондзинад.

уагъта йе ’мбæстон ирон адæмы мæтæй. Æхсæв нæ хуыссыд, бон нæ бадти, Ирыстоны къуымты зæрватыккау ратæх – батæх кодта, цæмæй сиу кодтаид чырыстон дины уырнындзинады руаджы армыдзаг æмæ хæлиугонд ирон адæмы, цæмæй сæ цардыуаг æппæтæй дæр фæхуыздæр уыдаид, ууыл йæхи хъардта».

«Стыр зонды хицау уыди Аксо, фæлæ йын нæ бантысти йæ фæллойы дыргътæ фенын, йæ хъуыддæгтæ æрдæгыл баззадысты. Чи зоны, Аксо йæ фæнд сæххæст кодтаид, Куындыхаты Муссæ йæ ныхмæ лæууын нæ бафæрæзтаид, фæлæ йæ æнафоны мæлæт æрцахста».

СЕКЪА

æртæ поэтикон уацмысы: «Мах фыд» (1865 аз), «Мады – Майрæмы кады зарæг», «Чырыстийы рухс райгасдзинад». «Мах фыд» баззад къухфыстæй. Аксойæн йæхи къухæй фыст, иннæ дыууæ æмдзæвгæйы мыхуыр уыдысты журнал «Чырыстон цард» -ы, 1911 æмæ 1913 азты.
Сæ мидисмæ гæсгæ, уацмыстæ сты, аргъуаны – иу кæй кодтой кувæг адæм, ахæм зарджытæ, диныл баст. Се ’взаг уыд ныры ирон литературон æвзаджы хуызæн.