Презентация, доклад по физической культуре на тему Здоровье

қозғалыс белсенділігі, дене жаттығулары.
Адамның денсаулығын болжау, анықтау әдістері.
Дене тәрбиесі мұғалімінің білімділігі – денсаулық кепілі

/ И.И. Брехман – Л: Наука, 1987.
Билич Г.Л. Основы валеологии. /Г.Л. Билич, Л.В. Назарова. - Санкт-Петербург: Водолей, 1998. – 558 с
В.И. Дубровский. Валеология – здоровый образ жизни. Учебник для вузов. – М: Реторика, 2001.
Сәтбаева Х.Қ. Валеология. /Х.Қ.Сәтбаева, Ж.Б. Нілдібаева. Оқу әдістемелік құрал. –Алматы: Ғылым, 1999
Амосов Н. А. Денсаулық туралы толғаныстар./ Н. А. Амосов. – Алматы: Қазақстан, 1989.
Шарманов Т. Ас ішудің әліппесі. / Т. Шарманов.- Алматы: Білім, 1990.
Валеология, дене тәрбиесі, спорт. // Республикалық педагогикалық журнал. –Алматы: Қазақ Мемлекеттік спорт және туризм Академиясы. 2001- 2003.
10. Уанбаев Е.К. Дене тәрбиесі және спорттың теориясы мен әдістемесі. /Е.К.Уанбаев, Ф.Ж.Уанбаева. – Усть-Каменогорск: издательство ВКГУ. 2009 – 270 б
11. Аулик И.В. Как определить тренированного спортсмена. / И.В. Аулик. – М: ФиС, 1977.
12. Вайцеховский С.М. Книга тренера. / С.М. Вайцеховский. –М: ФиС, 1971. 312 с.
13. Годик Н.А. Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок. /Н.А.Годик. –М: ФиС, 1980. 136 с

ауырады.
үлкен, ересек жастағы адамдарының арасында жүрек қан тамыры, тыныс алу жүйесі, зат алмасу жүйесі, бұйрек, бауыр, омыртқа жүйесі (остехандроз) ауырулары көп.
Неге? Ол салауатты өмір салтын сақтамауға байланысты. Негізгі себептер: ағзаға зиянды заттарды қолдану (темекі, арақ, т.б.), артық, жүйесіз тамақтану, медициналық сауатсыздық, қимыл тапшылығы, спорт жаттығуларымен айналыспау, стресстік жағдайлар т.с.с.

байланысты, бір сөзбен айтқанда, өз денсаулығына деген көзқарасына байланысты, 17 – 20 шамадан тыс ортаға (жыл санап бұл фактор әлемдік, экологиялық жағдайсыздықдардың асқынуынан кең етек алып келе жатыр), 18 – 22 тұқым қуалайтын себептерге (генотип), жеке бас ерекшеліктері және т. б,. сонымен тек 8 – 10 денсаулық сақтау жүйелерінің қызымет жұмысына байланысты.

САЛАЛАРДА КЕЗДЕСЕТІН ЖАЗЫЛМАҒАН, БІРАҚ ОНЫ ОРЫНДАСА ДҰРЫС БОЛАТЫН
ДӘЛЕЛДЕНГЕН ЗАҢДЫЛЫҚТАР.

ӨМІР САЛТЫ – АДАМДАРДЫҢ ӨМІР СҮРУ ТӘСІЛІ, АМАЛЫ, ЖОЛЫ.

сақтау.

2. Дұрыс тамақтанудың тәртібі.

3. Энергия тепе-теңдігін сақтау

жануар белогы, 45% өсімдік белогы.
Май тәулігіне 80-100 гр.оның ішінде 25-30 гр. өсімдік майы, 30-35% сары май, қалғаны тоң май.
Көмірсу тәулігіне – 400-500 гр., оның ішінде крахмал - 70%, қант - 20%, пектин заттар - 3%,клетчатка - 2%.

10-15%,

кеші ас – 10-15%.

мөлшерін азайту, қимыл белсенділігін көбейту, тамақтың түр-түрін қолдану, салмақты бірқалыпты сақтау, рационда холестерин мен майы іркілдеген заттардың аз болуы, тұзды және натрийге бай өнімдерді орнымен қолдану, жеміс және көкөніс өнімдерін көп қолдану, арақ-шарапты тартына ішу немесе мүлдем пайдаланбау.

