Презентация, доклад Эбээ, эһээ педагогиката

түһэн биэрбэт, куһаантан киэр турар дьон буолан улаатыахтаахпыт. Норуоттарын мындыр өйүн, муударай үгэстэрин илдьэ сылдьар, ыччаттарыгар тиэрдэн иһэр дьоннорунан эбээлэр уонна эһээлэр буолаллар.
Мин эһээм Данилов Александр Александрович, эбээм Данилова Христина Николаевна, 1953 сыллаах төрүөхтэр. Баар суох күндүтүк саныыр чугас дьонум. О5о сааһым саамай кэрэ өйдөбүллэрэ - эбээм, эһээм олорор дэриэбинэлэрэ буолар. Дэриэбинэ диэн тыл миэхэ элбэҕи санатар, оннооҕор түүн түһээн эбээлээх, эһээбэр сырыттахпына, сүргэм көтөҕүллэн, үөрэн-көтөн уһуктабын. Мин «учууталларым» эбээм, эһээм миигин элбэххэ үөрэтэллэр-такайаллар.
Эбээм, эһээм оскуолатын суруллубатах сокуоннара үйэм тухары кэһиллибэт курдук өйбөр-сүрэхпэр иңэн сылдьыахтара. Ол курдук кинилэр миэхэ үөрэтэр холобурдара:
1.Киһи сарсыарданы хайдах көрсүбүтүнэн бүгүңңү күнүн оннук атаарыаҕа. Утуйбут ороңңун хомуй-хомуллубатах ороңңо Кир утуйар, оччо5уна, кини бырта5а эккэр сыстан баас буулуур, сэниэң эстэр.
2.Таңныы эмиэ быраабылалаах, сиэрдээх. Киһи хайдах таңна-сапта сылдьарыттан хайдах киһи буоларын сыаналыыллар. Киэһэ утуйарбытыгар эбэбит ороммут баһыгар таңаспытын хайаан да сааһылаттарар, кууртарар. Киэһэ утуйаргар таңаскын мээнэ ыһыма, сиргэ быра5ыма. О5о таңаһа сиргэ сытарын Кир кэтэн көрөр, о5о кутун-сүрүн көтүтэр, кэбирэтэр.
3.Ас туспа сиэрдээх–туомнаах. Дьоллоох, доруобай, чэгиэн киһи аһыыр. Аһы то5ор-хорор аньыы. Аһы тобохтообокко аһаа. Аһылыгы ыһары-то5ору эбэбит олох сөбүлээбэт. Сэрии кэмигэр биир быһыы килиэп суох буолан хоргуйан өлбүт дьон туһунан кэпсиир. Ас эрэйинэн көстөр, астанар. Астан көңөнөр аньыы. Аһыы олорон этиһэр аньыы. Аһаан баран иһити хомуйбат сатала суох. Түүн хомуллубакка хаалбыт иһити хомо5ой салыыр. Ол иһит кирэ сыстан  айа5ың-уоһуң бааһырар.

кэллэ5инэ, дьон туора көрөрө хомолтолоох буолуо. Киэң-холку кө5үстээх буол. Кыра аайыттан кыыһырыма, уоскуйарга  үөрэн. Эйэ5эс буол. Бырастыы гынарга, гыннарарга үөрэн. Эппит тылгын толор. Кыаллыбат буолла5ына хара бастааңңыттан сөбүлэһимэ. Киһиргиир аньыы. Куһа5аны ба5арар аньыы. Куһа5аны саңардаххына куһа5ан өр буолбат, истэн тиийэн кэлэр. Киһи итэ5эһин күлүү гыныма. Уорар аньыы.Уоруу удьуорунан бэриллэр куһа5ан кэмэлдьи . Биирдэ уорбутуң уйэн тухары ахтыллан, о5олоргор, сиэннэргэр хара мэңи түһэрэр. Кырдьа5ас киһи этэрин истибэт, кырдьа5аһы ытыктаабат буолуу аньыы. Кырдьар кырыыһа барыбытыгар кэлиэ5ин умнума.
5.Киһи үлэлээн киһи буолбута.Үлэни таптаа, үлэлии үөрэн.Үлэ барыта үчүгэй. Дьоллоох, сэниэлээх, эдэр, эрчимнээх киһи улэни кыайарын умнума. Мөлтүүр-ахсыыр кэмигэр киһи биэнсийэ5э тахсар. Онно тиэтэйимэ. Эбэм, эьэм мэлдьитин үлэ5э үөрэтэллэр.
6.Киһи-айыл5а о5ото. Аан ийэ айыл5абытын кытта эттиин-хаанныын алтыһан, харахпыт харатыныы харыстаан олордохпутуна, үйэбит уһуо. Айыл5аны харыстаа. Айыл5а эн-сор5оң, эн – айыл5а сор5ото5ун. Оту-маһы алдьатар аньыы. Сири киртитэр аньыы. Сири-дойдуну ытыктаа. Сир-дойду иччилэрин умнума. Иччини кэлэтэр иэстэбиллээх. Уот, сир иччилэрин аһатан, маанылаан айах тутаргын умнума. Булт үгэстэрин уол о5о-булчут, кыыс о5о- дьиэ хаһаайката билиэхтээх.



