Презентация, доклад на тему Эһэм бултааһыҥҥа уонна техникаҕа саҥа ньымалары киллэриитэ

оройуона Саха Сирэ

Муома улууһун Соболоох орто оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччитин
Федоров Чаҕыл үлэтэ.
Салайааччы:
Старкова Ульяна Васильевна,
алын сүһүөх кылаастарын учуутала.

Эһэм бултааһыҥҥа уонна техникаҕа саҥа ньымалары киллэриитэ

баҕарабын. Саха киһитэ мындыр өйүнэн ыарахан олоҕун чэпчэтинэ сатыыр, билиҥҥи үйэҕэ араас туттар тэриллэри айар.

Сыала: Айыллыбыт туттар тэриллэри киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрии, туһаларын арыйыы.

Чинчийэр барым: Мин эһэм илии үлэтин чэпчэтэргэ анаан айбыт тэриллэрэ.

Сабаҕалааһын: Бултааһыҥҥа уонна техникаҕа саҥа ньымалары киллэриитин дьоҥҥо тиэртэхпитинэ ону туһанан өссө саҥалары айыахтарын сөп, илиинэн толоруллар үлэ чэпчиэ, элбэх киһи туһаныа этэ.

Чинчийии торума: Айыллыбыт туттар тэриллэри хайдах туттуллалларын, суолталарын быһаарыы.

түүн айыллаллар. Итилэр бары киһи туһугар, киһи олоҕо тупсарыгар, үөрэх билии сайдарыгар туһуланар.

Эһэбит – дьиэ кэргэн тутаах киһитэ.
Мин эһэм Хабаров Владимир Григорьевич 9 оҕолоох ыалга 5 оҕонон, Өймөкөөн улууһун Орто- Балаҕан нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Советскай Армияҕа икки сыл устата сулууспалаан, артеллерийскай полкаҕа отличник командир орудия буолан ытык иэһин толорон кэлбитэ. Армия кэнниттэн Муома улууһугар көһөн кэлэн, ыал буолан олорор. Ол курдук культура үөрэҕин бүтэрэн, 40 сыл устата билигин даҕаны кулуупка директорынан үлэлии сылдьар. Эһэм байаныыс куурсун бутэрбитэ, араас музыкальнай инструменнарга оонньуур ВИА группалаах. Ырыа айар, хоһоон суруйар, уһанар, уруһуйдуур уонна фокустуур. Бултуурун, кустуурун, балыктыырын олус сөбүлүүр, ол иһин, ыраах сирдэринэн сылдьар буолан, мотоцикл мотуордарынан араас вездеходтары оҥорооччу. Бултуур тэриллэри, куска манчыык онорор, балыкка илим өрөр.

ыраас уутугар тиийэн өйүмү кырыыларынан, чараас мууска ойбон тэстэн сиэркилэни ууга уган 50 миэтэрэ иһинэн, хас балык, ханнык балык, ханна баарын көрөөччүбүт. Балыктар муус анныгар кыстаан турар сирдэрин көрөн, ол сиргэ чопчу тиийэн, ойбон алларан балыктааччыбыт.

Сиэркилэни оностуу ньымата элбэх уонна судургу. Сиэркилэни 4 муннуктаах гына, кэттэтин туорайын биирдии харыһынан кээмэйдээн стеклореһынан көнөтүк быһаҕын. Ачаахтаах талаҕынан тордуох курдук оҥорон, ачааҕын ис өттүлэринэн саха быһаҕынан олук онорон баран, сиэркилэни түспэт гына кыбытаҕын. Сиэркилэни иҥиннэрэр олук хайысхатын муннуга 45 кыраадыс буолуохтаах.

эрэ иннинэ 80 см. усталаах, 60см. туоралаах, 15-20 см. халыҥнаах мууһу дружбанан эрбээн баран, синньигэс тимир турбаттан оҥоһуллубут салаасканы ууга уган муус плитаны чардааттан ороон таһааран дьаарыстыыбыт. Оннук салаасканы оҥорорго 4м. усталаах, 15 мм. диаметрдаах тимир турбаны ортотунан тэҥнээн өҕүллэрэҕин. Уһун туорай турбаларын икки ардылара 40 см. кэттэлээх буолуохтаах.

диэн кыһааҥка оҥороҕун. Уонна 40 сантиметрдаах туспа турбаны ылан, салааска сыҥааҕын үөһэ өттүнэн хамсаабат гына сварканан хам туттаран кэбиһэҕин, онон оҥоһук үлэтэ бутэр. Холобура: ылыллыбыт мууһу кураанах сиргэ көтөҕөн илдьэн дьаарыстыыргар төһөлөөх күүһүн-сыраҥ эстиэ этэй. Дьэ уонна мууһу соһон техника кэлэн ылар кураанах сиригэр диэри, кытыыга сылайары билбэккэ таһан дьаарыстыахха соп.

ыраах сирдэринэн сылдьарыгар аналлаах, бадараанҥа батыллыбат, ууга тимирбэт, дуулҕаҕа иннибэккэ айанныыр вездеходтары оҥостон айанныырын сөбүлүүр. Кини бастакы оноһуутун мотомопед мотуоруттан саҕалаабыт. Үс хайыһардаах мопеды оҥорон көрбүт, кэлин көлүөһэтигэр хатыҥ маһынан протектор оҥорон сүүрдэн көрөн баран сөбүлээбэтэх.
Биир сайын суоппар убайдара, оҕолорого водовозка машина камератын үрдэрэн биэрбитин, ат курдук миинэн тэйиэккэлии сылдьалларын көрөн, тэстибэтин сөҕөн көлүөһэ оҥорорго быһаарынан, таҥас сууйар лаах тааһы холбоон, массыына камераларын кэтэрдэн улахан көлүөһэлэри онорбут.

биллэрбиттэрэ. Оҕолору мунньан “Минск” мотоцикл мотуорунан сүүрэр үс көлүөһэлээх мотоцикл оҥорон, бастакы миэстэны ылан, бириистэрин оскуола мастерскойугар маска аналлаах серкулярканы ылан туттарбыттара. Онтон ыла “Восход”, “Планета”, “Муравей” мотоцикл мотуордарынан үс көлүөһэлээх вездеходтары оҥорон ыраах сирдэринэн сылайары билбэккэ айанныр.

– көтө туттабын. Эһэм айбыт тэриллэрэ үлэһит киһи күнүн, бириэмэтин харыстыыр, сэниэтэ эстибэт. Мин айар дьоҕурдаах, талааннаах, күндү киһибинэн эһэбинэн киэн туттабын.