Презентация, доклад по казахскому языку 6 кл

БӨЛІМІНІҢ ПРИРЕЧНЫЙ ОРТА МЕКТЕБІ”

ҒЫЛЫМИ ЖОБА

Жоба тақырыбы:
«Ұлы ағартушы ұстаз»

Авторы: Борчашвили Милана 10-сынып
оқушысы, Приречный орта мектебі
Жетекшісі: Мақсұт Әсел Ахметханқызы
2016 жыл

кешкен қазақ халқының адал перзенті, ұлттың мақтанышы, қазақ педагогика ғылымының негізін салушы, сөз сазгері, аудармашы, қоғам және мәдениет қайраткері

болашағына зор үміт артқан Ыбырай атамыздың өміріне, шығармашылық жолына және ғылыми жетістікеріне шолу жасау және қазіргі уақыттағы қазақ жастары үшін Ыбырай Алтынсарин қалдырған өсиетінің өзекті болып табылатынын көрсету.

ЫБЫРАЙДЫҢ БОЛЫСТАРҒА
ЖАЗҒАН ХАТТАРЫ

жайында менің ойшыды білгіңіз келгендіктен, бұл жөнінде Сізге мына пікірімді білдіремін: менің ойымша, таза қазақ арасында болатын бұл мектептердің құрылысы осы халықтың тұрмыс жағдайларына ыңғайлануы керек; сондықтан бұл мектептер қазақтар қыстаған кезде кыстап, көшкен кезде көшіп жүрулері керек. Оның үшін, мысалы, облыс келемінде орталық болатын және шаруашылық жағынан қолайлы келетін бір орынды таңдап алып, менің ойымша, жергілікті материалдардан (шикі кірпіштен т.с.), мүмкін болғанынша берік, бір кластық бөлмесі бар, окытушы жататын, ас пісіретін бөлмесі, ауыз үйі, шоланы бар мектеп үйін салу керек. . Мұнда қазак балалары жеті жарым ай, яғни 15 сентябрьден 1 майға дейін, қазақтар  дағды бойынша, жазғы жайлауларына көшкенше оқи алады; ал 1 майдан бастап мектеп баска қазақтарша, киіз үйге шығып алып, көшкен кезде мектепке көлік бере алатын немесе әр ауылдың мектепке кезекпен көлік беруі жайында ресми бұйрық бере алатын бір беделді, қызмет адамы да бірге көшіп отыруы керек.

Торғай облысының соғыс губернаторының қызметін атқарушы
Ильинге баяндама хат

дағды бойынша, жазғы жайлауларына көшкенше оқи алады; ал 1 майдан бастап мектеп баска қазақтарша, киіз үйге шығып алып, көшкен кезде мектепке көлік бере алатын немесе әр ауылдың мектепке кезекпен көлік беруі жайында ресми бұйрық бере алатын бір беделді, қызмет адамы да бірге көшіп отыруы керек. Мектептің осы айтылған түрде көшіп жүруі қазақтарға ауыр бола қоймайды; себебі, қазақтардың көшуі жылдан-жылға сиреп және алысқа ұзамайтын болып келеді; ал мектептің көшуіне 4—5 тен артық көлік керек болмайды. Мектепке киіз үй, окытушыға жолым үй алуға 300 сомдай ғана ақша керек, ал оның қыстыгүні болатын жерінде үй салуға 1000—1500 сом ақша керек.
Бұл мәселе жөнінде толығырақ пікірімді, егер қажет болатын болса, қырдағы уездерге барып кайтқаннан кейін тапсыра аламын.
Бұл арада тағы бір айта кететінім, болыстық мектептерде оқу ісін жүргізудің жоғарыда айтылған тәртібі ең алғаш рет қарағанда өте қиын сияқты болып көрінуі мүмкін, бірақ ондаған жылдардан бері қазақ балаларын осы тәртіппен оқытып келе жатқан молдалар іс жүзінде мұнан ешбір киыншылық көрмей-ақ келеді.
 