Им Саша

үтүө үгэстэрдээхтэр. Оҕону олох кыра сааһыттан этигэр-хааныгар иҥэрэн, улахан дьону убаастыыр, ытыктыыр гына иитэллэрэ. Улахан киһи буолан олох суолугар үктэниитигэр, быһаарар суолталаах буолара. Киһини ытыктыы үөрэммит оҕо олоххо ойуччу бэлэмнээх, итэҕэллээх кэлэр, табаарыстарын, доҕотторун, дьону кытта уопсай тылы түргэнник булар, кыһалҕаларын таба өйдүүр.
Эбээм, эһээм үөрэтиитинэн - киһини ытыктыыр киһи элбэх истиҥ доҕоттордоох буолар, бэйэтиттэн кыралары атаҕастаабат, кими баҕарар кытары эйэҕэстик дорооболоһор, быдьар тыллаһыыларын сэҥээрбэт, үтүктүбэт, үгүс түбэлтэҕэ буойааччы буолар. Улахан дьону, учууталларын кытары баайсыбат, тыл бырахсыбат буола улаатар.

Эбээм илиитэ сылаас, кини миигин сыллыыр, астаабыт аhын тото аhатар. Эбэм хаhан да бүппэт дьиэ иhигэр үлэлээх. Кини биhиги үтүѳ дьон буоларбытыгар баҕарар, куруук биhиэхэ истиҥ сыhыанын бэлэхтиир. Мин эбэбиттэн үѳрэҕи таптыырга, кинигэ ааҕан үгүс билиини ыларга үѳрэнэбин. Кини мин сыыhата суох суруйа үѳрэниэхпин, нууччалыы, сахалыы холкутук саҥарыахпын олус баҕарар. Уруhуй оскуолатыгар сылдьарбын олус кѳҕүлүүр. Эбэм куруук үүнэн турары: сибэккини үргээмэ, маhы - оту алдьатыма, үрүмэччи барахсаны үргүтүмэ диэн үѳрэтэр. Υрүҥ күн анныгар тыынар тыыннаах барыта айылҕа анаабытынан олоруохтаах, тыллыахтаах диэн ирдэбиллээх. Эбэм миэхэ үтүѳнү баҕаран саҥарар саҥата, этэр тыла миигин арчылыыр- харыстыыр. Мин эбэбин олус таптыыбын.
 

сүбэлэрэ уонна алгыстара буолар. Олоҕу олорбут дьон буоланнар муударай ыйыылара-кэрдиилэрэ биhиэхэ олус туhалаах.
Мин сайыҥҥы сынньалаҥмын эбээлээх эhээбэр Суоттуга атаарабын. Кинилэр миигин үлэлииргэ, үлэни таптыырга үөрэтэллэр. Ол курдук эhээбин кытта илимниибит, оттуубут, мас суорабыт. Эбээбэр көмөлөhөммүн оҕуруокка уу кутабын, сир астыыбын, суосканан ньирэй аhатабын, хортуоска тээпкэлиибин, дьиэ, иhит хомуйабын. Кинилэри көрө сылдьаммын үлэлииргэ үөрэнэбин. Бэйэлэрин холобурдарынан миигин уөрэтэллэр.
Мин эбэм уонна эhэм суоҕа буоллар куоракка олороммун дэриэбинэ оло5о диэн тугун билиэм суоҕа этэ. Кинилэр миэхэ ийэм уонна аҕам тэҥэ саамай күндү дьоннорум буолаллар.
 