адам ағзасына әсері.
3. Дене жаттығулары- сауықтырудың басты түрі.
4. Жаттықтыруларды ұйымдастыру түрлері.

дәріден жақсы әсер етсе, әлемнің барлық дәрісі қимылдың құдіретіне пара-пар келе алмайды» -

қажет етпейді» деп, жазған Ұлы Шығыс ғұламасы Ибн-Сина.

Ғылыми зерттеулердің нәтижесі негізінде адамның денсаулығы нығаюуы үшін ол жетісіне кем дегенде үш рет, бір сағаттан, минутына 130 жүрек соғу жиілігінде (ж.с.ж.) және одан жоғары дене тәрбиесі және спорт жаттығуларымен айналысуы керек екен.

болады. Көлемі ұлғаяды, нығаяды, созылуы жақсарады, қан айналымы және бұлшық ет қоректенуі жақсарады.
2. Дене жаттығуларымен айналысқанда капиллярлар кеңейеді, саны көбейе бастайды. Әсіресе, бас ми капиллярларының саны өсуінің ерекше маңызы бар, кезінде И.М.Сеченев ми даму үрдісінде бұлшық ет қозғалысының маңызын атап өткен.
3. Спортпен айналыспаған адамның жүрек бұлшық еті әр жиырылыс сайын жүректің сол қарыншасынан қолқаға (аортаға) 60 мл шамасындай ғана қан шығарылатын болса, жаттыққан адамда тыныштық жағдайда, қолқаға 90-100 мл қан шығады. Жаттықпаған адамның жүрегі минөтіне 70 рет соғады, спортшы жүрегінің минөттік ж.с.ж. – 50-60 рет.

кезде тыныстың минуттық көлемі (ТМК) – 8 литрден көп болмайды. Ал, спортшы тез және бар күшімен жүгіргенде, не жүзгенде ТМК 20 есе көбейеді, 120-130 литрге жетеді.
5. Спортпен тұрақты айналысқан адамдардың жамбас қуысында қанның іркіліп қалуы, қатпа (запор), гемаррой болмайды.

тиімді әсер еткенімен денсаулықтары нығаюына, ағзаның жұмысқабілеттілігінің жақсаруына, дене мүшелерінің қызметтік мұмкіншіліктері дегейінің жоғарылауына көп әсер етпейді.
Өйткені тұрмыс әрекеті кезінде біз бір қозғалыс әрекетін ғана қайталаймыз, жүктеме мөлшерін, жүрек соғу жиілігін реттемейміз.

кезінде ж.с.ж. 100 соғу/мин. тәртібінде жұмыс істесе аздаған, 110-125 тәртібінде жұмыс істесе орташа ғана денсаулық жақсаруына әсері бар екен.

→ бейімделу әсері.

1 сурет - Жаттығушылардың жұмыс қабілеттілігінің бір жаттықтыру
сабағы әсерімен өзгеру көрінісі (Л.П.Матвеевтің ұсынуы бойынша).

және демалу кезектесуінің жүйелі сызбасы (Л.П. Матвеевтің ұсынуы бойынша).

мен қарқындылығын біртіндеп арттыру. Бұл мынандай жолдармен іске асырылады:
- жаттықтырулардың бір жеті ішіндегі санын көбейту;
- жаттықтырудың уақыт ұзақтығын көбейту;
- жаттықтырудың тығыздығын жоғарылату. Бастапқы жаттығу кезінде 45 – 50 % болса, ағзаның бейімделгеніне байланысты 70 – 75 % дейін жеткізуге болады;
- жаттығуларды орындау қарқындылықтарын жоғарылату;
- жаттықтыруда қолданылатын амалдарды көбейту.
2. Қолданылатын амалдардың әр түрлілігі.
3. Сабақтардың жүйелілігі.

механизмдерін жетілдіруге тиімді әсер етеді (В.В.Фролькис, 1988).

Ол әсерлер:
1. Экономикалық әсер. Жұмыс кезінде оттегін аз қолдана білу, жүректің экономиялы қызмет істеуі (аз соғып, қолқаға көп қан айдауы) т.б.
2. Ағзаны қамтамасыз ету әсері. Қан айналымының, тіндерге, жасушаларға қан баруының жақсаруы, өкпенің тіршілік сиымдылығының жоғары болуы т.б.
3. Стреске, қобалжуларға қарсылық әсері. Жүйке жүйесінің, психикалық қасиеттердің жетілуі.
4. Текті басқару әсері. Зат алмасу, жасушалық деңгейде жаңару үрдістерінің жақсаруы.
5. Психиканы энергиямен қамтамасыз ету әсері. Ақыл – ой жұмысқа қабілеттілігінің жоғарылауы, жағымды әсерлердің көбеюі және т.б.