Торғай облысы мектептерінің
 инспекторы Ы. Алтынсарин
 
30 октябрь, 1883 жыл

Аса қадірлі  Николай Иванович!
  Сіздің 2 мартта соққан соңғы телеграммаңызды мен 5 мартта,- кеше алдым. Александр Васильевич өзінің ойын өзгерткен болса, оған не шара; онды Ырғыз мектебінің меңгерушісі етіп Тимофеев мырзаны да сондай үлкен ықласпен қарсы алуға ризамын. Бірақ қазір жол бұзылғалы жатыр,бұл май айының басына дейін созылады.  Сондықтан оның келемін деп асығуының да қажеті жоқ, оның үстіне жуырда (15-майда) жазғы демалыс та басталады. Меніңше ол бізге - Ырғызға июль айының орта шенінде не, тіпті, аяғында келсе де болады ғой деп ойлаймын. Оқу жұмысы августың 15-і мен           20-сының арасында басталатын болғандықтан, оқу басталғанға дейін қолы бос кезінде, мектептің шаруашылығымен және жалпы тәртібімен танысып үлгіреді. Ал енді үйге барысымен мен Тимофеевті оқытушы етіп алуға ризалық білдіретінімді ресми түрде жазып жіберермін.
Ақтөбеде және Бөрте болысында болғаннан кейін мен өз жайыма, үйге қайтып бара жатырмын. Николаевскі және Елек уездерінде қыс катты, шөп қымбаттап кеткен. Қазақ астрономдарының болжауындай, қыс созылып кетсе, онда қазақтардың халі мүшкіл болады, өйткені, олардың шөптері таусылуға таянып қалыпты, ал мұздақ түсіп қалғандықтан малды тебінге шығаруға болатын емес.
Екатерина Степановнаға шын жүрегімнен алдияр дұғай сәлем.
 
Үлкен құрметпен Сізге шын
берілген қызметшіңіз Ы. Алтынсарин
 Наследницкая станциясы,
1889 жыл, 6 март

Аса қадірлі Василий Владимирович!
Орск арқылы Ақтөбеге өтіп бара жатып, Орскідегі оқытушылар мектебінде болған қолайсыз әңгімелерді естіп, Сізге Александр Григорьевич жайында бірқатар көңілсіз нәрселерді хабарлаған едім. Ақтөбеден қайтып келіп, мен оқушылар жағынан да құлақ аспаушылықтар болғанын, бұған оқытушылардың да кінәсіз емес екенін анықтадым. Әсіресе мені, өзіңізге мәлімдегенімдей, Александр Григорьевичтің Інжілді түсіндіргені күдіктендіріп күйіндірген еді. Ал енді анықтай келгенде, бұл оқыту сипатында немесе соған ұқсас сипатта болған нәрсе емес екен, педагогика сабағын оқыту үстінде, сөз арасында ғана айтылған нәрселер бар екен. Сондықтан, Сізге жазған хатымдағы, белгілі жағдайдың әсерінен еріксіз айтылып кеткен қатты сөздерім мен таққан кінәларымды қайтып аламын. Мен тек бір сөзім жөнінде ғана сол пікірімде қаламын; оным, егер Александр Григорьевич өзін біразырақ өзгертіңкіреп ұстамайтын болса, онда, сірә, ол оқушылармен, ең әуелі-ақ оқытушылармен үйлесе қоймас; өйткені, осы болып отырған әңгіменің ең басы солардың наразылығынан туып отырған көрінеді (мұны Сізге құпия түрде айтып отырмын).
Жақында Орскіге Карл Андреевич болып кеткен екен, қазақ оқушыларына тым қатты қарамаса еді деп отырмын. Олардың ішіндегі бір бөкейліктен басқаларының бәрін мен өзім жақсы білемін, бәрі де өте дұрыс бағыттағы оқушылар, іштерінде өте дарынды өте зейінділері аз емес. Оларды, құдай үшін, қорғай көріңіз!
Пенсия жайында, өзіңізге мәлім, мен попечительге хат жазып жібергенмін. Осы мәселе жайында және менің қалалық мектептер мен қыздар мектептері туралы сұрағандарым жайында бірер рет хабар алмас па екенсіз.
Үйге жетуге асығып отырмын, қар еріп, жол бұзылып кете ме деп қорқамын.
Евпраксия Васильевнаға дұғай сәлем. Мен 200 мың ұтқан жоқпын ба?
 
Шын қадірлейтін, өзіңізге берілген
қызметшіңіз Ы. Алтынсарин.
 
Наследницкая станциясы,
1889 жыл, 6 март
 

жылы
1864 жылы 8 қаңтар.
1866-1868 жылдары Ыбырай Алтынсарин Торғай уезінде
уақытша судья болып істейді.
1868 жылы Торғайдағы қазақ мектебі бір класстық
орыс-қазақ училищесі болып қайта құрылады.
1869 жылы  уезд бастығының аға жәрдемшісі
болып тағайындалады.
1871 жылдар аралығында  Торғай уезінің судьясы болып
жұмыс істейді.

жылы мектептердің инспекторы
болып тағайындалады.
1881 жылы
1882 жылы
1883 жылы 15 қарашада Торғай
қолөнер мектебін ашты.
1887 жылы 15 қарашада
Ыбырай Алтынсарин Ырғыз қыздар
училищесін ашады. 
1888 жылы 28 қазанда қазақ
қыздарына арналған 12 орындық мектеп
интернат ашылды.

3 қазан 2009 жыл