Мин иккис эбэм Ксения Кузьминична Данилова 1935с. Сунтаар улууhугар тɵрɵɵбүтэ. Кыра эрдэҕинэ аҕата Аҕа дойду Улуу сэриитигэр ыҥырыллан баран эргиллибэтэҕэ. Ийэтэ эмиэ эрдэ ɵлɵн тулаайах хаалбыта. Ол да буоллар чугас урууларыгар иитиллэн, улаатан баран зоотехник идэтин ылбыта. Салайар, тэрийэр дьоҕурдааҕын билэн партия ыйыытынан Сунтаар Аллаңа учаастагар ɵр сылларга биригэдьииринэн онтон кэлин совхоз управляющайынан үлэлиир.
Колхозтаах кэргэнигэр тɵрɵɵбүт, үлэ үүннэрбит киhитигэр, сатабыллаах тэрийээччигэ, коммунист салайааччыга 1973 сыллаахха Ксения Кузьминичнаҕа партия уонна правительство «Υлэ кыhыл» знамя орденынан наҕараадаламмыта.
Эбэм билигин 82саастаах, скандинавскай хаамыынан уонна этин-хаанын чэбдигирдэр гимнастиканан дьарыктанар. Кини биhиги киэн туттар киhибит буолар.
Сайынын күүлэйдии бардахпытына эhэм, эбэм этэллэр:
О5олорум үлэни таптааҥ.
Киниигэни аа5ыҥ.
Тулалыыр эйгэни, айылҕаны харыстааҥ.
Спордунан дьарыктаныҥ.
Оччоҕо олоххут барыта сырдык ыраас буолуо дииллэр.

оҕолор үтүө, сэмэй, үлэhит дьон буола улаатарбытыгар үөрэтии, иитии, сүбэ-ама буолуута.
Кинилэр тулуурдаах, болҕомтолоох, сэрэхтээх буоларга үөрэтэллэр. Айылҕаны харыстыыр, улахан дьону убаастыыр, улэни таптыыр буола улаатарга кыhаналлар. Ол курдук сайын эбээбэр, эhээбэр көмөлөhөбүн: оҕуруокка уу кутабын, от оттоhобун, түптэ түптэлиибин, килиэп ылабын, мас таhабын. Эбээлээх, эhээм тулуурдаахтык барытын аа-дьуо быhааран, үөрэтэн биэрэллэр. Мин кинилэртэн элбэххэ үөрэнэбин.

симбиир ийэ уонна аҕа курдук улахан оруоллаахтар. Мин санаабар, эбээ уонна эhээ педагогиката диэн кинилэр биhигини кыра эрдэхпититтэн көрөн-истэн, бүөбэйдээн, аhатан-таҥыннаран, үтүөҕэ, дьону убаастыырга, эйэҕэс майгылаах буоларга үөрэтэллэрэ буолар.
Ол курдук, мин холобур оҥостор күндү дьоннорум эбэлээх эhэм Куличкина Ульяна Ивановна уонна Куличкин Степан Иннокентьевич. Кинилэр мин аҕам төрөппүттэрэ. Кыра оҕо эрдэхпиттэн сайын аайы Майаҕа сайылыыбын, ол иhин эбээ уонна эhээ оҕотобун диэххэ сөп. Букваны, ааҕарга суоттуурга кинилэр үөрэтэн саҕалаабыттара. Эбэлээх эhэм наhаа улэhит дьоннор, мин кинилэри туохха барытыгар холобур оҥостобун, сүрэхтээх, үлэни таптыыр буоларга кинилэртэн үөрэммитим. Ас астааhыныгар илии-атах буолабын, оҕуруотка уу кутарга эбээбэр биэдирэлэри көтөхсөн көмөлөhөбүн. Эhээм массыынатын эрэмиэннииригэр, тугу эмитэ уhанарыгар эмиэ туора турбакка барытыгар ылсыhан иhэбин. Күhүн аайы сир аhыгар сылдьабыт бары. Ону таhынан, наар улэ эрэ буолбакка, оонньуубут, сүүрэбит-көтөбүт. Киэhээ сөрүүн түстэҕинэ эбээбин кытта волейбол оонньуубун, стадиоҥҥа бары барааччыбыт, эбээ скандинавскай хаамынан дьарыктанар, онтон мин балтыларбын кытта велосипедтыыбыт, роликтыыбыт, самокаттыыбыт. Сайыны туохтааҕар да күүскэ күүтэбин, эбэлээх эhэбэр бараары, күөх окко сүүрээри, сайдаары, улаатаары, битэмииннээх аhы аhаары!