мен жүрек соғу жиіліктері (Н.Федоров, А.Федоров, 1997)

қадам/минут. Денсаулығы мықты адамдарға жаттықтыру әсерін бермейді. Жүрек аурулары: инфаркт, стенокардиямен ауырған адамдарға ұсынылады.
орта шапшаңдық 71 – 90 қадам/мин (сағатына 3-4 км). Дені сау адамдарға өте аз жаттықтыру әсерін береді. Жүрек – қан тамыры ауруларымен ауыратын адамдарға ұсынылады.
жылдам жүру. Қарқыны 91 – 110 қадам/мин (сағатына 4-5 км). Дені сау адамдарға жаттықтыру әсерін береді.
өте жылдам жүру. Қарқыны 111 – 130 қадам/мин. Бұл жүру түрі өте күшті жаттықтыру әсерін береді. Бірақ денсаулығы мықты, жаттықпаған адамдар бұл қарқынмен ұзақ уақыт жүре алмайды.

Әйелдер үшін осы көрсеткіштерге 5 – 7 соғуды қосу керек.

байланысты жүктеме мөлшері (В.Е.Капланскийдің зерттеуі бойынша)

Антрометрикалық амалдар.
2. Денсаулықты анықтайтын жүктеме сынамалар.
3. Жүрек – тыныс жүйесінің қызметін бағалайтын әдістер

денесін дәрігермен қосыла сырттай қарау арқылы біз тұлға түзулігін, оңға, солға қисаюын, табан күмбезін, дене бітімін, терісінің күйін анықтаймыз.
2. Оқушының бойын, салмағын өлшеу. Брок формуласы бойынша салмақ-бой көрсеткіші салмақты граммен алған шаманы, бой үзындығын сантиметрмен алған шамаға бөлгендегі шыққан санмен анықталады.
3. Кеуде клеткасын өлшеу.
4. Тұлға (становая сила) динамометриясы.
5. Жүрек соғу жиілігі.
6. Дем алудың антрометрикалық көрсеткіштері.
7. Кеуде кеңдігі мен бойдың үйлесімділігі.
8 Кеуде клеткасының көлемі (ККК) мен бойдың үйлесімділігі.
9. Дене тұлғасының үйлесімділігі.

ағзаның қалпына келу уақыты белгіленеді. А) Мартинэ сынамасы.
Б) Гарвард «степ-тесті»
В) Купер тестері: 12 минутке жүгіру, суға жүзу, шаңғы тебу, велосипедпен жүру, 3 мильге жүру.

арқылы дене қуаты дайындығы деңгейін анықтау ( К. Купердің ұсынысы бойынша, 1987 )

тіршілік көлемі,
қолдарының қысу күші,
жүрек соғу жиіліктері,
қан қысымдары,
30 секундта 20 рет отырып-тұрулардан кейін ағзасының, жүрек соғу жиіліктерінің қалпына келу уақыты өлшенеді.
Осы көрсеткіштер Апанасенконың денсаулық деңгейін анықтау шкаласындағы балдар арқылы белгіленіп, балл сандары анықталады. Мысалы, Айтқазинов Мараттың сынақ тапсырған­дағы көрсеткіштері: Бойы – 178 см.; Салмағы – 72 кг; ҚҚ (қан қысымы) – 140/95; ЖСЖ (жүрек соғу жиілігі) – 87 соғу/минут; ӨТК (өкпенің тіршілк көлемі) – 5200 мл; оң қолының күші – 54 кг.

балдарды шығардық:

2.

3.

4.

5. 30 секунд ішінде 20 отырып-тұрудан кейін қалпына келу уақыты = =1 мин 59 сек = 3 балл. Барлығы 9 балл.
Қорытынды: зерттелген Айтқазинов Мараттың сынақ жаттығуларына алған қорытынды бағасы – 9 балл. Бұл шкала бойынша төмен денсаулық деңгейі деп бағаланады.