эрдэхпиттэн эбээм уонна эһээм кырдьаҕас дьоҥҥо көмөлөһөргө, истиҥ сыһыан, бэйэҕиттэн кыра оҕону көрөргө – истэргэ, үөрэххэ кыһамньылаах, олох ыарыхаттарыттан санааҕын түһэрбэккэ иннин диэки баран иһэргэ уонна баҕа санааҥ туоларыгар дьулуһуохтааххын диэн үөрэтэллэрэ.

сөбүлүүр эбиттэр. Элбэх кинигэ закаазтаан атыылаhан ыллаллара, журнал, хаhыат суруйтаран ааҕаллара. Хайаанда киэhээ аайы кинигэ ааҕан баран ийэлэрэ аахпыт кэпсээннэрин оҕолоругар олорон эрэ кэпсиир эбит. Оҕолоро киэhээни быhа ону кэтэhэллэрэ, уроктарын түргэнник бүтэрэн, дьиэлэрин хомунан ийэлэрэ кэпсиирин наhаа күүтэллэрэ. Хас да том кинигэ буоллаҕына, ийэлэрэ кэпсиирэ уонна сороҕун ааҕан бүтэрэ иликпин диэтэҕинэ наhаа хомойоллоро, кэпсээни түргэнник истэ охсоорулар. Оннук кэпсээн истэ олорон барытын өйдөрүгэр киинэ курдук оҥорон көрөллөрө. Ол иhин улааттахтарын аайы 5-6 кылаастартан дьиэлэригэр баар кинигэлэри, нуучча, европа классик суруйааччыларын ааҕан саҕалыыллар эбит. Аны эдьиийдэрэ бэйэлэрэ баҕаран туран хоhоон наизусть үөрэтэллэр, дьиэнэн бары киэhээ аайы кинигэ ааҕаллар эбит. Эбээбит педагогиката, үөрэтиитэ оҕолоругар да сиэннэригэр да элбэх үтүөлээх.
Онтон биhи убайбынаан кыра эрдэхпитинэ, 6-7 ыйбытыгар эбээбит наар кинигэ көрдөрөр, ааҕар, аны сылдьан эрэ наар ырыа ыллыыр эбит. Ол иhин биhи саҥарар буолбут кэмнэрбитигэр ырыа ыллаан, хоhоон этэн барар үhүбүт. Төрөппүттэрбит ону барытын видео устубуттарын билигин көрөбүт. Мин 2 саастаахпар Корней Чуковский «Муха цокотуха» хоhоонун толору кэпсиибин, наhаа элбэх хоhоон этэбин, ол таhынан эбээм ырыаларын ыллыыбын.

 Полина Окорокова
 
 

буолар. Мин эһээм уонна эбээм кыра эрдэхпиттэн миигин көрбүттэрэ, үчүгэйи куһаҕаны араарарга үөрэппиттэрэ. Эһээм миигин таһырдьа дьиэ таһынааҕы үлэтигэр илдьэ сылдьааччы эбэтэр чугас айанныы бардаҕына илдьэ барааччы. Тугу хайдах оҥорорун кэпсээччи, көрдөрөөччү. Эбээм буоллаҕына мин үчүгэй иитиилээх, көрсүө киһи буолан тахсарбар кыһаллар.

астыырга, пельмень оҥорорго, сир астыырга, үтүө киһи буоларга үөрэтэр.
Эбэбин көрө-көрө мин дьоллоох, өрүү үөрэ сылдьар киһи буоларга кыһаллабын. Улааттахпына эбэм курдук үлэһит, үтүө киһи буолуохпун баҕарабын.
Вика Захарова

Эбэм уонна эһэм педагогиката.
Эбэм, эһэм кыра эрдэхпиттэн дьону убаастыырга, сыаналыырга үөрэппиттэрэ. Эһэм ийэтэ оскуола5а учууталынан үлэлиир буолан дьиэтигэр өрүү суох буолара. Ол иһин кини о5олорун кимтэн да тутулуга суох буоларга, кыыс уол үлэтин араарбакка, үлэни көрөн турбат буоларга үөрэтэрэ. Ол курдук о5олор дьиэ ис-тас үлэтигэр хас биирдии аналлаах үлэтин толороро .
Эбэм дьонноро сахалыы үүттээх аһы, оҕуруоту үчүгэйдик көрөллөрө, дьарыктаналлара . Хос эбэм кыыс оҕолору ордук ырааска, минньигэс аһы астыырга үөрэтэрэ. Олох кыра эрдэхтэриттэн сүөһү көрүүтүгэр-харайыытыгар сыһыаран үөрэтэрэ, о5олор күннээҕи туруоруллубут үлэни толорон эрэ баран оонньуу бараллара.
Онон өбүгэ педагогиката диэн барыны - бары утумнуурга, сайыннарарга наадалаах. Кыра эрдэхтэн үлэҕэ сыһыаннаах буоларга, дьон үлэтин сыаналыырга үөрэтэр.

Обудов Саша

музыкальнай оскуолатын директорынан үлэлээбитэ. Билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.
Сайын аайы Баайаҕаҕа сиэннэрин кытта тахсан сайылыыр. Сиэннэр лааҕырдара диэн ааттыыбыт. Биһигини үлэни таптыырга, иллэҥ кэми туһалаахтык атаарарга, самостоятельнай буоларга үөрэтэр. Оҕуруот көрөбүт, оттоһобут, сир астыыбыт. Дьиэ ис-тас үлэтигэр көмөлөһөбүт. Эбэбит биһиэхэ туохха барытыгар холобур буолар.

Онтон эбэм миигин үчүгэйдик сыыһата суохтук ааҕарга, суоттуурга үөрэппитэ. Уонна дьиэни хомуйарга, иһит сууйарга, астыырга.

Кира Ноева

Мин эбэм аата Татьяна Алексеевна. Онтон эһэм аата Ноев Кирилл Кириллович. Кинилэр миигин үчүгэйгэ эрэ үөрэппэккэ өссө тулуурга үөрэппиттэрэ. Уонна саха киһитэ буоларым быһыытынан хоһооннору, ырыалары уонна өс хоһооннору биирдэ истээт үөрэтэргэ

Амма өрүс үрдүгэр турар. Сайын устата эбэм, эhэм буолан бииргэ сөтүөлүүбүт, оҕуруотка уу кутан көмөлөhөбүт, сир аhын үргүүбүт, күhүн буолуута тэллэйи үргүүбүт.
Эбээлээх эhэм Ньургуhун диэн ааттаах ынахтаахтар. Мин ньирэйгэ үүтүн таһабын, кутабын уонна куурусса аhатабын. Эhэм оттуур. Мин быйыл сайын от үлэтигэр көмөлөспүтүм. Эhэм оттуу бардаҕына эбээбит биhигини сиэн оҕолорун күннээҕи режим быhыытынан көрөр: мин сарсыарда эрдэ турабын, эбэм миигин суруйарга сорудах биэрэн үөрэтэр. Куйаас күннэргэ 11 чааска сөтүөлэтэр, онтон эбиэт кэнниттэн өрүскэ сөтүөлүү барабыт. Киэhээ өттүгэр оҕуруокка уу таhабыт оччоҕо эбээбит үөрэр. Сайын устата эбээлээх эhээбиттэн элбэххэ үөрэнэн кэлэбин. Күhүн бары дьиэ кэргэнинэн хортуоска хостуубут. Хортуосканы эбээлээх эhэм элбэҕи олордон биhиэхэ барыбытыгар биэрэллэр.

Павлов Никита

биһигини айылҕаҕа хайдах сыһыаннаһарга үөрэтэллэр. Сир астыыбыт, балыктыыбыт, оттуубут. Эһэм, эбэм сүбэтэ миэхэ олус күндү. Бу сайын эһэм миигин тыраахтыр ыытарга үөрэппитэ.

Кристина Шадрина

Эбэм кэпсииринэн кини миигин буква5а биир саас аҕыс ыйбар оонньуу-күлүү курдук үөрэппит. 4 сааспар аахтарбыт. Оскуолаҕа киирэрбэр үчүгэйдик ааҕар суруйар буолбуппун. Билигин мин 4 кылааска үчүгэйдик үөрэнэ сылдьабын. Эбэм миигин өрүү бэрээдэктээх, аккуратнай буоларбын ирдиир. Учууталбын, улахан дьону, кырдьаҕастары убаастыырга үөрэтэр. Дьиэҕэ ийэбэр көмөлөһөргө үөрэтэр. Доҕотторбор үчүгэй сыһыаны ирдиир. Эбэм төрөөбүт тылбын үчүгэйдик билэрбин ирдиир, көмөлөһөр. Сахалыы ааҕарбын хонтуруоллуур. Уопсайынан эбэм наһаа элбэҕи ирдиир, үөрэтэр-такыйар.Эбэлэҕим наһаа үчүгэй.
 
 

Ксения Яковлевна 1948 сыллаахха кулун тутар 10 күнүгэр, сэттэ оҕоттон ыал бастакы оҕотунан, Бүлүү Баппаҕаайы нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Ийэтэ, мин хос эбэм, Акимова Марфа Николаевна. Аҕата, мин хос эһэм, Акимов Яков Семенович.
Эбэм 8 кылааһы бүтэрэн баран, Бүлүү Педогогическай училищатыгар киирэн үөрэммитэ. Бүтэрэн Горнай оройуонун Кэптин 8 кылаастаах оскуолатыгар начальнай кылаас учууталынан ананан үлэлиир. Биир сыл үлэлээт Магадан педогогическай институтугар киирэн үөрэнэр.
1970 сыллаахха эьэбин кытта, Эдуард Федоровичтыын ыал буолан, сүрэхтэрин холбууллар. Барыта биэс оҕо истиҥ ийэтэ аҕата буолаллар. Институтун кэтэхтэн көһөн, 1976 сыллаахха үөрэнэн бүтэрэр. 1982 сыллаахха Горнай улууһугар көһөн, Бердигестях Семен Данилов аатынан оскуолаҕа начальнай кылаас учууталынан үлэлиир. 1994 сыллаахха эһэбит үлэтинэн Дьокуускай куоракка көһөллөр. Иккис номердаах ЯРВШИга начальнай кылаас учууталынан киирэр. 1998 сылга пенсияҕа тахсыар диэри онно үлэлиир.
Эбэм 30 сыл кэриҥэ начальнай кылаас оҕолорун иитэн-үөрэтэн Старший учитель, Учитель методист званиялардаах, Министерство образованияттан, Министерство культураттан элбэх анал грамоталардаах. Бастакы кылааска национальнай культураны үөрэтии программатын соавтора. Эбээм оҥорбут Алын кылаастарга оһуор куруһуогун үөрэтии диэн программа Республиканскай куоталаһыы семинарга бириистээх миэстэҕэ тиксибитэ.
Мин эбэм миигин дьоҥҥо эйэҕэстик сыһыаннаһарга, аһыныгас буоларга, кырдьаҕастары убаастыырга, үөрэххэ кыһалларга, кэрэҕэ- үрдүккэ тардыһарга үөрэтэр. Мин эбэбин олус таптыыбын уонна киэн туттабын.

Сидоров Ярослав

элбэххэ үөрэтэллэр, иитэллэр.
Ол курдук, эһээм Василий Васильевич Аргунов оттуурга үөрэтэр. Аймахтар бары мустан массыынанан, тыраахтарынан от охсон, бугуллаан, тиэйэн үлэ бөҕө буолаллар. Эбээм Александра Семеновна сайылыкка олорон ынах ыыр, сир астыыр. Онно миигин илдьэ сылдьар, ол иһин мин ынаҕы хайдах ыылларын билэбин. Өссө эбээм миигин суорат оҥорорго үөрэппитэ. Биир эбээм Октябрина Дмитриевна оҕолору үөрэтэр. Кини хаһыакка ыстатыйа суруйарга дьарыктыыр. Эбээм сүбэтинэн, көмөтүнэн мин Кэскил, Саха сирэ, Мүрү саһарҕата хаһыаттарга хас да ыстатыйаны суруйбутум.
Мин эбээлэрдээх эһээлэрдээх буоламмын саха омук культуратын, историятын билэ улаатабын, олохпор элбэх наадалааҕы, туһалааҕы сатыыр буолабын.
Люся Аргунова

гынан баран, кинилэр олоххо элбэ5и кербут, билбит буолан биhиэхэ элбэх туhалаах сʏбэни биэрэллэр, сиэннэрин олох муудараhыгар ʏѳрэтэллэр.
Саха ѳhʏн хоhооно мээнэ5э эппэт: «Кырдьа5аhы хааhахха укта сылдьан сʏбэлэт диэн».

Вова Иванов

кэргэҥҥэ иитии сүрүн олуга буолар. Эбээлэр, эһээлэр диэн саастаах, олоҕу олорон кэлбит, олоххо элбэҕи ситиспит, элбэҕи билбит-көрбут дьон буолар. Кинилэр бэйэлэрин холобурдарынан биһигини элбэххэ үөрэтэллэр. Ол курдук былыр «сахалар» диэн биһиги өбүгэлэрбит эбиттэр. Онтон күн бүгүҥҥэ дылы көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ бэриллэн тиийэн кэлбит Саха омук үтүө үгэстэрин бастакынан биһиэхэ тиэрдээччилэр кинилэр буолаллар.
Мин санаабар, эбэм уонна эһэм олус элбэҕи, тугу барытын билэр курдуктар. Эһэм миигин кыра эрдэхпинэ куруук батыһыннара сылдьара. Тыаҕа бары массыынанан сир астыы барааччыбыт. Онно эһэм биирдэ хатыҥ анныгар ас уурбута, «тыа оҕолоро» кэлэн сиэхтэрэ диэбитэ. Мин «тыа оҕолоро» диэн кимнээҕий? - диэбиппэр, эһэм тыаҕа баар хамсыыр харамайдар-кутуйах, чыычаах, үөн-көйүүр диэн быһааран биэрбитэ. Мин элбэхтэр эбит диэн өссө эбии алаадьы уурбутум. Онтон ыла тыаҕа таҕыстахпына куруук ас уурабын. Саас эһэм кустуу барааччы, кус өлөрөн кэллэҕинэ биһиги «Ньукуолуҥҥа» кус сиэччибит. «Ньукуолун» диэн бу кус уонна алаадьы сиир бырааһынньык. Ньукуолун күнэ - ыам ыйын 22 күнэ. Бу күнтэн ыла сайын буолар.
Мындаҕаайыга баар эһэм сайыны быһа балыктыыр. Балык аҕаллаҕына биһи бары олус үөрэбит. Улахан балыктары талабыт, сороҕун уу кутан ыыта туһэбит. Эһэм уһуннук оонньоппот. Балыгынан, аһынан оонньооботтор диир.
Сайын саамай үчүгэй бырааһынньык ыһыах буолар. Онно биһиги бары барааччыбыт. Эбэм биһиэхэ барыбытыгар сахалыы таҥас тикпитэ. Ыһыахха киһи барыта үөрэ сылдьар, алгыс этэллэр, оһуохайдыыллар, күүстээхтэр күрэхтэһэллэр эҥин. Сахалыы мааны таҥас кэтэллэр. Биһиэхэ барыбытыгар эбээ Дуня дэйбиир оҥорон бэлэхтээбитэ. Дэйбиир куһаҕаны үүрэр уонна эйиигин харыстыыр.
Мин эбэм, эһэм эппиттэрин барытын өйдүү, толоро сылдьабын.

биирдии эбээ сиэнин муңура суох таптыыр. Ол иһин эбээ педагогиката диэн баар.
Мин эбэм, Соловьева Мария Семеновна Кэбээйи улууһун Тыайа нэһилиэгэр 1936 сыллаахха тѳрѳѳбүтэ. О5о сааһа сэрии кэмигэр олус ыараханнык ааспыта. Ол иһин олус тулуурдаах, оло5у сыаналыыр буола улааппыт. Сааһын тухары Кэбээйи улууһугар фельдшерынан үлэлээбитэ. Үлэтигэр олус бэриниилээх туруу үлэһит уонна дьоңңо ураты истиң сыһыаннаах, үтүѳ майгылаах эбит, ол иһин дьон-сэргэ кинини олус убаастыыр, ытыктыыр.
Эбэм олус сыаналаах, олоххо наадалаах сүбэлэрдээх:
1 Күүстээх санаалаах буолун.
2 Дьоңңо ѳрүү бол5омтолоох буолун.
3 Үчүгэй туттуулаах буолун.
4 Чугас дьоңңутун хаһан да хомотумаң, кыыһырсымаң.
5 Үлэһит киһи хаһан да ѳлѳн-охтон биэрбэт.
6 Доруобуйа5ытын харыстаан.
Мин эбэбин олус күүскэ таптыыбын.